Ροή
Ένας πολύτιμος ελληνικός καρπός του οποίου η αξία ίσως να μην έχει αναγνωριστεί ακόμη πλήρως οδεύει προς την UNESCO καθώς οι φορείς και η τοπική κοινωνία της Κρήτης έχουν ξεκινήσει διαδικασίες προκειμένου να κατατεθεί σχετικός φάκελος υποψηφιότητας στις 2 Ιουλίου. Η πρωτοβουλία ανήκει στην Ένωση Αγροτουρισμού Κρήτης και την Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» ενώ την προσπάθεια έχουν «αγκαλιάσει» ακόμη και οι κρατούμενοι των φυλακών Αλικαρνασσού οι οποίοι καλλιεργούν στον προαύλιο χώρο μεγάλο αριθμό φυτών και δέντρων που φύονται στην Κρήτη.
Πρόκειται για μια προσπάθεια προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης της χαρουπιάς και ήδη το πρώτο βήμα ολοκληρώθηκε στο τέλος Μαρτίου με την πρόκριση στο δεύτερο στάδιο της πρότασης μας για την ένταξη/εγγραφή της αγροδιατροφικής παράδοσης του χαρουπιού στην Κρήτη στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα για την αναγνώριση και ανάδειξη αυτού του ιδιαίτερου προϊόντος με τη μεγάλη διατροφική και πολιτισμική αξία.
Το δεύτερο στάδιο, είναι εκείνο της δημόσιας διαβούλευσης και της επεξεργασίας εκ μέρους των ενδιαφερομένων φορέων του Δελτίου Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η τελική απόφαση για εγγραφή ή μη ενός στοιχείου άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας λαμβάνεται κατόπιν τεκμηριωμένης εισήγησης της ΔΙΝΕΠΟΚ, την οποία συνδράμει στο έργο της η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά.
Η ιστορία του χαρουπιού ξεκινάει επισήμως τον 4ο αιώνα π.Χ, την εποχή που ξεκίνησε το εμπόριο του σε όλη τη Μεσόγειο. Έκτοτε, το χαρούπι έχει επηρεάσει ποικιλοτρόπως την οικονομία, τις πρακτικές καλλιέργειας, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου.
Όπως σημειώνει η Ένωση, «η ένταξη της αγροδιατροφικής παράδοσης του χαρουπιού στην Κρήτη στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO θα βοηθήσει σημαντικά το έργο μας για την ανάδειξη και προώθηση του χαρουπιού και των προϊόντων του».
Σημειώνεται ότι η χαρουπιά είναι είδος δασικό, γεωργικό, βιομηχανικό και καλλωπιστικό. Το ξύλο της δίνει ξυλάνθρακες αρίστης ποιότητας, το καρδιόξυλό της χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, την ξυλογλυπτική, την τορνευτική και τη βαρελοποιία ενώ ο φλοιός και τα φύλλα της στη βυρσοδεψία και τη βαφική. Τα χαρούπια χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή και στη παρασκευή οινοπνευματωδών ποτών. Ακόμα αλευροποιούνται και χρησιμοποιούνται στη παρασκευή ενός θρεπτικού αλευριού κατάλληλου για βρεφικούς κοιλόπονους και παιδικές γαστρεντερίτιδες.
Στην Ελλάδα η χαρουπιά βρίσκεται αυτοφυής σε πολλές νησιώτικες περιοχές και κυρίως στην Κρήτη αλλά καλλιεργείται και σε φυτώρια για τον καλλωπισμό δρόμων και πάρκων.
Ο Χαρουπόμυλος της Κρήτης
Στην περιοχή του Πανόρμου Ρεθύμνου, που βρίσκεται στο κέντρο του βόρειου οδικού άξονα, ανάμεσα στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης, στην αγροτική περιοχή του Ρεθύμνου (Μυλοπόταμος) υπάρχει ο μοναδικός -ίσως- παλιός μεγάλος Χαρουπόμυλος της Κρήτης, ο οποίος μετά την παραχώρηση της χρήσης του στην Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» κηρύχθηκε ως βιομηχανικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού.
Ο Χαρουπόμυλος που χτίστηκε το 1935 και λειτούργησε ως μονάδα επεξεργασίας των χαρουπιών της περιοχής, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας μέχρι το 1967 που σταμάτησε την λειτουργία του.
Το 1996 το εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο αυτό βιομηχανικό κτήριο,έδωσε το ερέθισμα για τη δημιουργία ενός πρότυπου χώρου τέχνης και πολιτισμού και έτσι από το 1996 λειτούργησε ως χώρος φιλοξενίας ποικίλων καλλιτεχνικών, συνεδριακών και αθλητικών δράσεων και σταδιακά αποτέλεσε το επίκεντρο της πολιτιστικής δραστηριότητας της περιοχής.
Οι εργασίες αποκατάστασής και μετατροπής του Χαρουπόμυλου ξεκίνησαν το 1998 με προσφορά της αρχιτεκτονικής μελέτης από την Παναγιώτα Τριμανδήλη – Μαγκάν και με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης.
Ο χώρος αυτός, ιδιοκτησίας του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πανόρμου, με την πρωτοβουλία και ενεργή συμμετοχή της μη κερδοσκοπικής πολιτιστικής εταιρείας «Επιμενίδης» που ιδρύθηκε το 1998 και είναι υπεύθυνη για τη διαχείρισή του, έχει μετατραπεί σε αξιόλογο πολιτιστικό, εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο όλης της Κρήτης. Για να ολοκληρωθεί πλήρως, υπάρχουν σχέδια να δημιουργηθεί στον περιβάλλοντα χώρο του υπαίθριο θέατρο, καθώς και πάρκο ενδημικών φυτών και λουλουδιών της Κρήτης.
