Οι προειδοποιήσεις είναι καταιγιστικές. Ο ένας μετά τον άλλο, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αλλά και ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα ποσοστά που αναμένεται πως θα εξασφαλίσουν στις Ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου τα ακροδεξιά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν ακροδεξιό, εθνικιστικό εφιάλτη τα επόμενα χρόνια», προειδοποίησε ο Γκι Φέρχοφστατ, επικεφαλής της ευρωομάδας των Φιλελευθέρων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο ευρωβουλευτής δεν μάσησε τα λόγια του και τόνισε πως οι ευκαιρίες που έχει η ΕΕ για να αντιμετωπίσει τον εφιάλτη είναι, δυστυχώς, λίγες.
Με τις Ευρωεκλογές να απέχουν λιγότερο από δύο μήνες, το μεγάλο στοίχημα είναι τα ποσοστά που θα εξασφαλίσουν τα αντιευρωπαϊκά κόμματα.
Αλλάζοντας τακτική και παίρνοντας παράδειγμα από τη Βρετανία που πιάστηκε αδιάβαστη στις παγίδες που κρύβει η αποχώρηση μιας χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα αντιευρωπαϊκά, εθνικιστικά κόμματα δεν μιλούν πλέον για διάλυση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αλλά άλωσης του εκ των έσω.
Αναζητώντας μεγαλύτερο ρόλο και λόγο στα ευρωπαϊκά δρώμενα, επιδιώκουν να αποδυναμώσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιώντας τους θεσμούς και τα όργανά της.
Για αυτό και θέλουν να αυξήσουν κατά πολύ την εκλογική τους δύναμη και να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερες έδρες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο, αξιοποιώντας την άνοδο που έχουν στο εσωτερικό των χωρών τους.
Στο παρελθόν υπήρχε μια καχυποψία εναντίον των κομμάτων αυτών και λίγοι τολμούσαν να εκφράσουν την υποστήριξή τους σε αυτά ανοικτά.
Τώρα, όμως, αυτό αλλάζει. Η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό, το Brexit, αλλοιώνουν τις πολιτικές αντιλήψεις των πολιτών, που έπαψαν να εμπιστεύονται το πολιτικό κατεστημένο και δίνουν την ψήφο τους σε κόμματα εκτός της παραδοσιακής σκηνής.
Οι δημοσκοπήσεις για τις επικείμενες Ευρωεκλογές δείχνουν πως η Κεντροδεξιά θα παραμείνει πρώτο κόμμα, αλλά η Ακροδεξιά θα καταγράψει μεγάλη αύξηση. Μιλώντας στον «Φιλελεύθερο» ο Σάιμον Άσεργουντ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Σάρεϊ, αναφέρθηκε στο πως η άνοδος της Ακροδεξιάς θα δοκιμάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Οι επικείμενες εκλογές θα είναι ένα ακόμη σημαντικό τεστ για το πώς οι πολίτες της βλέπουν την ΕΕ, μετά από μια δεκαετία όπου κυριάρχησε η οικονομική κρίση και πολλά άλλα σοβαρά πολιτικά προβλήματα. Τα ακροδεξιά κόμματα θα συνεχίσουν να αυξάνουν την πολιτική τους δύναμη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν θα μπορούν, ωστόσο, να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στην άσκηση πολιτικής. Αντίθετα, θα μπορούν να δυσκολέψουν τα κεντροδεξιά κόμματα (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα) και τα κεντροαριστερά (Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα) στη λήψη αποφάσεων, γεγονός που ενδέχεται να κάνει πιο επιτακτική την ανάγκη εξεύρεσης δημόσιων συμβιβασμών», τόνισε.
Τα κόμματα που υπερασπίζονται τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες θα δυσκολευτούν να πείσουν τους ψηφοφόρους να προσέλθουν στις κάλπες.
Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ έχει απαξιωθεί στα μάτια των πολιτών της, μεγάλη μερίδα των οποίων της φορτώνει κάθε αρνητική εξέλιξη που συμβαίνει στη χώρα τους.
Αυτό εν μέρει εξηγείται από το γεγονός πως οι κυβερνήσεις των κρατών μελών, παίρνουν τα εύσημα για τα θετικά, διακηρύσσοντας πω είναι δικό τους έργο και την ίδια στιγμή ρίχνουν την ευθύνη στις Βρυξέλλες για τα αρνητικά.
Παρόλο που η ΕΕ εργάζεται μεθοδικά διασφαλίζοντας τα δικαιώματα, όπως επίσης και μια καλύτερη ζωή για τους πολίτες της, η δυσαρέσκεια αυξάνεται.
Για αυτό, παρατηρούμε πως η προσέλευση στις κάλπες στις Ευρωεκλογές είναι χαμηλή και αυτό αναμένεται να συμβεί και τον ερχόμενο Μάιο.
Το ενδιαφέρον για την εκλογική αναμέτρηση είναι υποτονικό, αλλά επίσης είναι πολύ πιθανόν πως οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες με γνώμονα του τι συμβαίνει στη χώρα τους και όχι έχοντας στον νου τους την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Γνωρίζουμε πως στις προηγούμενες αναμετρήσεις οι ψηφοφόροι ψήφισαν με βάση τα εθνικά τους πολιτικά θέματα και όχι για τα ευρωπαϊκά. Η ψήφος τους πολλές φορές αφορά στο πώς αισθάνονται για την κυβέρνησή τους, και είναι για αυτό τον λόγο που βλέπουμε συχνά τα κυβερνώντα κόμματα να μην έχουν καλά αποτελέσματα. Λαμβάνοντας υπόψη την αδύναμη οικονομική ανάπτυξη σε πολλά κράτη μέλη πρέπει να αναμένουμε και την ανάλογη αντίδραση. Ακόμη και αν η προσέλευση στις κάλπες παραμείνει χαμηλή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα έχουν την ευκαιρία να προκαλέσουν τις κυβερνήσεις, όπως επίσης και να εκλέξουν έναν αριθμό ευρωβουλευτών», επισήμανε ο Σάιμον Άσεργουντ.
Tα κέρδη για τα αντιευρωπαϊκά κόμματα θα δημιουργήσουν πιέσεις σε εθνικό επίπεδο, κάτι που σημαίνει πως οι διαιρεμένες 27 κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ είναι ακόμα λιγότερο πιθανό να συμφωνήσουν σε θέματα, όπως είναι οι μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη ή το μεταναστευτικό.
Αυτός, άλλωστε, είναι και ο στόχος τους. Θέλουν μετά τις 26 Μαΐου να είναι σε θέση να επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων.
Περίπλοκος γρίφος η συμμετοχή της Βρετανίας
Οι Ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου επισκιάζονται και από το θέμα του Brexit.
Όχι μόνο γιατί ένα από τα ισχυρά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης επέλεξε τον δρόμο της εξόδου, αλλά κυρίως γιατί ενώ σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες η Βρετανία θα πρέπει να βρίσκεται εκτός ΕΕ, όμως ακόμη τα πάντα είναι στον αέρα.
Η συμφωνία με τις Βρυξέλλες δεν έγινε αποδεκτή από το βρετανικό κοινοβούλιο, με αποτέλεσμα να καραδοκεί ο κίνδυνος ενός άτακτου Brexit.
Πλέον, όλα τα σενάρια είναι ανοικτά, με πιο πιθανό αυτό της παράτασης της εξόδου.
Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα συμβεί σε σχέση με τις ευρωπαϊκές εκλογές στην περίπτωση που το Λονδίνο προχωρήσει στην ενεργοποίηση του Άρθρου 50 για αποχώρηση από την ΕΕ στις 29 Μαρτίου.
To Brexit σημείωσε ο Σάιμον Άσεργουντ είναι ένα περίπλοκο ζήτημα και για τις Βρυξέλλες αλλά και για το Λονδίνο.
Αν τελικά η Βρετανία προχωρήσει σε αναβολή του Brexit, καθοριστικός παράγοντας θα είναι η χρονική της διάρκεια.
Η πρώτη σύνοδος του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι προγραμματισμένη για τις 2 Ιουλίου. Με την προϋπόθεση ότι η Βρετανία θα εγκαταλείψει την ΕΕ μέχρι τότε, δεν θα χρειαστεί να διεξαχθούν εκλογές.
Οι συνθήκες της ΕΕ καθορίζουν πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απαρτίζεται από εκπροσώπους των πολιτών της Ένωσης. Συνεπώς, οι Βρετανοί πρέπει να εκπροσωπούνται για όσο η χώρα παραμένει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως θεωρείται λογικό πως σε περίπτωση αναβολής του Brexit μετά την 1η Ιουλίου, η Βρετανία θα αναγκαστεί να λάβει μέρος στις ευρωεκλογές. Στη συνέχεια το τι θα μπορούσε να συμβεί είναι ότι με την αποχώρηση του Λονδίνου να φύγουν και οι Βρετανοί ευρωβουλευτές.
«Η αποχώρηση των Βρετανών ευρωβουλευτών μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα τόσο για την ΕΕ όσο και για τη Βρετανία. Και αυτό γιατί η συγκρότηση ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βασίζονται σε ελάχιστο αριθμό βουλευτών από κάθε χώρα. Οι Βρετανοί βουλευτές συμμετέχουν σε δύο ομάδες και η αποχώρησή τους ίσως διαφοροποιήσει τις ομάδες αυτές. Επιπλέον, το μέγεθος των πολιτικών ομάδων καθορίζει και την κατανομή των υψηλόβαθμων θέσεων του Ευρωκοινοβουλίου, ενώ στο τέλος του καλοκαιριού θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εκλογή της νέας Επιτροπής και του επικεφαλής της. Με τους Βρετανούς ευρωβουλευτές τη μια μέσα και την άλλη έξω, δημιουργούνται πολλά θέματα, τα οποία δεν είναι εύκολο να διευθετηθούν», κατέληξε ο Βρετανός ειδικός.
Φόβοι για παραπληροφόρηση
Ένα μεγάλο θέμα που απασχολεί τα κράτη μέλη αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η διασφάλιση του αδιάβλητου των εκλογών.
Η ανάμειξη της Μόσχας στις αμερικάνικες εκλογές του 2016, όπως και στο δημοψήφισμα του Brexit έχει σημάνει συναγερμό.
«Υπάρχουν εξωτερικές αντιευρωπαϊκές δυνάμεις που επιδιώκουν, ανοικτά ή μυστικά, να επηρεάσουν τις δημοκρατικές επιλογές των Ευρωπαίων, όπως συνέβη με το Brexit και με έναν ορισμένο αριθμό προεκλογικών εκστρατειών στην Ευρώπη. Και αυτό θα μπορούσε να συμβεί και πάλι με τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Ντόναλντ Τουσκ.
Τον περασμένο Οκτώβριο, εταιρείες όπως η Facebook, το Google, το Twitter, δεσμεύτηκαν σε εθελοντική βάση να διασφαλίσουν πλήρη διαφάνεια για τις πολιτικές διαφημίσεις, να καταργήσουν ψεύτικους λογαριασμούς και να επικεντρωθούν σε πιο αξιόπιστες πηγές ειδήσεων σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές εκλογές.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν στοιχεία αν αυτά τα μέτρα εφαρμόστηκαν, σε ποιο βαθμό είχαν αποτελέσματα και αν κατάφεραν να σταματήσουν τις κακόβουλες δραστηριότητες που στοχεύουν τις Ευρωεκλογές.
Πάντως, έχουν γίνει καταγγελίες πως οι εταιρείες πλατφόρμες δεν παρείχαν επαρκείς λεπτομέρειες προκειμένου να αποδείξουν ότι οι νέες πολιτικές και τα καινούργια εργαλεία αναπτύσσονται έγκαιρα και με επαρκείς πόρους σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Ανακατανομή εδρών μετά το Brexit
Η κατανομή των εδρών καθορίζεται στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του πληθυσμού κάθε χώρας, με τις μικρότερες χώρες να καταλαμβάνουν περισσότερες έδρες απ’ ό,τι θα συνεπαγόταν ένα αυστηρά αναλογικό σύστημα. Επί του παρόντος, ο αριθμός των ευρωβουλευτών κυμαίνεται από έξι για τη Μάλτα, το Λουξεμβούργο και την Κύπρο έως 96 για τη Γερμανία. Σύμφωνα με τους κανόνες, κατά την εκλογή των ευρωβουλευτών θα πρέπει να εφαρμόζεται μια μορφή αναλογικής εκπροσώπησης. Το σύστημα αυτό διασφαλίζει ότι, αν ένα κόμμα λάβει το 20% των ψήφων, θα κερδίσει και περίπου το 20% των διεκδικούμενων εδρών, έτσι ώστε και τα μεγάλα και τα μικρότερα πολιτικά κόμματα να έχουν τη δυνατότητα να στείλουν αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σήμερα, το Κοινοβούλιο έχει 751 ευρωβουλευτές, που είναι ο μέγιστος αριθμός. Μετά την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι 27 από τις 73 θέσεις που κατέχει η χώρα θα μοιραστούν σε 14 χώρες (η Κύπρος δεν περιλαμβάνεται σε αυτές) και οι υπόλοιπες 46 θα χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση δημιουργίας πανευρωπαϊκών καταλόγων υποψηφίων ή στην περίπτωση που ενταχθεί στην Ένωση μια νέα χώρα. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των εκλεγμένων ευρωβουλευτών μετά τις Ευρωεκλογές του 2019 θα είναι 705.