Υπάρχουν γεγονότα στην ιστορία των πόλεων που έχουν την επίδραση ενός αντιδραστήρα. Το νέο μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στην οδό Ερατοσθένους 13, έρχεται να συμπυκνώσει, να κεφαλαιοποιήσει και να αναδείξει την αστική διαδρομή μιας ιστορικής συνοικίας της πρωτεύουσας. Είναι τέτοια η χρονική συγκυρία, που η ένταξη αυτού του εξαίρετου μουσείου στη ζωή της Αθήνας και της χώρας, γενικότερα, συμβαίνει σε μια εποχή που το Παγκράτι, το οποίο το περιβάλλει, διανύει περίοδο αστικής ωριμότητας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Υπάρχει κόσμος που απολαμβάνει να ζει, να διασκεδάζει, να περπατάει στο Παγκράτι, και αυτό είναι εύσημο δύσκολο να αποκτηθεί.
Ηταν, όμως, απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα νέο τοπόσημο που θα οργάνωνε τη θάλασσα των πολυκατοικιών και μικρότερων κτιρίων. Το νέο μουσείο του Ιδρύματος Γουλανδρή προσδίδει στο Παγκράτι μητροπολιτικά και υπερτοπικά χαρακτηριστικά (όπως είχε συμβεί με το Παναθηναϊκό Στάδιο τον 19ο αιώνα, μόνο που τότε η περιοχή ήταν ακόμη αδιαμόρφωτη). Δημιουργεί έναν διεθνή πόλο ενδιαφέροντος και, λειτουργώντας συμπληρωματικά με το Στάδιο, γεννάει μια περιοχή πυκνού αστικού βάθους και ισχυρού συμβολισμού. Στο μέλλον, το κτίριο, που σχεδίασε και μελέτησε το αρχιτεκτονικό γραφείο Ι. & Α. Βικέλα, θα λογίζεται ως κλασικό σημείο αναφοράς της Αθήνας των αρχών του 21ου αιώνα, από την εποχή που ο «νέος» αιώνας άρχιζε να αφήνει το αρχιτεκτονικό αποτύπωμά του. Μου κάνει εντύπωση (και είναι τροφή για σκέψη) πώς ένα μάλλον κοινό κτίριο της δεκαετίας του ’20, όπως είναι το παλαιό κέλυφος του νέου μουσείου, αποσπάστηκε από την αφάνεια και εντάχθηκε εντυπωσιακά εξωραϊσμένο στον κτιριακό οργανισμό του νέου μουσείου. Αναλογίζομαι πόσα «συνηθισμένα» κτίρια της Αθήνας του παρελθόντος, κακοσυντηρημένα και ρυπαρά, θα μπορούσαν να προσφέρουν υπηρεσίες στην πόλη του αύριο.
Το νέο μουσείο ως αρχιτεκτόνημα έχει κομψότητα και χάρη. Παρουσιάζει ένα θέαμα που εντείνει την αστική εμπειρία και ενδεχομένως να γεννήσει επιθυμία για βελτίωση των παρακείμενων κτιρίων. Η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου μπροστά στον Αγιο Σπυρίδωνα μας δείχνει επίσης πόσο εντυπωσιακά και ουσιαστικά μπορεί να αλλάξει η Αθήνα. Το Παγκράτι έχει πλέον εξελιχθεί ως η κατεξοχήν μεσοαστική συνοικία της Αθήνας, με στρώσεις χρόνου που απηχούν βαθείς συνειρμούς από σειρά γενεών, από τον Μεσοπόλεμο έως σήμερα. Η πόλη προχωράει.