Γιατί η Σπάρτη χάνει έδαφος;

Η Μήλος έχει ένα αρχαίο θέατρο και η Σπάρτη έχει ένα αρχαίο θέατρο . Εκείνο της Μήλου ανάγεται ιστορικά στον 3ο αιώνα π.Χ ενώ οι «ρίζες» του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης ανάγονται στον 5ο αιώνα π.Χ. ΚΑΙ στα δυο θέατρα , σήμερα , είναι ορατή η ρωμαϊκή φάση των μνημείων , μ’ εκείνο της Σπάρτης να διασώζει και κατάλοιπα της ελληνιστικής φάσης του .

Το θέατρο της Μήλου χωρούσε 7.000 θεατές ενώ της Σπάρτης 16.000 θεατές (από τα μεγαλύτερα αρχαία θέατρα της Ελλάδας ) . Ο περιηγητής Παυσανίας που αντίκρισε το θέατρο της αρχαίας Σπάρτης , εντυπωσιάστηκε από τη μορφή και τη μεγαλοπρέπειά του κι έγραψε : «…θέατρον λίθου λευκού θέας άξιον» . Εκτός τούτων το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης είχε και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά , τα οποία του αποδίδουν επιπρόσθετη αξία , όπως την ξύλινη σκηνή που μεταφερόταν πάνω σε τροχούς στη σκηνοθήκη (έχουν βρεθεί οι ράγες πάνω στις οποίες κυλούσαν οι τροχοί), τους αναλημματικούς τοίχους , που με σοφία αρχιτεκτονική αύξησαν τη χωρητικότητα του θεάτρου , την περιμετρική στοά στο άνω μέρος του κοίλου , κ.α. Επίσης , το αρχαίο θέατρο Σπάρτης : «ξεχωρίζει για το μέγεθός του και την ποιότητα κατασκευής του , κάτι που αντανακλάται και στη χρήση του εγχώριου λευκού μαρμάρου. Η χρήση μαρμάρου για ένα θέατρο αυτής της κλίμακας αποτελεί καινοτομία, όχι μόνο για τη Σπάρτη, αλλά για τα πελοποννησιακά θέατρα εν γένει» . diazoma.gr.

Παρά τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα , όμως , το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης παραμένει σε κακή κατάσταση κι επισήμως έχει κατατεθεί ότι :

« … δεν μπορεί να θεωρηθεί επισκέψιμο μνημείο , καθώς όχι μόνο δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή του , αλλά υπάρχουν πολλές ανοιχτές τομές από τις έρευνες του 1926-1930 , του 1992-1996 και της έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο του προγράμματος συνεργασίας της Ε΄ Εφορείας με τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και την 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων» . ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΕΝΟΣ , πρόεδρος του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ , 4-3-2009

Να σημειωθεί , ακόμα , ότι οι Σπαρτιάτες , μετά την ίδρυση της νέας Σπάρτης , χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ , κατακρεούργησαν το αρχαίο θέατρο αγοράζοντας τα μάρμαρά του από τον τότε ιδιοκτήτη (!!!) του χώρου (γύρω στο 1870) , για να χτίσουν σπίτια της νέας πόλης ενώ και ο δήμος Σπάρτης , στα 1933 , διέλυσε μεγάλο μέρος του δυτικού αναλημματικού πύργου για να κατασκευάσει τη γνωστή δεξαμενή ύδρευσης στην κορυφή του λόφου !!!

Η σημερινή κατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης θα ήταν ακόμα χειρότερη αν δεν είχε ιδρυθεί στα 1994 ο Σύνδεσμος Φίλων Ανασυγκρότησης του Αρχαίου Θεάτρου Σπάρτης «ΓΙΤΙΑΔΑΣ» από τον εκλεκτό συμπολίτη μας , οδοντίατρο , κ. Στάθη Μπεκιάρη και μια ομάδα ευαισθητοποιημένων πολιτών , που έφερε το ξεχασμένο αρχαίο θέατρο στο προσκήνιο , βελτίωσε αρκετά τη μορφή του χώρου και διεκδίκησε με συνέπεια την ανασυγκρότησή του . Η δράση του ΓΙΤΙΑΔΑ απέφερε καρπούς όταν το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος χρηματοδότησε μελέτη αποκατάστασης του μνημείου, ύψους 111.000 ευρώ , η οποία εκπονήθηκε με ευθύνη του σωματείου «Διάζωμα» με πρόεδρο τον Σταύρο Μπένο . Η Μελέτη αυτή παρουσιάστηκε και παραδόθηκε επισήμως στους αρμοδίους φορείς σε επίσημη εκδήλωση που έγινε στις 18-12-2013 στο Διοικητήριο Λακωνίας . Στη συνέχεια το Ίδρυμα JM Kaplan , που

εδρεύει στη Νέα Υόρκη , ενέκρινε χρηματοδότηση 100.000 δολαρίων (81.070,13 ευρώ) για το πρώτο μέρος των εργασιών αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου .

Αξίζει να σημειωθεί πως ο πρώην δήμαρχος Σπάρτης, Δημοσθένης Ματάλας δώρισε στο υπουργείο Πολιτισμού δέκα στρέμματα στο νότιο τμήμα του αρχαίου θεάτρου – ιδιοκτησίας της οικογένειάς του – για να μπορέσει , όπως τόνισε ο ίδιος , να «αναπνεύσει» το θέατρο και να δοθεί μεγαλύτερη άνεση στις εργασίες αναστήλωσης.

Χωρίς καμιά απολύτως διάθεση υποβάθμισης του αρχαίου θεάτρου της Μήλου καθίσταται φανερό πως αυτό της Σπάρτης υπερτερεί σε κάθε συγκρίσιμο στοιχείο . Επιπροσθέτως και το όνομα της αρχαίας Σπάρτης βρίσκεται στην κορυφή της ιστορίας της Αρχαίας Ελλάδας , έχοντας κάνει σύνορό του τα πέρατα του κόσμου, όπου ΟΛΟΙ κλίνουν ευλαβικά το γόνυ ακούγοντας το όνομα ΣΠΑΡΤΗ .

Παρά ταύτα όμως , στο θέμα της αποκατάστασης , τα δύο θέατρα ακολούθησαν αποκλίνουσες πορείες :

Στη Μήλο , το 2009 , η ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου υλοποιήθηκε χάρις στην αγαστή συνεργασία της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και του δήμου Μήλου , στο πλαίσιο του ΠΕΠ Ν. Αιγαίου 2007-2013 , με προϋπολογισμό 1.547.206,36 ευρώ . Εκπονήθηκε η μελέτη αποκατάστασης του Αρχαίου Θεάτρου , στη συνέχεια εντάχθηκε το έργο στο ΕΣΠΑ , πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης και στις 9 Ιουλίου 2016 το θέατρο παραδόθηκε στο κοινό . Παράλληλα , θεσμοθετήθηκε και το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Μήλου κι έτσι το Αρχαίο Θέατρο Μήλου έγινε πόλος τουριστικής , πολιτιστικής , κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης του τόπου.

Αντίθετα , στη Σπάρτη , η υλοποίηση της Μελέτης Αποκατάστασης του Αρχαίου Θεάτρου , η οποία μας έγινε δωρεά από το Ίδρυμα Νιάρχου και το Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ , συνοδευόμενη από τις δωρεές του ιδρύματος JM Kaplan και του τέως Δημάρχου Δημοσθένη Ματάλα , ακόμα εκκρεμεί , αν και έχουν περάσει 7 ολόκληρα χρόνια από τη σύνταξή της !!!

Λοιπόν , τι ιδιαίτερο συνέβη στη Μήλο και το αρχαίο θέατρό της αναδείχθηκε και αξιοποιήθηκε ενώ το δικό μας παραμένει ακόμα ως είχε πάντα ; Τίποτε παράξενο κι εξωπραγματικό . Απλώς , αυτοί που ήταν υπεύθυνοι για τις τύχες του τόπου εκεί στη Μήλο , μαζί με την τοπική κοινωνία και τους φορείς της , δραστηριοποιήθηκαν , σχεδίασαν , προγραμμάτισαν , ιεράρχησαν , πρότειναν , αξίωσαν , διεκδίκησαν και τελικά ΚΕΡΔΙΣΑΝ .

Το ίδιο έχουν κερδίσει και μια σειρά άλλων πόλεων , σ’ ολόκληρη την Ελλάδα , που είχαν την τύχη να διαθέτουν Αρχαία Θέατρα .

Επομένως είναι περιττό να κάνουμε υποδείξεις .

Τους δρόμους τους δείχνουν , ξεκάθαρα , άλλες πόλεις . Πρότυπα υπάρχουν . Δεν έχουμε παρά να τα ακολουθήσουμε .

Βαγγέλης Μητράκος