Το μπρα ντε φερ της αγοράς και τα ανοικτά μέτωπα

O Δεκέμβριος κάθε έτους είναι παραδοσιακά για τον επενδυτικό κόσμο διεθνώς ο μήνας των εκτιμήσεων και των προβλέψεων. Όλοι επιχειρούν να αποτιμήσουν την χρονιά που ολοκληρώνεται και, με βάση την πορεία της και τα δεδομένα, να σκιαγραφήσουν το τοπίο του επόμενου έτους και να κινηθούν ανάλογα.

Αυτό ο Δεκέμβριος, όμως, έχει μια ιδιαιτερότητα που κάνει το παιχνίδι των προβλέψεων δύσκολο, γιατί τα ανοιχτά μέτωπα ανά τον κόσμο είναι πάρα πολλά και οι εξελίξεις ταχύτατες. Μάλιστα, η κατάσταση γίνεται λίγο πιο ασφυκτική, καθώς αυξάνονται οι απαισιόδοξοι. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι οι αισιόδοξοι δεν έχουν εξίσου ισχυρά επιχειρήματα, με κυριότερο το ότι τα τελευταία χρόνια οι απαισιόδοξοι διαψεύδονται θεαματικά!

Η εικόνα είναι ανάλογη και στο ελληνικό χρηματιστήριο, όμως εδώ η κατάσταση είναι πιο σύνθετη, καθώς διανύουμε ουσιαστικά προεκλογική περίοδο – η οποία, επίσης… παραδοσιακά, ανακατεύει την τράπουλα με άλλο τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, η μάχη μεταξύ «ταύρων» και «αρκούδων» έχει ανάψει και θα εξελίσσεται δύσκολη και απρόβλεπτη μέρα με τη μέρα. Διανύουμε τον τελευταίο μήνα του 2018 και ήδη ξεκίνησαν οι εκτιμήσεις των αναλυτών για την πορεία των επενδυτικών αγορών το 2019, για τις προοπτικές που αναδύονται και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν.

Σύμφωνα, λοιπόν, με γνωστό χρηματιστηριακό παράγοντα, θα ακούσουμε και φέτος όλα όσα είχαμε ακούσει καθ’ όλη την τελευταία τετραετία: κίνδυνοι επί κινδύνων… Κι όμως, παρά το πλήθος των αναλυτών που εξέφρασαν τόσες και τόσες φορές την απαισιοδοξία τους, οι διεθνείς αγορές συνέχισαν να αποδίδουν κέρδη ή έστω να παραμένουν σταθεροποιημένες σε υψηλά επίπεδα. Το μεγάλο ζητούμενο ωστόσο παραμένει το αν οι αγορές θα καταφέρουν και το 2019 να διαψεύσουν τις Κασσάνδρες…

Σε ότι δε αφορά το Χ.Α., οι απαισιόδοξοι το βλέπουν να υποχωρεί σε περίπτωση που οι διεθνείς αγορές κινηθούν πτωτικά, ενώ παράλληλα εκφράζουν τους έντονους προβληματισμούς τους για τον τραπεζικό κλάδο και τις παρενέργειες από το υπάρχον κλίμα προεκλογικής αβεβαιότητας.

Ενδεικτικά και μόνο αναφέρονται τα παρακάτω σλόγκαν των τελευταίων ετών για την Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως θα μπορούσαν να αναπαραχθούν και για την επόμενη χρονιά:

-Βρισκόμαστε στην εποχή του «τέλους των επενδυτικών αποδόσεων», καθώς οι διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές έχουν διανύσει ένα μεγάλο ράλι κατά τα τελευταία χρόνια, είναι «υπεραγορασμένες» και κάπου εδώ ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να διορθώσουν σημαντικά. Σε ό,τι αφορά δε τα ευρωπαϊκά ομόλογα, οι αποδόσεις τους είναι τόσο χαμηλές και σε μια περίοδο που η Fed ανεβάζει τα επιτόκια, διακρίνονται από υψηλό βαθμό κινδύνου.

- Η οικονομική πορεία των ΗΠΑ κινδυνεύει να μπει σε κατάσταση ύφεσης, όπως άλλωστε δείχνει και η πορεία της καμπύλης των επιτοκίων. Και επειδή στην αμερικανική αγορά ομολόγων οι αποδόσεις του διετούς και τους τριετούς τίτλου ξεπέρασαν εκείνη του πενταετούς (και άρα αναμένεται από πολλούς μια γενικευμένη αναστροφή της καμπύλης των αποδόσεων) έχουν αρχίσει να εκφράζονται εκτιμήσεις για προαγγέλους ύφεση στην παγκόσμια οικονομία.

-Η οικονομία της ευρωζώνης θα εμφανιστεί «κουρασμένη» το 2019 με τις πολιτικές δυνάμεις των ισχυρότερων χωρών της να μην μπορούν να συμφωνήσουν για τη διαμόρφωση κοινής γραμμής με την οποία θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που ανακύπτουν διαρκώς.

-Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία και το μοντέλο των ελεύθερων αγορών θα δοκιμαστεί για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων και η πολιτική δασμών που έχουν ξεκινήσει να ακολουθούν οι ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό άλλωστε ήταν το απόσπασμα της ομιλίας του Κύπριου υπουργού Οικονομικών στο συνέδριο του Economist (στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου): «Πιστεύω στο ελεύθερο εμπόριο και στις ανοικτές αγορές. Και φοβάμαι, ότι αν πρόκειται να ακολουθήσουμε το δρόμο του προστατευτισμού και του οικονομικού εθνικισμού, τότε θα οδηγηθούμε σε μια κατάσταση που θα έχει μόνο χαμένους» (lose-lose situation).

-Υπάρχει πλήθος ανοιχτών γεωπολιτικών μετώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης: από την εξέλιξη του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο έως τη Συρία και την Ουκρανία.

Οι νέες εστίες κινδύνου

Μάλιστα, υπάρχουν φέτος κάποια ανησυχητικά στοιχεία που τα προηγούμενα χρόνια είχαν λάβει μικρότερες διαστάσεις, όπως:

1.Έχουν αναβαθμιστεί οι προκλήσεις της Τουρκίας σε Κύπρο και Αιγαίο.

2. Το πρόβλημα της Ιταλίας στην ευρωζώνη είναι πλέον σαφώς πιο άμεσο.

3. Η πολιτική κατάσταση πολύ πιθανόν να επιδεινωθεί στην ευρωζώνη μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου, καθώς το λαϊκό και το σοσιαλιστικό κόμμα προβλέπεται ότι θα καταγράψουν σημαντικές απώλειες προς όφελος εθνικιστικών – ξενοφοβικών – λαϊκιστικών σχηματισμών.

4. Η πολιτική δασμών του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει περάσει πλέον από τη θεωρία στην πράξη.

5. Η Ελλάδα βρίσκεται μεν «εκτός μνημονίων», αλλά παράλληλα -μέχρι σήμερα τουλάχιστον- και εκτός αγορών, με την απόδοση του δεκαετούς της τίτλου να υπερβαίνει το 4%.

6. Το 2019 θα είναι για την Ελλάδα έτος πολλαπλών εκλογών, με ό,τι αυτό σημαίνει για την πορεία της οικονομίας και την ταχύτητα υιοθέτησης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων. Πολλοί είναι όσοι ισχυρίζονται ότι σε παρατεταμένες προεκλογικές περιόδους, τα… μολύβια των υπευθύνων κατεβαίνουν, οι διαρθρωτικές αλλαγές αναβάλλονται, η αντιμετώπιση των προβλημάτων παραπέμπεται στο μέλλον και ο δημοσιονομικός λογαριασμός ξεχειλώνει. Η όποια κυβέρνηση προκύψει από τις επόμενες εκλογές θα βρεθεί πιθανότατα στην ανάγκη να λάβει σοβαρές αποφάσεις σε κρίσιμα ζητήματα, όπως αυτά των τραπεζών, της ΔΕΗ, της ΕΒΖ, του ασφαλιστικού και τόσων άλλων.

Το σενάριο των αγοραστών

Κόντρα στην προαναφερθείσα επιχειρηματολογία, δεν λείπουν και εκείνοι που τοποθετούνται, ή σκέφτονται να αρχίσουν να επενδύουν στο ελληνικό χρηματιστήριο, απαντώντας στους με τον τρόπο τους στους προαναφερθέντες φόβους με σειρά επιχειρημάτων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα παρακάτω.

1. Οι προαναφερθέντες κίνδυνοι είναι υπαρκτοί, ωστόσο δεν απειλούν μόνο το Χ.Α. και τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, αλλά το σύνολο των επενδυτικών προϊόντων ανά τον κόσμο.

2. Σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν υπάρχουν σήμερα «ασφαλείς» εναλλακτικές επιλογές επενδύσεων. Άλλωστε τα τραπεζικά επιτόκια είναι από αρνητικά (Δυτική Ευρώπη) έως και οριακά (Ελλάδα), ενώ οι τόσο χαμηλές αποδόσεις (yields) των ξένων ομολόγων είναι σε θέση να προκαλέσουν μεγάλες ζημίες στους αγοραστές τους.

3. Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μέσα στο 2019 θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις υπάρχουσες προκλήσεις. Το πιθανότερο είναι πως θα τα καταφέρει για ακόμη μια χρονιά, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις της αγοράς και της πολιτικής χαρακτηρίζονται συνήθως από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και όχι από τάσεις αυτοκτονίας. Έτσι, ούτε η ευρωζώνη διαλύθηκε το 2012, ούτε η κινεζική οικονομία κατέρρευσε το 2016, ούτε το αμερικανικό χρηματιστήριο καταποντίστηκε από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.

4. Το βασικό οικονομικό σενάριο που πιστεύει η πλειονότητα των αναλυτών, δεν αναφέρεται σε καταστροφή της ευρωζώνης, αλλά σε περιορισμένα θετικό ρυθμό ανάπτυξης, μέσα σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων από την ΕΚΤ.

5. Οι συντηρητικές προβλέψεις για το ελληνικό ΑΕΠ το 2019 είναι μεν χαμηλότερες από αυτές του προϋπολογισμού, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν υπολογίζονται πολύ κάτω του 2%. 

6. Ακόμη κι αν τα δημοσιονομικά μεγέθη ξεφύγουν κατά την προεκλογική περίοδο, η όποια κυβέρνηση προκύψει -με νωπή λαϊκή εντολή- θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων είτε να μην υλοποιήσει τις υποσχέσεις της, είτε να λάβει μέτρα έτσι ώστε να «μαζέψει» την κατάσταση.

7.Οι αποτιμήσεις των περισσότερων ελληνικών μετοχών βρίσκονται αρκετά χαμηλότερα από τα υψηλά επίπεδα του 2018, έχοντας διορθώσει σημαντικά. Πολλές μετοχές υγιών και υποσχόμενων εταιρειών διαπραγματεύονται με αρκετά ελκυστικούς δείκτες P/E, ενώ η μέση «απόδοση χρηματικών διανομών» (μερίσματα και επιστροφές κεφαλαίου) των μη τραπεζικών μετοχών έχει πλέον υπερβεί το 3%.

8. Κάποια στιγμή μέσα στο 2019 (το πιθανότερο μετά τις εκλογές) θα επιχειρηθεί να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα ένα σχέδιο που θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων. Αν και πολλά πράγματα δεν έχουν ακόμη ξεκαθαριστεί, φαίνεται πως το ελληνικό δημόσιο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο (π.χ. παροχή εγγυήσεων, στήριξη αδύναμων δανειοληπτών ή και καταβολή κεφαλαίων), θα κληθεί να συμβάλλει στην κατάσταση, έτσι ώστε να μειωθεί ο λογαριασμός που θα καταβάλλουν οι μέτοχοι μέσα στα επόμενα χρόνια, προκειμένου να ενισχύσουν κεφαλαιακά τις τράπεζες.