Η στήλη αυτή έχει ως σκοπό της να διατηρήσει και να επαναφέρει στη μνήμη μας όλα αυτά, που τόσα χρόνια μας έχουν διηγηθεί οι πρόγονοί μας, γύρω από τη ζωή, τα ήθη και έθιμά τους, τα διάφορα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τέλος τη μαρτυρική έξοδο από τις εστίες τους. Είναι ένα ύστατο χαίρε, καθώς και μια τιμητική αναφορά σε μια πολύπαθη γενιά, η οποία πλέον έχει εκλείψει και εμείς, που αποτελούμε τη συνέχειά της, έχουμε καθήκον να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενεές την τραγική ιστορία της.
Η ιστορία του παππού Παύλου από το Γιασί Κετσίτ του Ατάπαζαρ
Ο παππούς μου, Παύλος Δεμερτζίδης, πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, ζούσε μαζί με τη μητέρα του και τη σύζυγό του (και γιαγιά μου, Παρθένα), σε ένα χωριό που κατοικούνταν από Έλληνες Πόντιους, κοντά στην επαρχία Ατάπαζαρ της Μικράς Ασίας, το Γιασί Κετσίτ.
Το Γιασί Κετσίτ είχε 150 Ελληνικές οικογένειες, οι οποίες εγκαταστάθηκαν εκεί περί το 1850-70, προερχόμενες από τις περιοχές της Ορντού και Αργυρούπολης.
Ήταν το κεφαλοχώρι της περιοχής και οι κάτοικοί του ασχολούνταν με την παραγωγή φουντουκιών και την υλοτομία. Τα τελευταία χρόνια, όπως και όλα τα χωριά της περιοχής του Ατάπαζαρ, άρχισαν να δέχονται επιθέσεις από τις άτακτες ορδές των Τούρκων, και αναγκάστηκαν μετά από πολλές περιπέτειες να περάσουν το Σαγγάριο ποταμό και να καταφύγουν στην Νικομήδεια.
Οι κάτοικοι του χωριού μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, εγκαταστάθηκαν στα χωριά της Ημαθίας Λυκογιάννη, Νικομήδεια, Μακροχώρι και στον νομό Κοζάνης.
Ο παππούς μου έφερε το όνομα Παύλος Παυλίδης και ερχόμενος στην Ελλάδα το άλλαξε σε Παύλος Δεμερτζίδης.
Κατά τη διάρκεια της γενικής επιστράτευσης στην Μικρά Ασία, συνελήφθη από τους Τούρκους για να «υπηρετήσει» σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στην ανατολική Τουρκία, στα λεγόμενα «αμελέ ταμπουρού», στα οποία ως γνωστόν υποχρεώνονταν σε καταναγκαστική εργασία, μη μουσουλμάνοι υπήκοοι της υπό κατάρρευση οθωμανικής, Τουρκίας, όπου οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες και πολλοί πέθαιναν από την πείνα, το κρύο και τις κακουχίες.
Εκεί εξοντώθηκαν πολλοί Έλληνες και διαλύθηκαν χιλιάδες οικογένειες. Μια συστηματική Γενοκτονία!!
Η γυναίκα του και γιαγιά μου, μαζί με τη μητέρα του, εκδιώχθηκαν κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, όπως και εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας από τις πατρογονικές τους εστίες, μόνες τους δίχως να γνωρίζουν την «τύχη» του!
Ερχόμενες στην Ελλάδα και αφού περιπλανήθηκαν από τον Πειραιά στην Πύλο και από εκεί στη Μακεδονία, εγκαταστάθηκαν στη Βέροια, η μια χωρίς το μοναχοπαίδι της και η άλλη νιόπαντρη, χωρίς τον άνδρα της!
Ο παππούς μου αιχμάλωτος στα βάθη της ανατολικής Τουρκίας και οι δύο γυναίκες, κάπου στην Ελλάδα....
Οι πιθανότητες να ξανασμίξουν;.... ελάχιστες....
Κι όμως! Ο παππούς μου, ένας νέος, δυνατός και σωματώδης άνδρας, κατάφερε να επιβιώσει, να αποδράσει, άγνωστο πώς, και να περάσει στην Ελλάδα!
Προσπαθώ να αναπλάσω στο μυαλό μου την εικόνα της επανένωσης της οικογένειας!....Τα λόγια περιττά.....
Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο παππούς δε μιλούσε ποτέ για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησής του και τον αγώνα του να κρατηθεί ζωντανός και να ξεφύγει από την τουρκική κόλαση!
Μόνον στα βαθιά του γεράματα και μετά το σοκ της ξαφνικής απώλειας του τελευταίου από τα έξι παιδιά του, του πατέρα μου, ξύπνησαν οι τραυματικές μνήμες, τις οποίες περιέγραφε αποσπασματικά!
Αυτό δεν είναι ένα παραμύθι που αρχίζει με το «μια φορά κι έναν καιρό»......κι αν τελειώνει με το «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα», αυτό το «καλύτερα» το οφείλουμε στην προικισμένη φύση τους, στην πάλη, τον αγώνα, την εργατικότητα, τη δημιουργικότητα και το φιλότιμο αυτών των ανθρώπων, που ενώ ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους βίαια, δεν «μαράζωσαν» και κατάφεραν να «επαναριζώσουν» και να φέρουν «καρπούς»!!!
Αφήγηση
Δεμερτζίδου – Παπαγιάννη Δέσποινα
Βέροια
