Το στοίχημα της ένταξης και ενσωμάτωσης των προσφύγων που έφτασαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση από το 2016 και μετά καλείται να κερδίσει η Ευρώπη, προκειμένου να μη δημιουργηθεί μια ολόκληρη «χαμένη γενιά νέων ανθρώπων». Από το 2015 έως το 2018 περίπου 1,9 εκατ. άνθρωποι κρίθηκαν πρόσφυγες στην Ε.Ε., εκ των οποίων το 80% είναι κάτω των 34 ετών, –540.000 κορίτσια και νεαρές γυναίκες– και οι περισσότεροι από αυτούς είναι πολύ πιθανό να ζήσουν στην Ευρώπη. Οπως επισημαίνεται στη νέα έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (FRA), που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», τα κράτη-μέλη πρέπει να αξιοποιήσουν αυτό το δυναμικό, το οποίο σε διαφορετική περίπτωση θα περιθωριοποιηθεί με τραγικές συνέπειες για τους ίδιους τους πρόσφυγες αλλά και τις χώρες φιλοξενίας. Η έκθεση στηρίχθηκε σε συνεντεύξεις περισσότερων από 160 προσφύγων και 400 εργαζομένων πρώτης γραμμής σε έξι χώρες που υποδέχονται και φιλοξενούν πρόσφυγες: την Ελλάδα, την Ιταλία, την Αυστρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Σουηδία προκειμένου να καταγραφούν τα προβλήματα από… πρώτο χέρι.
Ωστόσο, «οι δυσκολίες αυτές δεν είναι ανυπέρβλητες», δηλώνει ο διευθυντής του FRA, κ. Michael O’Flaherty. «Διάφορα παραδείγματα καταδεικνύουν ότι οι έξυπνες και μελετημένες αποφάσεις πολιτικής μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση των εμποδίων. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο επίπεδο της Ε.Ε., θα πρέπει να υιοθετήσουν τέτοιου είδους στρατηγικές προκειμένου η γενιά αυτή να μπορέσει να ενσωματωθεί πλήρως στην κοινωνία μας».
Σοβαρή τροχοπέδη στην ενσωμάτωση αποτελούν οι μεγάλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της διαδικασίας του αιτήματος ασύλου. Στις περισσότερες χώρες ξεπερνιούνται κατά πολύ τα όρια του εξαμήνου που έχει θέσει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οσον αφορά τους ασυνόδευτους ανήλικους, είναι απαραίτητο κάθε διαδικασία να εντάσσεται στο πλαίσιο των κανόνων παιδικής προστασίας, επισημαίνεται στην έκθεση. Τα μέτρα ένταξης όπως π.χ. μαθήματα γλώσσας πρέπει να ξεκινούν άμεσα, ειδικά μάλιστα για όσους έχουν προσφυγικό προφίλ, οπότε είναι πολύ πιθανό το αίτημά τους να γίνει δεκτό – για να ξεκινήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα η ενσωμάτωσή τους και να προληφθεί η περιθωριοποίηση.
Σημαντική τροχοπέδη στην ενσωμάτωση των προσφύγων αποτελούν οι μεγάλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της διαδικασίας του αιτήματος ασύλου.
Το μειονέκτημα
Σημαντικό μειονέκτημα για την ενσωμάτωση των προσφύγων είναι το γεγονός ότι σε ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, όσοι χαρακτηρίζονται πρόσφυγες δεν αποκτούν αυτόματα και άδεια διαμονής στη χώρα, με αποτέλεσμα να μην έχουν πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες.
Οπως τονίζεται στην έκθεση, οι συνθήκες υποδοχής και η φιλοξενία που παρέχεται είναι πολύ κακές σε σχέση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα στα περισσότερα κράτη, αλλά ιδιαίτερα στη Γαλλία, στην Ελλάδα και στην Ιταλία, γεγονός που βέβαια δεν βοηθά στην ένταξη αυτών των ανθρώπων. Στην Ελλάδα όσοι μένουν σε καταυλισμούς τονίζουν ότι δεν έχουν πρόσβαση σε σχολείο για τα παιδιά τους, ούτε δυνατότητα να αναζητήσουν δουλειά. «Εδώ που βρισκόμαστε είναι μακριά από τα πάντα. Μόνο τρώμε, πίνουμε και κοιμόμαστε», λέει πρόσφυγας από τη Συρία. Τα κράτη-μέλη αδυνατούν να προσφέρουν στέγαση στο 1,5 εκατ. αιτούντες άσυλο που έχουν φτάσει στην Ευρώπη: Χαρακτηριστικά στη Γαλλία οι ειδικοί επισημαίνουν ότι μόνο το 60% όσων έχουν καταθέσει αίτημα ασύλου έχει πού να μείνει.
Μεγάλο πρόβλημα δημιουργεί επίσης το γεγονός ότι δεν προβλέπεται επιδότηση στέγης για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Ακόμα περισσότερο και τα ασυνόδευτα ανήλικα, αμέσως μόλις κλείσουν τα 18, υποχρεώνονται να αφήσουν τις δομές και να ζήσουν ανεξάρτητα. Η έκθεση σημειώνει ότι θα πρέπει να εξασφαλιστεί μηχανισμός στήριξης της μετάβασης από τη μια κατάσταση στην άλλη. Η ελλιπής πληροφόρηση επίσης επιβαρύνει το σύστημα αλλά και τους ίδιους τους αιτούντες. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες καθυστερήσεις και δυσκολίες στη διαδικασία οικογενειακής επανένωσης –κατά παράβαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας– εντείνουν τα προβλήματα ένταξης.