Δεν έχω επισκεφθεί μέχρι τώρα το σπίτι του Πάτρικ Λι Φέρμορ στην Καρδαμύλη, όμως η βιογράφος του, η Αρτεμις Κούπερ, μου έχει διηγηθεί μερικά από τα πιο ωραία περιστατικά για την κατοικία που γέμιζε ολόκληρη από το τρανταχτό γέλιο του Πάντι. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο πολεμιστής, λόγιος, περιηγητής και φιλέλλην αντιπαθούσε την ιδέα ότι στα στερνά του χρόνια θα έπρεπε να διηγηθεί σε κάποιον τρίτο τον αφάνταστα γοητευτικό και περιπετειώδη βίο του. Για να τον κάμψει, η Αρτεμις, εγγονή της επιστήθιας φίλης του συγγραφέα Lady Νταϊάνα Κούπερ, χρησιμοποίησε ένα έξυπνο τέχνασμα: Προσφέρθηκε να οργανώσει τα βιβλία και τις σημειώσεις του στο σπίτι της Μάνης. «Κάθε τόσο τραβούσα ένα χαρτί από μια στοίβα και έλεγα: “Α! Τι είναι αυτό;” Και εκείνος άρχιζε να διηγείται», μου είχε αποκαλύψει η Βρετανίδα σε μια παλιότερη συνέντευξή της.
Το σπίτι όπου πέρασε τις τελευταίες του δεκαετίες αποκαταστάθηκε.
Σε λίγο καιρό, κατά τα μέσα Οκτωβρίου, θα γίνει και η επίσημη παρουσίαση της ανακαινισμένης οικίας, μιας κιβωτού από πέτρα που θα διατηρήσει κάτι από το πνεύμα αυτού του ανήσυχου τύπου, ο οποίος διέσχισε με τα πόδια όλη την Ευρώπη, έλαβε μέρος στην Αντίσταση, έγραψε εκπληκτικά βιβλία, αγάπησε την Ελλάδα από τα βάθη της καρδιάς του και έζησε από το 1960 και μετά στη Μάνη. Με τη φροντίδα που δέχθηκαν, η κατοικία και ο κήπος γίνονται ιδανικός τόπος για μια συνάντηση με τον Λι Φέρμορ, που έφυγε από τη ζωή το 2011, φρόντισε όμως να περάσει το οίκημα, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο, στο Μουσείο Μπενάκη. Είχε άλλωστε φιλία και γνωριμία τόσο με τον Αντώνη Μπενάκη όσο και με την Ειρήνη Καλλιγά. Ετσι, το μουσείο, με τη σειρά του, και με τη σπουδαία οικονομική και ηθική στήριξη από το Ιδρυμα Νιάρχου, ολοκλήρωσε το απαραίτητο έργο της αποκατάστασης με πολλή αγάπη και μεράκι.
Χαρακτηριστικό του σπιτιού, η συνομιλία με το περιβάλλον.
Ολα έγιναν όπως έπρεπε. Τα 6.000 βιβλία του καταγράφηκαν και κάποια εξ αυτών θα ξανατοποθετηθούν στα ράφια της Μάνης, σχεδιάστηκαν ορισμένες βελτιώσεις στον εξοπλισμό και στη λειτουργία του σπιτιού, πάντα με σεβασμό στην αρχική του μορφή, το κέλυφος και το εσωτερικό συντηρήθηκαν, ο κήπος αναζωογονήθηκε. Το σημαντικό είναι –και αυτό θα άρεσε πολύ στον Πάντι– πως το σπίτι στη νέα εποχή μετατρέπεται σε Κέντρο Πάτρικ και Τζόαν Λι Φέρμορ. Ετσι, θα υπάρχει η δυνατότητα για τιμητικές φιλοξενίες σημαντικών προσωπικοτήτων από τον χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, καθώς και ερευνητών, για τη μελέτη και τη σύνθεση των εργασιών τους. Με το δεξί!