Μετά την άρση των περισσότερων μέτρων μετάδοσης του κορωνοϊού και το άνοιγμα της οικονομίας, οι άνθρωποι άρχιζαν να αισθάνονται τις οικονομικές επιπτώσεις της καραντίνας, έρχονται αντιμέτωποι με την πιθανότητα να μολυνθούν και την αβεβαιότητα που θα επιφέρει η τυχόν επανεμφάνιση ενός δεύτερου κύματος εξάπλωσης της επιδημίας.
Μια ματιά στην οικονομία της Κίνας, 3 μήνες μετά την καραντίνα, δείχνει ότι επανήλθε κατά 90% στην κανονικότητα. Η υστέρηση του 10% δεν είναι ίσα κατανεμημένη σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Το λιανικό εμπόριο ανέκαμψε στο 60% της προ κορωνοϊού εποχή. Τα ξενοδοχεία λειτουργούν με 50% πληρότητα, και 75% λιγότερα άτομα ταξιδεύουν. Στην Κίνα οι χρεοκοπίες άρχισαν να αυξάνονται 3 μήνες μετά την καραντίνα.
Στις ΗΠΑ η ανεργία ξεπερνά το 16%, το μεγαλύτερο ποσοστό από την εποχή που έγινε η Μεγάλη Υφεση του 1929, τότε είχε φθάσει στο 25%. Στην Ε.Ε. το 20% των εργαζομένων στις 5 μεγαλύτερες οικονομίες βρίσκεται σε πρόγραμμα πληρωμής των μισθών από
την κυβέρνηση.
Στη Σουηδία χωρίς καραντίνα ο τζίρος στα εστιατόρια έπεσε 70%. Στη Δανία με καραντίνα η καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 29%, ενώ στη Σουηδία χωρίς καραντίνα η καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 25%. Αρα η καραντίνα δεν είναι η αιτία της οικονομικής πτώσης, αλλά η αλλαγή των συνηθειών των πολιτών εξαιτίας του φόβου της μόλυνσης και του πιθανού δεύτερου κύματος εξάπλωσης του ιού. Είναι η νέα μετα-κορωνοϊό οικονομία των ελαχίστων επαφών.
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει σήμερα στην οικονομία: τα εστιατόρια, για παράδειγμα, έχουν μειωμένο τζίρο, δεν θα μπορέσουν να καταβάλουν τα ενοίκια στην ώρα τους (π.χ. στην Αγγλία τα ενοίκια που καταβάλλονται εμπρόθεσμα μειώθηκαν από 90% στο 60%). Οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων δεν θα μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις των δανείων τους. Οι τράπεζες θα φορτωθούν εκ νέου με κόκκινα δάνεια. Αρα κάποιος στο τέλος θα «επωμιστεί» αυτές τις ζημίες. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να μειωθεί η επιχειρηματική εμπιστοσύνη και να αυξηθεί ο κίνδυνος των επενδύσεων. Αρα θα μειωθούν σημαντικά οι νέες επενδύσεις και θα αναβληθούν άλλες επενδύσεις υπό υλοποίηση. Χωρίς νέες επενδύσεις δεν θα κρατηθούν οι υπάρχοντες θέσεις εργασίας και δεν θα δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Αυτό θα οδηγήσει σε υψηλά ποσοστά ανεργίας. Ομως οι επιπτώσεις της κρίσης δεν θα είναι ίδιες για όλους τους πολίτες και όλους τους κλάδους της οικονομίας.
Τη μεγαλύτερη οικονομική ζημία θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας, οι οποίες κυρίως δημιουργούν θέσεις εργασίας χαμηλά αμειβόμενες, όπως τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τα μπαρ, τα καφέ, τα θέατρα τα σινεμά, το λιανικό εμπόριο κ.λπ. Από αυτές τις χαμηλά αμειβόμενες θέσεις θα προκύψουν οι περισσότεροι μελλοντικοί άνεργοι. Η κυβερνητική στήριξη για την αναπλήρωση απωλειών των εισοδημάτων των εργαζομένων, έστω και σε χαμηλότερο επίπεδο, είναι καλοδεχούμενη είτε γίνει με δανεισμό ή με «μεταβιβάσεις». Δεν γνωρίζουμε, όμως, πόσο θα διαρκέσει η στήριξη, πόσα χρήματα θα χρειαστούν και εάν θα βρεθούν τα απαιτούμενα ποσά. Η μείωση της ζήτησης δεν μπορεί να αντικατασταθεί από τα ποσά της κυβερνητικής στήριξης, οπότε αναπόφευκτα θα υπάρξει σημαντική ύφεση.
Στην οικονομία των ελαχίστων επαφών, η τήρηση της φυσικής απόστασης θα μειώσει την πελατεία των εστιατορίων, των θεάτρων, των σινεμά, των ξενοδοχείων, των μέσων μεταφοράς, των καφέ, των μπαρ, των κέντρων διασκέδασης κ.λπ. Οσο ο ιός παραμένει, θα παραμένει και η τήρηση της φυσικής απόστασης.
Η ανακάλυψη του φαρμάκου και κυρίως του εμβολίου για τον κορωναϊό είναι αρκετά μακριά. Οταν δε θα είναι διαθέσιμα, ο πλήρης εφοδιασμός της αγοράς θα είναι ακόμα πιο μακριά.
Μια ενδιάμεση λύση έως ότου έρθει η σιγουριά του φαρμάκου και του εμβολίου, είναι τα γρήγορα τεστ. Η ευρεία υιοθέτηση των γρήγορων τεστ, και η ανάπτυξη ενός εθνικού ή και ευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισής τους, θα δώσει τη δυνατότητα στους εργαζομένους να πηγαίνουν με ασφάλεια στην εργασία τους, οι πελάτες δεν θα φοβούνται να μολυνθούν και η οικονομία θα γυρίσει γρήγορα στην κανονικότητα. Πολύ σημαντικό είναι οι ταξιδιώτες να υποβάλλονται στο γρήγορο τεστ για να ξαναδουλέψουν άμεσα ο τουρισμός, οι μεταφορές και η δια-σκέδαση. Ο παγκόσμιος οργανισμός τουρισμού προβλέπει πτώση του τουρισμού έως 80% εάν δεν αρθούν οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί των κυβερνήσεων. Οι οικονομίες δεν αντέχουν μια παρατεταμένη ύφεση. Ενα δεύτερο κύμα το φθινόπωρο, και τυχόν κλείσιμο και πάλι της οικονομίας θα είναι καταστροφικό για εκατομμύρια νοικοκυριά, επιχειρήσεις αλλά και για πολλά κράτη. Τα γρήγορα τεστ μπορούν να επιτρέψουν στην οικονομία να επιστρέψει στην κανονικότητα πολύ σύντομα.
Η ζημία στην οικονομία και η ανεργία θα αλλάξουν τα πεδία της πολιτικής αντιπαράθεσης προς την κατεύθυνση του προστατευτισμού, της ξενοφοβίας και του λαϊκισμού και θα δημιουργηθούν παρόμοιες συνθήκες με αυτές των τρομερών επιπτώσεων που έζησε η ανθρωπότητα τη δεκαετία του 1930.
* Ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι επίκουρος καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης.