Ο δρόμος του Αρμενιστή είναι ο πρώτος αυτοκινητόδρομος που έγινε στην Ικαρία και ο τρόπος κατασκευής του είναι ένα από τα πιο ζωντανά παραδείγματα της συλλογικής προσπάθειας και εθελοντικής εργασίας που υπήρχε πάντα στο νησί. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1924 με προσωπική εργασία όπου συμμετείχαν όλες οι οικογένειες της περιοχής των Ραχών. Οι εργασίες την εποχή εκείνη όριζαν δημιουργία χωμάτινης οδό πλάτους τριάμισι μέτρων που ένωνε τον Αρμενιστή με τον Χριστό Ραχών για την διέλευση οχημάτων, αν και το πρώτο όχημα ήρθε στην περιοχή εννέα χρόνια μετά.  Η χάραξη της οδού έγινε πάνω σε ήδη υπάρχουσες *ρύμες οι οποίες διαπλατύνθηκαν ή  διανοίχθηκαν νέα κομμάτια. Μπορούμε να πούμε ότι το έργο περατώθηκε την δεκαετία του ’90 οπότε και ασφαλτοστρώθηκε.

Η κοινότητα Ραχών όριζε τα μεροκάματα για την κάθε οικογένεια στα οποία μπορούσαν να συμμετέχουν και οι γιοι τους οι οποίοι είχαν συμπληρώσει το 16ο χρόνο της ηλικίας τους. Τα μεροκάματα που αντιστοιχούσαν σε κάθε οικογένεια αρχικά ήταν δώδεκα. Με την πάροδο των χρόνων τα μεροκάματα έγιναν δέκα, μετά οχτώ και τέλος, γύρω στην δεκαετία του ΄60 έφτασαν τα τέσσερα. Τέσσερα μεροκάματα αναλογούσαν πάνω κάτω για 20 μέτρα δρόμου τα οποία έπρεπε να παραδώσεις. Αν ήσουν τυχερός στον κλήρο έπαιρνες κομμάτι με χώμα, αν όχι είχες πέτρα και πιο σκληρή δουλειά. Κάθε χρόνο επιπλέον με προσωπική εργασία γινόταν η επιδιόρθωση του δρόμου μετά από τις νεροποντές του χειμώνα.

Στις εργασίες του δρόμου του Αρμενιστή βοήθησαν και οι εξόριστοι που ήρθαν στην περιοχή το 1947. Επειδή είναι ο πρώτος δρόμος στο νησί μας, χαρακτηρίστηκε ως επαρχιακός. Και βέβαια αυτός είναι ο επαρχιακός δρόμος, με Φ.Ε.Κ. " Άγιος Κήρυκος -Εύδηλος-Αρμενιστής-Ράχες". Η οριστική μελέτη έγινε την δεκαετία του 1930, από τον μηχανικό που έκανε το Παλαιό Γυμνάσιο στον Άγιο Κήρυκο.

Τη δεκαετία του 1960, η εργασία παρέμεινε υποχρεωτική μεν αλλά με πληρωμή δε. Έκανες τέσσερα μεροκάματα τα οποία αντιστοιχούσαν σε 2.000 δραχμές. Όποιος δε μπορούσε να κάνει τα μεροκάματα που του αναλογούσαν, πλήρωνε άλλους για να τα κάνουν. Σε μια φτωχική κοινωνία όπως ήταν η κοινωνία των Ραχών την δεκαετία του ’60, τα μεροκάματα βοηθούσαν όπως είναι φυσικό την τοπική οικονομία μιας και όλες οι οικογένειες ήθελαν ένα επιπλέον εισόδημα. Γύρω από την κατασκευή του δρόμου δημιουργήθηκαν και άλλα επαγγέλματα. Δύο ήταν τα σιδεράδικα που δούλευαν νυχθημερόν στον Χριστό και τον Άι Δημήτρη για να φτιάχνουν φτυάρια και κασμάδες, και ένας πρώτος έφερε κομπρεσέρ και δυναμίτη που του ζητούσε ο κόσμος για να φέρει εις πέρας το έργο του. Επιχειρηματικό μυαλό της εποχής!

Το πρώτο αυτοκίνητο το έφερε ο Κόχυλας το 1933. Λένε ότι δεν είχε καλά φρένα και όταν ήθελε να σταματήσει, πολλές φορές τον βοηθούσε ο κόσμος που βρισκόταν στον δρόμο. Μετά έφερε ο Ι.Πάτελος και στον πόλεμο ήρθε το τζιπάκι Willys’ του ιατρού Γεωργίου Τσαντίρη. Το 1952 ο Κώστας  Κόχυλας έφερε τον θρυλικό "Ταρζάν", ένα φορτηγό που έκανε μεταφορές εμπορευμάτων και επιβατών. Ο κόσμος έβαζε το αυτί του κάτω στον δρόμο και άκουγε αν ερχόταν ο Ταρζάν! Πολλές φορές κάποια γλίτωναν το εισιτήριο επικαλούμενοι ότι κάθονταν στα πόδια άλλων. Όταν μετέφερε αλεύρι στην καρότσα, ο κόσμος μέχρι να φτάσει στον Χριστό είχε γίνει άσπρος και όταν επίσης το πλοίο έφτανε νύχτα στον Αρμενιστή και περίμεναν με τις ώρες μέσα στη καρότσα τον κ. Κόχυλα να τελειώσει τον καφέ ή το τσίπουρο, όλοι φώναζαν " Ε α φύγουμε Κώστα;" και η απάντηση έφτανε γρήγορα, " α φύγουμε" και οι ώρες περνούσαν αλλά όλοι περίμεναν τον κ. Κώστα ,τον Σωτήρα των Ραχών. ☺ Να αναφέρουμε επίσης ότι οι Ράχες εκείνη την εποχή ήταν παραθεριστικός τόπος. Ο δρόμος του Αρμενιστή και οι ιστορίες γύρω από αυτών όλα αυτά τα χρόνια είναι βίωμα για όλες τις οικογένειες της περιοχής.

Άλλοι δρόμοι που ξεκίνησαν να γίνονται μετά του Αρμενιστή ήταν στα Θέρμα, στον Φραντάτο, στις Βρακάδες προς Καρκινάγρι κ.α. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ήρθε για πρώτη φορά η ΜΟΜΑ στην Ικαρία και έκανε το μεγάλο έργο της διάνοιξης της επαρχιακής οδού Αγίου Κηρύκου - Ραχών. Κάποιοι μηχανικοί της ΜΟΜΑ παρέμειναν στον νησί μας και συνέχισαν να ασχολούνται με οδοποιίες. Επίσης τα έσοδα από τα πανηγύρια που έκαναν τα χωρι,ά πολλές φορές πήγαιναν σε έργα οδοποιίας όπως ήταν το στρώσιμο ενός δρόμου με τσιμέντο. Σήμερα υπάρχουν ακόμα δρόμοι που κατασκευάζονται ή επισκευάζονται στο νησί και χωματόδρομοι που συνδέουν μεγάλα χωρία του νησιού απ’ όπου παιδία κάνουν πάνω από μία ώρα να φτάσουν στο σχολείο τους καθημερινά.

Το κεφάλαιο "Δρόμοι στην Ικαρία" είναι μακροσκελές και ατελείωτο, όμως πολύ σημαντικό. Και σε ένα τόσο ζωτικό θέμα της διαβίωσης, είδαμε ότι ο  κόσμος πριν από ενενήντα  χρόνια είχε πρακτικές που μας φαίνονται  τώρα πολύ πρωτοποριακές, πρακτικές που αναγκαζόμαστε ν' αναζητήσουμε και σήμερα σε πολλά επίπεδα, ξεκινώντας από τη συλλογική προσπάθεια και την αγάπη για τον τόπο μας.

Βάσω Καττέ
vasso_katte_96@hotmail.com

*Ρύμη: Παλαιός λιθόστρωτος δρόμος της Ικαρίας πλάτους δύο μέτρων φτιαγμένος έτσι ούτως ώστε να χωράνε δύο μουλάρια φορτωμένα. Να μην δυσκολεύονται δηλαδή σε περίπτωση συνάντησης! ☺

Διαβάστε τις ελεύθερες πτήσεις της Βάσως Καττέ.