ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ | Ο Μιχαήλ Κκάσσιαλος είναι σε γενικές γραμμές ο μέσος, αντιπροσωπευτικός Κύπριος, ο ταυτισμένος με τη γη του, χώμα της γης του εμψυχωμένο και διαποτισμένο με αίσθημα. Και η εξωτερική του ακόμη εμφάνιση απεικόνιζε τον παραδοσιακό Κύπριο της υπαίθρου, αποτελούσε κλασική φυσιογνωμία της Κύπρου. Ντυμένος πάντοτε με τη λαϊκή κυπριακή ενδυμασία, με τη βράκα με τη μεγάλη ρούχινη ζώστρα στη μέση, με το βαθύ σκούρο κατά κανόνα πουκάμισο, τις μακριές μαύρες κάλτσες μέχρι πάνω από το γόνατο, με το καλπάκι στο κεφάλι, το μπαστούνι -σκαλισμένο και λίγο ζωγραφισμένο- στο χέρι, έδινε την εντύπωση κάποιας ενσάρκωσης του παρελθόντος και ζωντανής προέκτασής του στο παρόν.
Ήταν μικρόσωμος και οπωσδήποτε συρρικνωμένος και από τα τρία τέταρτα αιώνος που κουβαλούσε στους ώμους του, όταν, δυναμικός, αεικίνητος, γεμάτος σιγουριά και αυτοπεποίθηση, πρόβαλε στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής του νησιού με αξιώσεις στην τέχνη της ζωγραφικής.
Ο Μιχαήλ Κασιανός ήταν ένας απλός άνθρωπος του λαού, προικισμένος με ενστικτώδες αίσθημα καλλιτεχνίας, που κληροδοτείται στην Κύπρο από γενιά σε γενιά και είναι σύμφυτο με τη ζωή, με τη λειτουργία της ζωής. Η αισθητική ομορφιά προάγεται στην Κύπρο από τη χάρη της περιρρέουσας ατμόσφαιρας και ενοικεί μέσα στις καρδιές των ανθρώπων. Καλλιτεχνικά μοτίβα ανακυκλούνται αυτόματα στη διάρκεια χιλιετιών, λες και αναβλύζουν από την ίδια πηγή. Αλλά περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Ανακύπτουν από τις ρίζες.
Ο ΜΙΧΑΗΛ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΣ - Ο ΚΥΠΡΙΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ. ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΤΟ 1885 ΣΤΗΝ ΑΣΣΙΑ, ΠΕΘΑΝΕ, ΤΟ 1974, ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ (ΣΤΟ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ» ΛΑΡΝΑΚΑΣ) ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΒΑΝΑΥΣΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ.
Ο μέσος άνθρωπος της Κύπρου είναι δεμένος με τις πανάρχαιες ρίζες του τόπου. Αυτός ο απαρασάλευτος μάλιστα δεσμός υπήρξε κατ’ εξοχήν συντελεστικός της φυσικής και εθνικής επιβίωσης του Κυπριακού Ελληνισμού στην ατελεύτητη διάρκεια πολυτάραχων αιώνων ιστορικής ζωής. Στα έργα του λαϊκού τεχνίτη της Κύπρου, διαπιστώνουμε αναβιωμένες προγονικές αντιλήψεις της τέχνης και επαναβλέπουμε διακοσμητικά στοιχεία που ανευρίσκονται στο βάθος δεκάδων αιώνων.
Η ζωή του
Μέσα από το πρίσμα τούτο πρέπει να θεωρήσουμε τον λαϊκό μας καλλιτέχνη Μιχαήλ Κασιανό, που τον λήστεψαν κατ’ επανάληψη, ύστερα από απόπειρες φόνου, οι Τούρκοι εισβολείς τον Αύγουστο του 1974. Ήταν τότε ο Κασιανός 89 χρόνων, με θητεία στη ζωγραφική 15 περίπου χρόνια, αλλά με υποσυνείδητη μέθεξη στην ιδέα της τέχνης από τότε που γεννήθηκε, το 1885, εφτά χρόνια μετά την εκχώρηση της Κύπρου από τους Τούρκους στους Άγγλους.
Δύσκολα τα χρόνια τότε, φτώχεια και ανέχεια, και η επιβίωση βασιζόταν στον ιερό μόχθο και στον πολύν ιδρώτα. Αλλά εκεί αναπτύχθηκαν η προσαρμοστικότητα στις περιστάσεις, η εφευρετικότητα, το πολυμήχανο και το δαιμόνιο του Έλληνα Κυπρίου και ο Μιχαήλ Κασιανός δεν μπορούσε παρά να μετάσχει και να προσλάβει και ο ίδιος αυτές τις ιδιότητες.
Την εκπαίδευσή του έκαμε μόνο στο δημοτικό σχολείο του χωριού του. Την παιδεία του την πήρε από την παράδοση, που είναι σαν πνοή ζωής στην Κύπρο. Το επάγγελμά του, μέχρι τον ΒΤ Παγκόσμιο πόλεμο, ήταν σκαρπάρης, δηλαδή παπουτσής. «Ο πατέρας μου με έβαλεν Σκαρπάρι σ’ έναν ανιψιόν του, όταν ήμουν 13 χρονών», μας λέγει ο ίδιος.
Κάπου 40 χρόνια εθήτευσε στην τέχνη του παπουτσή ο Κασιανός. Αλλ’ αυτό δεν τον ικανοποιούσε απόλυτα, έστω και αν δεν φαίνεται να εχάριζε ή να του διέφευγαν οφειλόμενα. Το ίδιο το όνομά του ετυμολογήθηκε πως σημαίνει περίπου «Τοις μετρητοίς» και ο Κασιανός θα το ετίμησε με συνέπεια σε όλη του τη ζωή.
Η πρώτη συνειδητή κλήση του Μιχαήλ Κασιανού ήταν η γλυπτική και δευτερευόντως η αγγειοπλαστική με λύχνους, πουλιά, φιγούρες και άλλα. Στην πραγματικότητα, η απομίμηση, η τέλεια απομίμηση, της αρχαίας γλυπτικής και της αγγειοπλαστικής με χρήση καλουπιών.
ΜΙΧΑΗΛ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΥ, «Ο ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΑΨΙΜΟΝ ΤΟΥ ΚΡΕΒΑΤΙΟΥ». «ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ ΤΟΥ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΥ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ΠΩΣ ΜΕ ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΗΜΑ ΘΕΛΗΣΕ ΝΑ ΜΑΣ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΤΟΝ ΣΥΓΚΙΝΗΣΑΝ, ΠΟΥ ΧΑΡΑΞΑΝ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΒΑΘΙΑ ΣΗΜΑΔΙΑ»-ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΝΟ ΚΡΑΛΗ, «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΥΠΡΟΣ», ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1965.
Η ζωγραφική ως επάγγελμα ακολούθησε όταν ο λαϊκός καλλιτέχνης ήταν ηλικίας περίπου 75 χρονών. Είχε προηγηθεί η ενασχόλησή του στη διακόσμηση καθρεφτών και άλλων αντικειμένων, που πουλιούνταν σε πανηγύρια. Η πρώτη εργασία του, η υποδηματοποιία, ήταν κατ’ ανάθεση του πατέρα του. Την υπηρέτησε τιμώντας έτσι και τον πατέρα του. Μετά άκουσε τη δική του φωνή, έκανε οριστικά την πρώτη δική του επιλογή, γύρω στα 1940, όταν ήταν περίπου 55 χρονών. Αλλά και νωρίτερα ήσαν ανάμεικτες οι ασχολίες, υπήρξε ένα μεικτό, ας πούμε, μεταβατικό στάδιο υποδηματοποιίας και γλυπτικής-αγγειοπλαστικής. Καλός τεχνίτης και πολυτεχνίτης ο Κκάσσιαλος. Έχουμε την αυθεντικότητα της δικής του αυτοβιογραφικής μαρτυρίας: «Είχα κλίσιν πάνω στα αρχαία. Εσκέφτηκα τζιαί ηύρα καμιάν-δκυό πέτρες του ποταμού τζιαί εσκάλισα πάνω Κανένα-δκυό ανθρωπούθκια που τα πάλιηνα με το χώμα».
Διεθνής αναγνώριση
Τον Μιχαήλ Κασιανό ανακάλυψε και πρώτος παρουσίασε ένας άλλος Κύπριος ζωγράφος, ο Αδαμάντιος Διαμαντής, δάσκαλος της ζωγραφικής στην Κύπρο. Στην πραγματικότητα πήγε ο Κασιανός και βρήκε τον Διαμαντή για να του παρουσιασθεί ως λαϊκός ζωγράφος. Η πρώτη Έκθεση του Κασιανού έγινε στις 6 Μαΐου 1960 στη Λευκωσία και περιελάμβανε ζωγραφικούς πίνακες και γλυπτά.
Η εξέλιξη υπήρξε ραγδαία. Το 1963 ο Κασιανός μετέχει σε Πανελλήνια Έκθεση και το 1967 παρουσιάζεται με ατομική Έκθεση στο Κοινοπολιτειακό Ινστιτούτο στο Λονδίνο. Η εμφάνισή του στη βρετανική πρωτεύουσα ήταν μια αποκάλυψη και ο γέρο-Κκάσσιαλος παίρνει το διεθνές βάπτισμα. Οι εφημερίδες τον εγκωμίασαν.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1969, δέκα έργα του ζωγράφου παρουσιάζονται στη δεύτερη Τριεννάλε Τέχνης Ναίβ, στην Μπρατισλάβα της Τσεχοσλοβακίας. Ο Κκάσσιαλος βραβεύεται και αποκτά πια και τη διεθνή αναγνώριση. Το λιτό σπίτι του στην Ασσια, πάντοτε γεμάτο έργα του και μαζί ο ίδιος και η κυρά του, υπήρξε ένα βασικό στοιχείο αναφοράς στην καλλιτεχνική ζωή της Κύπρου.
Θεματογραφία
Ο ακούραστος χρωστήρας του αειθαλούς πρεσβύτη Μιχαήλ Κκάσσιαλου για δεκαπέντε περίπου χρόνια απεικόνισε σε εκατοντάδες πίνακες τη ζωή της κυπριακής υπαίθρου, σε όλες τις πτυχές και τις εκδηλώσεις της, τα ήθη και τα έθιμα, τις χαρές και τις λύπες, τις καθημερινές αγροτικές και άλλες εργασίες και ενασχολήσεις, όλα σχεδόν τα γεγονότα του αγροτικού και ανθρώπινου βίου, με προεξάρχοντα τον γάμο, ακόμη και τη γέννηση.
Ολα αναπαραστήθηκαν και απαθανατίσθηκαν με αρχαϊκή αυστηρότητα, αυθεντικότητα και χάρη στους πίνακές του, που είναι πολύτιμοι και για τον λαογραφικό πλούτο που διασώζουν. Και τα ζώα, που αφθονούν στους πίνακές του, έχουν κάτι σαν μια ανθρωπομορφική έκφραση αγαθότητας. Σαν να διαφαίνεται ένας αδιόρατος δεσμός συνεργατικότητας μεταξύ των ανθρώπων και των ζώων, όπως είναι και η πραγματικότητα στη ζωή της υπαίθρου.
«ΤΑΙΣΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ». «ΤΟ ΣΤΥΛ ΤΟΥ Μ. ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ ΠΗΓΩΝ, ΚΑΜΩΜΕΝΗ ΓΙΑ ΝΑ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ ΣΤΟ ΣΚΟΠΟ ΤΟΥ. ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ, ΕΚΤΕΛΕΣΜΕΝΑ ΠΡΟΦΙΛ Η ΑΝΦΑΣ Η ΚΑΤΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟΥΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ, ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΟΥΣ, ΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΟΨΗ», BRUCE LAUGHTON, 18/2/1967, ΣΤΟ «ARTS REVIEW».
Ο Κκάσσιαλος προεκβάλλει στους πίνακές του τις μνήμες και τις εμπειρίες του, χρωματίζει το πανόραμα του ακάματου αγώνα και της εσώτερης αγωνίας της αιώνιας καθημερινότητας του λαού μας. Οποιος αναζητήσει απαράβατους κανόνες της τέχνης ή κοιτάξει για προοπτικές και αναλογίες στο έργο του Κκάσσιαλου, θα απογοητευθεί. Οποιος, όμως, αρέσκεται στη θέαση της ανόθευτης γνησιότητας και των αρχαϊκών εκφράσεων της απλοϊκότητας της λαϊκής ψυχής, θα βρει γοητεία και συγκίνηση στο έργο του ζωγράφου.
Εμπνέεται από τους αγώνες
Αλλά και δεν ήταν, βέβαια, δυνατό ο Κκάσσιαλος να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στη δραματική εποποιία της Κύπρου, όπως αρχίζει με τον ένοπλο απελευθερωτικό μας αγώνα του 1955, περιπλέκεται στις διακοινοτικές ταραχές από το Δεκέμβρη του 1963 και κορυφώνεται με την τουρκική εισβολή τον Ιούλιο του 1974.
Πίνακές του, με τις αρχαϊκές και βυζαντινές καταβολές του, είναι εμπνευσμένοι από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, του 1955 -1959, εναντίον των Αγγλων. Ενα έργο του, με τίτλο «Νεκρός ήρωας» αναδίδει την ήρεμη οδύνη της χριστιανικής αποκαθήλωσης, αποπνέει βυζαντινό μυστικισ^ιό. Εχει μια πίστη μέσα του, μια θρησκευτική ευλάβεια προς το αντικείμενο της τέχνης του ο Μιχαήλ Κκάσσιαλος. Είναι ένας χριστιανός παγανιστής και αυτό το ζητεί η ίδια η παράδοση της Κύπρου, που είναι βιωμένη μέσα στον κόσμο της Κύπρου.
Στο Κυπριακό Μουσείο στη Λευκωσία υπάρχει μια πήλινη θρησκευτική αναπαράσταση του 21ου αιώνα π.Χ. Μέσα σ’ έναν ιερό χώρο περιβαλλόμενο κυκλικά με τοίχο, παριστάνεται μια θρησκευτική τελετή. Ιερείς, πιστοί, σφάγια για προσφορά, ο βωμός, και σκαρφαλωμένη στον κυκλικό τοίχο, κοντά στην είσοδο, μια άσχετη, αμύητη προφανώς, μορφή που κοιτάζει με περιέργεια τα δρώμενα. Σε ένα αυτοβιογραφικό του σημείωμα το 1960, λέγει ο Μιχαήλ Κκάσσιαλος για τη μύησή του στην τέχνη της ζωγραφικής:
«Πήγα εφτά χρόνια στον Κυριάκον Πιερίδην από την Αθηαινούν που έχει τώρα γνιον δικαστήν Πιερίδην. Ημουν καλός μαθητής του και ζωγράφος. Τότε δεν είχεν κουμπάσον (διαβήτη)· με το δειν τα θωρούσαμεν τζιαί τα κάμναμεν. Ηρταν κάτι πατέρες που το Καϊμακλίν. Τα όνο ματ ά τους ήταν Κύριλλος και Νήφων και ζωγράφιζαν τον Αγιον Γεώργιον (εζωγράφιζαν δηλαδή εικόνες στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου) εις το χωργιόν και πήγαινα που το παραθύριν και τον έκαμνα κι εγώ. Με είδαν μιαν ημέραν και μου είπαν να πηγαίνω και εγώ να τους βλέπω που ζωγράφιζαν. Πήγαινα πεντ’ έξι μήνες...».
«ΒΟΣΚΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΛΑΚΚΟΝ ΠΟΤΙΖΕΙ ΠΡΟΒΑΤΑ», ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΥ. ΣΤΑ 75 ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΧΙΣΕ Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ, ΟΤΑΝ ΤΟΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕ Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ. ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΑΝΕ ΣΤΗΝ ΓΚΑΛΕΡΙ «ΑΠΟΦΑΣΗ» ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ, ΣΤΙΣ 6 ΜΑΪΟΥ 1960. ΔΙΗΓΕΙΤΑΙ Ο ΑΔ. ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ: «ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΚΘΕΣΗ, ΗΛΘΕ ΝΑ ΜΕ ΕΠΙΣΚΕΦΘΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ.(...) ΜΟΥ ΕΙΠΕ ΠΩΣ ΕΧΕΙ ΚΑΜΠΟΣΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ ΕΚΑΜΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΑΙ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΚΟΜΗ ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ. ΗΞΕΡΑ ΠΩΣ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕ ΛΙΓΟ (...) ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΦΑΝΤΑΖΟΜΟΥΝ ΠΩΣ ΕΙΧΕ ΜΑΖΕΨΕΙ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ».
Με την ίδια συγκίνηση και ευλάβεια ο ζωγράφος θα απεικονίσει με το χρωστήρα του μεταγενέστερα πάθη της πατρίδας. Ο βομβαρδισμός, π.χ., της Τηλλυρίας τον Αύγουστο του 1964 από την τουρκική αεροπορία θα γίνει θέμα πίνακά του, γεμάτου αφέλεια και οδύνη. Στον ένα τούτον πίνακα συγκεντρώνει τα διάφορα στοιχεία της συμφοράς, τη μισοβυθισμένη ακταιωρό στη θάλασσα, το πυρπολούμενο δάσος, το πεσμένο καμπαναριό της γκρεμισμένης εκκλησίας, το κτυπημένο ασθενοφόρο αυτοκίνητο, την τραυματισμένη γυναίκα, μαζί ερείπια και ανθρώπους.
Από το τέλος του 1963 η Λευκωσία μοιράστηκε στα δύο και υπάρχει ένας σπουδαίος πίνακας του ζωγράφου, από τους καλύτερους του, πιστεύω, που παρουσιάζει τη μοιρασμένη πολιτεία. Φυλάκια Ελλήνων με την ελληνική σημαία και τους εθνοφρουρούς, φυλάκια τουρκικά με ένοπλους γιουρούκκηδες, στη μέση η ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών με τη σημαία της, χαμηλά κτίρια και στενοί δρόμοι και η ζωή συνεχίζεται και ο πόλεμος να επικρέμαται.
Ο Μιχαήλ Κκάσσιαλος, αφού ευδοκίμησε, με τις εισπράξεις από τους πίνακές του άρχισε από το 1969 να κτίζει δίπλα στο σπίτι του μιαν εκκλησία αφιερωμένη στον Αγιο Σπυρίδωνα.
Εζωγράφιζε ο ίδιος τις καθιερωμένες εικόνες, που είχαν μιαν ιδιάζουσα χάρη με το συγκερασμό της βυζαντινής τεχνοτροπίας και της λαϊκής ζωγραφικής, ακόμη και τον αισώπειο μύθο για την ομόνοια τον έκανε εικόνα.
Η εκκλησία αυτή, που ολοκληρώθηκε οικοδομικά και άρχισε να λειτουργείται, ήταν ο άθλος και το έπαθλο της ζωής του. Ηταν η υλοποίηση ενός ονείρου που τον συνέπαιρνε. Ηταν το καράβι προς την αθανασία της ψυχής του. Την επιβίωση του ονόματος του την ένιωθε πια και ο ίδιος. Ηταν 89 χρονών και αρμένιζε ακόμη στη ζωή με κέφι εφηβικό.
Ομηρος των Τούρκων
Τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο σκορπώντας το θάνατο και τον όλεθρο. Το αγγελούδι του Κκάσσιαλου μαζί με τη μητέρα του έπεσε στα χέρια των Τούρκων και είναι θαύμα πώς τελικά διέφυγαν και σώθηκαν. Η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, ο δεύτερος Αττίλας, άρχισε στις 14 Αυγούστου 1974. Τα τουρκικά στρατεύματα μπήκαν αμέσως στην Ασσια, το χωριό του Κκάσσιαλου.
Μετά δύο μέρες ένοπλοι Τούρκοι εμφανίστηκαν στο σπίτι του. Ο γερο-Κκάσσιαλος ήξερε τη γλώσσα τους, τους μίλησε τουρκικά. Τον απείλησαν απλώς και έφυγαν. Το απόγευμα της ίδιας μέρας έφθασε άλλη περίπολος ένοπλων Τούρκων. Του ζήτησαν τα χρήματά του -«ριάλια, ριάλια», του είπαν. Εδωσε όσα είχε, αυτά που φύλαγε για την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος. Του πήραν τα χρήματα, τον κτύπησαν με τους υποκοπάνους των όπλων τους και έφυγαν. Την επομένη και μεθεπομένη ακολούθησαν άλλες ομαδικές ληστρικές επισκέψεις. Τους έλεγε ότι δεν είχε άλλα χρήματα, του τα είχαν πάρει όλα οι άλλοι που ήλθαν πριν. «...Μπορείτε, όμως, αν θέλετε, να πάρετε την ψυχή μου και να φύγετε», είπε τέλος. Τον κτύπησαν ξανά με τους υποκοπάνους των όπλων τους στους ώμους και στα πόδια και έφυγαν. Τραυματισμένος σωματικά και εξουθενωμένος ψυχικά ο γερο-Κκάσσιαλος έπεσε τσακισμένος στη γη. Τον μετέφεραν, ο γιος του και γείτονες, στο σπίτι του.
ΜΙΧΑΗΛ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΥ. «ΤΟ ΣΤΟΛΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ». «ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ, ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΜΑΚΡΙΝΩΝ ΚΑΙΡΩΝ», ΕΓΡΑΨΕ Ο ΘΕΟΔΟΤΟΣ ΚΑΝΘΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΤΗΣ ΒΤ ΤΡΙΕΝΑΛΕ ΤΗΣ ΜΠΡΑΤΙΣΛΑΒΑ, ΟΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΕ Ο ΜΙΧΑΗΛ ΚΚΑΣΣΙΑΛΟΣ.
Ηταν πια όμηρος, σακατεμένος και εγκλωβισμένος στο τουρκοκρατούμενο χωριό του. «Εμεινα αβοήθητος μέσα στο χωριό μέχρι τις 24 Αυγούστου που με έφεραν μέχρι την Πύλα και μας απελευθέρωσαν». Πρόσφυγας μέσα στη δική του πατρίδα ο γερο-Κκάσσιαλος με την κυρά Ειρήνη, τη σύντροφο της ζωής του για 61 χρόνια.
Μεταφέρθηκε σε απελπιστική κατάσταση, με κατάγματα, στο νοσοκομείο της Λάρνακας. Γεμάτο το νοσοκομείο τραυματίες πολέμου και ο Κκάσσιαλος μεταφέρθηκε ύστερα στο γηροκομείο «Αγιος Παύλος». Στις 30 Αυγούστου 1974 ο Μιχαήλ Χρήστου Κκάσσιαλος ξεψύχησε. Η σύντροφος της ζωής του,
η κυρά Ειρήνη, έζησε ακόμη λίγο καιρό, είπε τις ιστορίες τους και πήγε να τον βρει. Οι δυο τους επιβιώνουν στην τέχνη και στα έξι παιδιά και στα πολλά εγγόνια τους.
Αυτός είναι ο μύθος του Μιχαήλ Κκάσσιαλου, του λαϊκού ζωγράφου της Κύπρου. Ενας μύθος αληθινός, που μοιάζει με παραμύθι και είναι πραγματικότητα.
from ανεμουριον https://ift.tt/3gUw7Nm
via IFTTT