Οροπέδιο Φενεού: Τόπος διαφυγής

Θύμιος Κάκος

28.02.2020 • 01:37

Λίμνες, δάση, χιονοδρομικό κέντρο, δραστηριότητες για όλη την οικογένεια, πλούσια τοπικά προϊόντα. Η Ορεινή Κορινθία θα σας εκπλήξει με τις ομορφιές και τους ανθρώπους της.

Μια ευδαιμονική ανάσα που θα αναζητάτε όλο και πιο συχνά αποτελεί το οροπέδιο του Φενεού στα ορεινά της Κορινθίας. Ανάμεσα στον Χελμό και τη Ζήρεια, ο υπέροχος μικρόκοσμος περιλαμβάνει την πρωταγωνίστρια λίμνη Δόξα, πετρόχτιστα ορεινά χωριά, άφθονες υπαίθριες δραστηριότητες και γεύσεις που μένουν αξέχαστες.

Βάρη τα χιλιόμετρα που αφήνεις ξοπίσω, καθώς το αστικό τοπίο μεταμορφώνεται σταδιακά σε ζωογόνους ορίζοντες. Δίχως να το καταλάβεις βρίσκεσαι στον νομό Κορινθίας, στη μυθική λίμνη Στυμφαλία, μόλις δύο ώρες από την Αθήνα, να σε συνοδεύουν τα κελαηδίσματα των πουλιών και το θρόισμα του ανέμου από τις καλαμιές. Βαθιά ανάσα. Μια μικρή βόλτα πέριξ της λίμνης για μια πρώτη εξερεύνηση έχει νόημα. Μετά την πρώτη μύηση στον τόπο, εμβαθύνεις ακόμα περισσότερο με μια επίσκεψη στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας (ανήκει στο δίκτυο του ΠΙΟΠ, piop.gr, ανοιχτά κάθε μέρα 09.00-17.00, εκτός Τρίτης, τηλ. 27470-22296), που έχει πανοραμική θέα στον υδροβιότοπο και καταδεικνύει την ανάγκη αρμονικής συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να κάνουμε στην οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων μέσα από το παιχνίδι, όπως αυτό που φέρει τίτλο «Παιχνίδια μυστικά στης λίμνης τα νερά».

Η μαγεία της λίμνης Δόξα

Κινούμαστε πλέον αποφασιστικά για το οροπέδιο του Φενεού. Εδώ πρωταγωνιστεί μια άλλη λίμνη, όχι με μυθολογικά στοιχεία όπως η Στυμφαλία, αλλά με ομορφιά που κόβει την ανάσα από την πρώτη ματιά. Η λίμνη Δόξα, με το γαλαζοπράσινο χρώμα, απλώνει τη χάρη της στα 900 μ. υψόμετρο, περιτριγυρισμένη από πανύψηλα έλατα. Δημιουργήθηκε το 1996 από τα νερά του ποταμού Δόξα, τα οποία συσσωρεύτηκαν για την άρδευση των καλλιεργειών της περιοχής. Σταδιακά καθιερώθηκε ως ένας από τους πιο δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς της Πελοποννήσου και αναπτύχθηκαν γύρω της μια σειρά από δραστηριότητες. «Μην κάνετε γρήγορα πετάλι, γιατί θα βραχείτε», λέει ο Θοδωρής στο ζευγάρι που ξανοίγεται στη λίμνη πάνω σε ένα υδροποδήλατο. «Λειτουργούν και με ρεύμα», μου λέει, «αλλά η εμπειρία είναι πιο απολαυστική αν συμμετέχεις ενεργά». Εννοείται ότι το δοκιμάσαμε, ξεχαστήκαμε, γυμναστήκαμε και το συνιστούμε ανεπιφύλακτα.

Βόλτα με άλογα στη λίμνη Δόξα, με φόντο τη χιονισμένη Ντουρντουβάνα. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Τα υδροποδήλατα είναι νέα άφιξη στη λίμνη (Οκτώβριος 2019) και, για να κάνετε μια βόλτα μισής ώρας, το κόστος είναι 15 ευρώ τα δύο άτομα. Λίγο πιο κάτω συναντάμε μια παρέα έξι ατόμων πάνω σε άλογα που βυθίζονται σιγά σιγά στο βαθύσκιωτο δάσος της Ντουρντουβάνας. «Κάποια από τα άλογα ανήκουν σε ελληνικές φυλές, όπως τα Αραβάνια, που προέρχονται μάλιστα από τη δική μας περιοχή», λέει ο Χαράλαμπος Πάτσιος, που διοργανώνει αυτές τις βόλτες με αντίτιμο 10 ευρώ τα είκοσι λεπτά. Καθώς περνάει η ώρα, οι επισκέπτες πληθαίνουν, χωρίς όμως ποτέ να διαταραχτεί η ηρεμία που αποπνέει ο πανέμορφος τόπος.

Περπατώντας περιμετρικά τα μόλις 4,5 χλμ. της λίμνης Δόξα, θα θαυμάσετε τους αντικατοπτρισμούς των χιονισμένων βουνών και τα χρώματα των μικρών αγριολούλουδων στη μέση του χειμώνα, θα περπατήσετε τη στενή λωρίδα γης μέσα στη λίμνη που οδηγεί στο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου και βέβαια, πριν φτάσετε εκεί, θα σας έχουν προσεγγίσει τουλάχιστον δέκα μικροπωλητές, προκειμένου να αγοράσετε κάτι. Μια πιο οργανωμένη πρόταση με καλαίσθητα περίπτερα που θα παραχωρήσουν οι ιθύνοντες μόνο σε ντόπιους παραγωγούς για να πουλάνε πιστοποιημένα τα ομολογουμένως εξαιρετικά προϊόντα της περιοχής, όπως τα ξακουστά όσπρια Φενεού (γίγαντες, φασόλια, φακές, φάβα), θα έκανε ουσιαστική διασύνδεση του πρωτογενούς τομέα με τον τουρισμό, προς όφελος τόσο των καταναλωτών και των ίδιων των παραγωγών όσο και της τοπικής οικονομίας. Λίγο πιο πέρα συναντήσαμε την Αγγελική και τον Νίκο, που έφυγαν με τα παιδιά από το Άργος πριν από μιάμιση ώρα και τώρα ετοιμάζονται να κάνουν πικνίκ σε ένα ήσυχο μέρος δίπλα στη λίμνη. «Θέλω να πιάσω χταπόδια!» με αποστομώνει ο εξάχρονος Βασίλης, καθώς ρίχνει σαν επιδέξιος ψαράς το καλάμι, ενώ η εντεκάχρονη αδελφή του Αναστασία ψάχνει για υδρόβια πλασματάκια στις καλαμιές. Ο δεκαεφτάχρονος Μιχάλης κάνει τα όνειρά του για του χρόνου, αναζητώντας το ιδανικό μέρος για να κατασκηνώσει με τους φίλους του.

Αγναντεύοντας τη θέα από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Πίσω διακρίνεται ο Χελμός. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Να μαστε, λοιπόν, στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, αγναντεύοντας από το μπαλκόνι του με τα κιάλια το μέρος όπου βρισκόμασταν πριν από δέκα λεπτά, έχοντας πανοραμική θέα στη λίμνη και στις χιονισμένες κορφές του Χελμού και της Ντουρντουβάνας. Ο διακτινισμός αυτός είναι εντυπωσιακός. Δεν αφορά μόνο τη διαφορετική προοπτική του τοπίου, αλλά και το πισωγύρισμα του χρόνου κατά οκτώ αιώνες, που βρίσκει έκφραση στο σήμερα με την εντυπωσιακή φρουριακή αρχιτεκτονική της μονής, τον λιτό εσωτερικό διάκοσμο –με εξαίρεση το μεγάλο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο (1762)– και το μικρό παταράκι, στο οποίο φτάνει κανείς από μια κάθετη σχεδόν σκάλα, που οδηγεί στο κρυφό σχολειό που λειτουργούσε εδώ. Όσο για το γλυκό τριαντάφυλλο, που καλλιεργούν οι μοναχοί στο περιβόλι της μονής και το οποίο κερνούν τους επισκέπτες, είναι πραγματικά φανταστικό.

Τα χωριά του Φενεού

Αν η λίμνη Δόξα είναι ο πόλος τουριστικής έλξης, τα όμορφα χωριά που περιβάλλουν το οροπέδιο του Φενεού είναι αυτά που μετά το 2000 απέκτησαν αξιόλογες υποδομές φιλοξενίας και εστίασης για να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες των επισκεπτών. Αντίστοιχα σηματοδοτήθηκαν μονοπάτια, γι’ αυτό και συρρέουν πεζοπόροι κάθε Σαββατοκύριακο, η ποδηλασία βουνού επίσης ανθεί και θεωρείται ιδανική για παιδιά και οικογένειες, καθώς αφθονούν τα επίπεδα χιλιόμετρα στο οροπέδιο. Ο Φενεός έχει καταξιωθεί πλέον ως ένας εγγύς φυσιολατρικός προορισμός, αντλώντας κόσμο κυρίως από την Αθήνα και τα πέριξ της Πελοποννήσου.

Κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού, οι αφορμές επανασύνδεσης με τον τόπο ακούν στα ονόματα των χωριών Πανόραμα, Αμυγδαλιά, Αχλαδέες, Μάτι, καθώς και δεκάδες άλλα μέρη που δεν είχαμε τον χρόνο να δούμε από κοντά, αφιερώνοντας τον χρόνο που τους αξίζει.

Kοπάδι πρόβατα στην Γκούρα. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Το κεφαλοχώρι είναι η Γκούρα, σκαρφαλωμένο στις νοτιοδυτικές πλαγιές της Ζήρειας (Κυλλήνη), στα 1.200 μ. Όπως όλα τα χωριά της περιοχής, είναι χτισμένο με πελεκημένη πέτρα, καθώς τα μπουλούκια των μαστόρων είχαν εδώ τη βάση τους για πολλά χρόνια. Χαρακτηριστικότερο δείγμα η εντυπωσιακή εκκλησία των Ταξιαρχών (1880) που δεσπόζει στην πλατεία, ενώ απέναντι βρίσκεται το αρχοντικό του οπλαρχηγού Νικολάου Οικονόμου Γκούρα, που προσπαθεί πεισματικά να μην καταρρεύσει, για να εορτάσει όρθιο τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Το χωριό των 150 μόνιμων κατοίκων αποτελεί το επίκεντρο της περιοχής, διαθέτοντας διάφορες υπηρεσίες, αγορά, ξενώνες, εστιατόρια, καφενεία και τον Μπρούκλη. Ένα όμορφο μπαράκι με άπλετη θέα, στο εσωτερικό του οποίου ξεχωρίζει η καλαίσθητη τοιχογραφία του Δημήτρη Τσετσώνη, που μετανάστευσε στις ΗΠΑ στα τέλη του 18ου αιώνα, δούλεψε στους σιδηροδρόμους στο Ιλινόι, κατατάχτηκε στη λεγεώνα των ξένων και… τα υπόλοιπα μπορείτε να τα μάθετε από πρώτο χέρι πίνοντας ένα ποτό από τον απόγονό του, τον Σέργιο.

Το Στενό είναι ένα μικρό χωριό που όλα συμβαίνουν γύρω από την πλατεία του, καθώς εκεί λειτουργούν όλο τον χρόνο τα δύο μαγαζάκια. Η ομώνυμη ταβέρνα της Ηρώς και το παραδοσιακό καφενείο του Χρήστου, «Ο Πλάτανος», που πήρε την ονομασία του από το μεγαλοπρεπές δέντρο που στέκει απέξω, έχοντας ως χαρακτηριστικό του το νερό που κυλάει από τον κορμό, ξεδιψώντας τους περαστικούς. Σε απόσταση περίπου 40 λεπτών με τα πόδια βρίσκεται η πηγή της Καλόγριας, ένα τοπίο ιδιαίτερο, καθώς μέσα από κάθετες βραχώδεις πλαγιές σχηματίζονται εποχιακοί καταρράκτες, όταν λιώνουν τα χιόνια της Ζήρειας. Ελλείψει σηματοδότησης, ρωτήστε τους ανθρώπους στην πλατεία και θα σας κατευθύνουν πρόθυμα.

Η Παναγιά του Βράχου χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Ένα άλλο αξιοθέατο, πιο δημοφιλές, είναι η Παναγιά των Βράχων, που βρίσκεται στον δρόμο για το χωριό Κάτω Ταρσός. Το τοπίο παραπέμπει στα Μετέωρα και δεν είναι απορίας άξιο ότι εδώ δημιουργήθηκε το αναρριχητικό πεδίο Φενεού. Πάνω από τις κατακόρυφες βραχώδεις πλαγιές υπήρχε το κάστρο της Ταρσού, το οποίο αλώθηκε από τον Μωάμεθ Β΄ το 1458. Κατά μία εκδοχή, μία από τις γυναίκες σώθηκε πηδώντας με το μωρό στην αγκαλιά της, καθώς σκάλωσε σε μια σχισμή. Εκεί χτίστηκε η Παναγιά των Βράχων. Εισερχόμενοι στα σπλάχνα του βράχου, εντυπωσιαστήκαμε από τα μικρά, σχεδόν κρυφά, περάσματα που οδηγούν στο ιερό και σε μικρές αίθουσες όπου εξασκούσαν οι κατατρεγμένοι πιστοί τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Περνώντας από τα χωριά Μοσιά και Μεσινό, που βρίσκονται πιο κοντά από όλα στο οροπέδιο του Φενεού, κάναμε μια στάση στο μαγαζάκι της Ρούλας Κογκάκη (λίγο έξω από το χωριό Μεσινό), για να προμηθευτούμε τοπικά προϊόντα. Εκείνη την ώρα άπλωνε τις χυλοπίτες της στο μεγάλο τραπέζι. «Αξίζει να δοκιμάσει ο επισκέπτης τα εξαιρετικά προϊόντα του Φενεού, όπως χυλοπίτες, τραχανά, φασόλια, γίγαντες, φάβα, καρύδια κ.ά., αρκεί να τα προμηθευτεί από ντόπιους παραγωγούς, που τιμούν με τον σωστό τρόπο τις καλλιέργειές τους στο οροπέδιο», μας λέει με νόημα.

Τα νερά του ποταμού Όλβιου κυλούν κάτω από το τρίτοξο γεφύρι του Κοτρώνη, ανάμεσα στα χωριά Φενεός και Στενό. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Η Φενεός ήταν πόλη-κράτος, από τις σπουδαιότερες μάλιστα, της Αρχαίας Αρκαδίας στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό Αρχαία Φενεός. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο του χωριού υπάρχουν αξιόλογα εκθέματα, με πιο εντυπωσιακά τα τεράστια μαρμάρινα πόδια με σανδάλια μήκους 80 εκ. και το γυναικείο μαρμάρινο κεφάλι, ύψους επίσης 80 εκ., που ανήκουν στον Ασκληπιό και στην Υγεία και χρονολογούνται περί το 150 π.Χ. Καθώς το μουσείο ήταν κλειστό, ελλείψει προσωπικού, κατευθυνθήκαμε προς τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Φενεού, όπου έχουν βρεθεί, μεταξύ άλλων, τα τείχη και ο ναός του Ασκληπιού. Μια στενοχώρια μάς κυρίευσε. Πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι αυτού του τόπου και η πολιτεία να έχουν αφήσει να ρημάξει αυτός το υπέροχο μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς;

Με κατεύθυνση βόρεια, συναντάμε σε υψόμετρο 1.000 μ. το χωριό Φενεός. Περίοπτη θέση ανάμεσα στα πετρόχτιστα σπίτια κατέχει ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, βασιλική χτισμένη περί το 1900 με τα χέρια των ντόπιων και τα χρήματα των μεταναστών από την Αμερική.

Ανακαλύπτοντας τη Ζήρεια

Το Χιονοδρομικό Κέντρο της Ζήρειας (ziriaski.gr) βρίσκεται στα 1.500 μ. και θεωρείται ιδανικό για παιδιά και για όσους θέλουν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη χιονοδρομία. «Η εύκολη πρόσβαση στον πάντα ανοιχτό δρόμο για το χιονοδρομικό σε συνδυασμό με την εύκολη πίστα για σκι που διαθέτουμε θεωρώ ότι αποτελούν τις ιδανικές προδιαγραφές έτσι ώστε το Χιονοδρομικό Κέντρο της Ζήρειας να εξειδικευτεί ως ένα πρότυπο κέντρο εκμάθησης σκι και σνόουμπορντ για παιδιά και αρχάριους, προσδίδοντας μια επιπρόσθετη αξία τόσο στο τουριστικό προϊόν της περιοχής όσο και στη χιονοδρομία γενικότερα», λέει ο Σπύρος Αποστολόπουλος, διευθυντής του Χιονοδρομικού Κέντρου Ζήρειας.

Ο παράδεισος των κτηνοτρόφων της περιοχής είναι το οροπέδιο της Σκαφιδιάς στη Ζήρεια, στα 1.400 μ. Από την άνοιξη, κάποια από τα 6.000 πρόβατα από τον κάμπο του Φενεού βόσκουν στο βουνό, μαζί με περίπου 500 μοσχάρια. Τα τελευταία χρόνια έχει μεγαλώσει αρκετά μια αγέλη ελεύθερων αλόγων, αποτελώντας κίνητρο για αρκετούς να ανέβουν ως εδώ πάνω. Άλλωστε, η συνάντηση με το τυχαίο έχει μεγαλύτερη αξία. 

Τουρισμός υπαίθρου

 «Chalet Πασιθέα Φενεός» (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ)

Λίγο πιο πάνω από το χωριό Φενεός συναντήσαμε τον Αλέξη Ζαφείρη, ιδιοκτήτη του ξενώνα Πασιθέα και πρόεδρο του Hosteling στην Ελλάδα. «Θεωρώ ότι η εκπαίδευση των στελεχών και των επιχειρήσεων του τουρισμού υπαίθρου, καθώς και οι συνέργειες μεταξύ τους, αποτελούν προτεραιότητα τόσο για την περιοχή του Φενεού όσο και πανελλαδικά. Αυτό υπήρξε η αφορμή να ασχοληθώ με την ένταξη της Ελλάδας στο παγκόσμιο δίκτυο του Hosteling, όπου συμμετέχουν 98 χώρες, και, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει σύμφωνο ποιότητας τιμής για τους ξενώνες, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να έχουν στις παροχές τους, εκτός από διαμονή και διατροφή, αίθουσα εκδηλώσεων, ακόμα και αν πρόκειται π.χ. για ένα παλιό σχολείο-πολιτιστικό κέντρο του χωριού, καθώς και μια σειρά από δραστηριότητες. Είναι μια μορφή εκπαιδευτικού τουρισμού, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση είναι κάθε ιδιοκτήτης ξενώνα να ασπάζεται τη διαφορετικότητα, συνεισφέροντας στη σύγκλιση της παγκόσμιας κοινότητας. Στην Ελλάδα είμαστε 25 ξενώνες-μέλη του Hosteling και είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι, μέσω του higreece.gr, σημειώθηκε το 2019 οριζόντια αύξηση των μεμονωμένων πελατών κατά 20% και αύξηση των ομαδοποιημένων κατά 30%, μέσω των ηλεκτρονικών κρατήσεων. Είμαι αισιόδοξος ότι το δίκτυό μας θα μεγαλώσει, καθώς διαθέτουμε εξαιρετικό προϊόν».