Ενα νέο σχέδιο ανάπλασης για την «επανένταξη» στη ζωή της πόλης του συγκροτήματος των σφαγείων της οδού Πειραιώς παρουσίασαν οι Δήμοι Αθηναίων και Ταύρου-Μοσχάτου. Η εγκατάσταση, που αρχικά έδωσε το όνομά της στην ευρύτερη περιοχή, προτείνεται να μετατραπεί σε έναν πολυχώρο πολιτισμού και αθλητισμού, με βιβλιοθήκη, γήπεδα, εστιατόριο και θερινό κινηματογράφο-συναυλιακό χώρο. Το μόνο που μένει είναι να βρεθεί… ο τρόπος.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, τα σφαγεία της Αθήνας βρίσκονταν στην κοίτη του Ιλισού, δημιουργώντας πολλά υγειονομικής φύσης προβλήματα. Το 1914, ο Εμμανουήλ Μπενάκης αποφάσισε να δωρίσει στον Δήμο Αθηναίων ένα οικόπεδο στην οδό Πειραιώς (που ήδη τότε συγκέντρωνε βιομηχανική ανάπτυξη) για να μεταφερθούν εκεί τα σφαγεία. Οι εγκαταστάσεις σχεδιάστηκαν από τον τότε αρχιμηχανικό του Δήμου Αθηναίων Κλ. Ζάννο και η κατασκευή τους διήρκεσε από το 1916 έως το 1920. Τα σφαγεία ήταν υπερσύγχρονα για την εποχή τους, κατασκευασμένα σύμφωνα με τα γερμανικά πρότυπα.
H «απόσχιση»
Η λειτουργία των νέων σφαγείων πολύ γρήγορα δημιούργησε ένα μικρό οικονομικό κέντρο στην περιοχή. Ετσι η περιοχή ονομάστηκε «Νέα Σφαγεία» και κατόπιν το 1934 «αποσχίστηκε» από τον Δήμο Αθηναίων ως κοινότητα. Το όνομα αυτό διατηρήθηκε μόλις ένα έτος, καθώς το 1935, μετά το αίτημα του τοπικού συμβουλίου, η κοινότητα μετονομάστηκε σε «Ταύρος» και από το 1942 έγινε δήμος (σήμερα Δήμος Μοσχάτου-Ταύρου). Τα δημοτικά σφαγεία συνέχισαν να λειτουργούν εκεί και μάλιστα στα μέσα της δεκαετίας του ’50 εμπλουτίστηκαν με νέα κτίρια, που σχεδόν κάλυψαν το διαθέσιμο οικόπεδο.
Η λειτουργία των σφαγείων σταμάτησε στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Εκτοτε, άνοιξε σε τοπικό επίπεδο η συζήτηση για την επαναχρησιμοποίηση του χώρου, ο οποίος υπάγεται διοικητικά στον Ταύρο και ιδιοκτησιακά στον Δήμο Αθηναίων. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο Δήμος Ταύρου προχώρησε με τη σύμφωνη γνώμη του (τότε) ΥΠΕΧΩΔΕ στην κατεδάφιση ορισμένων από τα βοηθητικά κτίρια για την αποσυμφόρηση του χώρου, ενώ το 1984 πραγματοποίησε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Με βάση τη μελέτη που προέκυψε (και εγκρίθηκε το 1988 από τον Οργανισμό Αθήνας), ο δήμος διαμόρφωσε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 περίπου 5 από τα 17 στρέμματα της έκτασης.
Την περίοδο εκείνη, μετά σειρά επιστημονικών μελετών, η πολιτεία άρχισε να αναγνωρίζει τη σημασία της οδού Πειραιώς στη συλλογική μνήμη της πόλης. Το 1995, το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για την ανάπλαση και ανάδειξη της ταυτότητας του οδικού άξονα. Στο πλαίσιο αυτό, το 1996 και 1997 κηρύχθηκαν διατηρητέα 88 κτίρια κατά μήκος της οδού Πειραιώς, ανάμεσα στα οποία και τρία κτίρια στο συγκρότημα των σφαγείων: Δύο κτίρια 70 και 120 τ.μ. επί της Πειραιώς, μαζί με την όμορφη είσοδο της εγκατάστασης και ένα επιμήκες βιομηχανικό κτίριο 1.200 τ.μ. Τα διατηρητέα κτίρια εντάχθηκαν σε προγράμματα χρηματοδότησης και αναστηλώθηκαν. Το 1997, μάλιστα, ολόκληρος ο χώρος παραχωρήθηκε κατά χρήση στον Δήμο Ταύρου, που έκτοτε χρησιμοποιεί τα διατηρητέα κτίρια για εργαστήρια τέχνης, μουσικής και χορού. Τα υπόλοιπα κτίρια του οικοπέδου, όμως, βρίσκονται σε κακή κατάσταση, ενώ η εσωτερική αυλή είναι αδιαμόρφωτη. Τέλος, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της πρωτεύουσας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ανατέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ μια μελέτη ανάπλασης της οδού Πειραιώς, η οποία όμως υλοποιήθηκε σε μικρό βαθμό. Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια ανάλογη συζήτηση, με την Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε. να έχει εκφράσει την πρόθεση να πραγματοποιήσει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την τόνωση του δημόσιου χώρου σχεδόν σε όλο το μήκος του άξονα, από το Γκάζι έως τη Στατιστική Υπηρεσία.
H προμελέτη
Και φθάνουμε στο σήμερα. Την προηγούμενη εβδομάδα παρουσιάστηκε από τον «μεταβατικό» δήμαρχο Αθηναίων Γιώργο Μπρούλια και τον (επανεκλεγέντα πλέον) δήμαρχο Μοσχάτου – Ταύρου Ανδρέα Ευθυμίου μια προμελέτη για την αξιοποίηση του ακινήτου. Η πρόταση περιλαμβάνει:
• Τη χρησιμοποίηση των δύο διατηρητέων κτιρίων στην πρόσοψη της οδού Πειραιώς ως γραφείων.
• Τη χρησιμοποίηση του επιμήκους διατηρητέου βιομηχανικού κτιρίου ως πολιτιστικού πολυχώρου και δημοτικής βιβλιοθήκης.
• Τη δημιουργία υπόγειου χώρου στάθμευσης τουλάχιστον 100 θέσεων και, στην επιφάνεια, γηπέδων ποδοσφαίρου και τένις.
• Τη δημιουργία υπαίθριου κινηματογράφου, ο οποίος θα μπορεί να λειτουργεί και ως συναυλιακός χώρος.
• Την αναπαλαίωση του παλιού στάβλου και τη μετατροπή του σε χώρο εστίασης.
• Τη δημιουργία παιδότοπου, παιδικής χαράς και παιδικής πίστας ποδηλάτου.
Οι δύο δήμοι εξετάζουν όλα τα σενάρια χρηματοδότησης, «ανοίγοντας» την πρόταση και σε ιδιώτες (με απλή μίσθωση κτιρίων, με σύμβαση παραχώρησης ή ΣΔΙΤ που να περιλαμβάνει και την κατασκευή των απαραίτητων έργων).