Ηράκλειο: Η μονή Οδηγήτριας και το Αγιοφάραγγο

Στο νοτιοδυτικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων και βορείως του οικισμού των Καλών Λιμένων, δύο είναι τα αξιοθέατα που κατεξοχήν προσελκύουν το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών: ένα θρησκευτικό μνημείο, η μονή Οδηγήτριας, και ένα μνημείο της φύσης, το Αγιοφάραγγο.

Η μονή Οδηγήτριας

Η πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή της Παναγίας της Οδηγήτριας, φρουριακής μορφής, ιδρύθηκε το 14ο αιώνα, όπως μαρτυρεί η αναφορά της σε αρχειακό έγγραφο του 1393.

Το καθολικό της είναι δίκλιτο, με το βόρειο κλίτος αφιερωμένο στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και το νότιο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Στη βορειοδυτική γωνία του οχυρωματικού περιβόλου της μονής ορθώνεται ο πύργος του Ξωπατέρα, θρυλικού ηγουμένου, που έχασε τη ζωή του πολεμώντας τους Τούρκους το 1829.

Επί Ενετοκρατίας η μονή Οδηγήτριας αποτέλεσε πνευματικό κέντρο μεγάλης ακτινοβολίας. Η αντιστασιακή ιστορία της άρχισε να γράφεται από το 17ο αιώνα, επί ηγουμενίας Ιωσήφ, όταν εισέβαλαν οι Τούρκοι στην Κρήτη.

Πριν από την επανάσταση του 1821 η μονή Οδηγήτριας ήταν καταφύγιο των Χαΐνηδων. Κατά την Κρητική Επανάσταση των ετών 1866-1869, επί ηγουμενίας Γεράσιμου Μανιδάκη, η μονή πρόσφερε σημαντική βοήθεια, γεγονός που προκάλεσε βίαιη αντίδραση και εκτεταμένες καταστροφές από πλευράς των Τούρκων.

Στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής το μοναστήρι αντιμετώπισε εκ νέου την οργή των κατακτητών, επειδή οι μοναχοί του περιέθαλπαν τους αντάρτες.

Στη μονή Οδηγήτριας υπάγονται πολυάριθμα ερημητήρια και ξωκλήσια με αξιόλογες τοιχογραφίες, καθώς και το προγενέστερο αυτής μοναστικό κέντρο των Αγίων Ευτυχιανών (στη θέση του βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι των Αγίων Ευτυχιανών, στη θέση «Ράξος»).

Σε επιβλητική τοποθεσία που φέρει την ονομασία Μάρτσαλο, σε απόσταση 5 χλμ ΝΔ από τη μονή Οδηγήτριας, βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας. Είναι χτισμένη σε σπηλιά, ενώ γύρω από την εκκλησία υπάρχουν λαξευμένα στους βράχους κελιά και ίχνη κτισμάτων του παλαιού μοναστηριακού συγκροτήματος.

Το Αγιοφάραγγο

Το φημισμένο Αγιοφάραγγο, που βρίσκεται νοτίως της μονής Οδηγήτριας, δημιουργήθηκε από τις κοίτες δύο ρεμάτων. Οι τεράστιοι κάθετοι βράχοι και οι σπηλιές συνθέτουν εδώ ένα τοπίο άγριας φυσικής ομορφιάς.

Το  Αγιοφάραγγο υπήρξε κέντρο μοναστικού και ασκητικού βίου από τους πρώτους κιόλας Χριστιανικούς Χρόνους.

Το μονοπάτι που διασχίζει το Αγιοφάραγγο ξεκινά από την περιοχή της εκκλησίας της Αγίας Κυριακής (ναός λαξευμένος σε σπηλιά, πιθανώς λατρευτικό χώρο ήδη από τη Μινωική Εποχή) και καταλήγει στις ακτές του Λιβυκού πελάγους, σε παραλία με κρυστάλλινα νερά – διαδρομή 45′.

Κοντά στην παραλία, σε όμορφη θέση, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, 14ου-15ου αιώνα, παλαιότατο κέντρο ασκητισμού.