Περιβαλλοντικό τέλος 0,04 ευρώ (+ΦΠΑ) θα τεθεί από την 1η Ιανουαρίου του 2022 σε πλαστικά και «χάρτινα» (πλαστικοποιημένα) ποτήρια μιας χρήσης, καθώς και σε περιέκτες τροφίμων. Επιπλέον, καφέ, εστιατόρια και άλλες επιχειρήσεις μαζικής εστίασης θα πρέπει να διαθέτουν εναλλακτικά, επαναχρησιμοποιούμενα προϊόντα στους πελάτες τους. Από τον Ιούλιο του 2021, όλες οι δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και παιδικές χαρές θα πρέπει να έχουν βρύσες με πόσιμο νερό. Αυτά είναι τα σημαντικότερα από τα μέτρα που θα συνοδεύσουν την ενσωμάτωση της οδηγίας που έχει στόχο τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης με συγκεκριμένους, μετρήσιμους στόχους.
Τα μέτρα παρουσιάστηκαν χθες στο υπουργικό συμβούλιο και κατόπιν σε εκδήλωση από τον υπουργό Περιβάλλοντος Κωστή Χατζηδάκη. Θα είναι κομμάτι του σχεδίου νόμου με το οποίο θα ενσωματωθεί η οδηγία 2019/904/ΕΕ για τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών στο περιβάλλον. Το πιο γνωστό από τα μέτρα που περιλαμβάνει η οδηγία είναι η απαγόρευση σε όλη την Ε.Ε. από τον Ιούλιο του 2021 της κυκλοφορίας μιας σειράς από προϊόντα μιας χρήσης: μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, κυπελλάκια και περιέκτες τροφίμων από φελιζόλ, αναδευτήρες ποτών, μπατονέτες με πλαστικό καλαμάκι, στηρίγματα για μπαλόνια και οξοδιασπώμενες πλαστικές σακούλες. Επίσης:
• Τα κράτη καταρτίζουν σειρά μέτρων για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης έως το 2026.
• Από το 2024 τα πλαστικά μπουκάλια που έχουν πλαστικά καπάκια θα μπορούν να κυκλοφορούν μόνο εφόσον το καπάκι δεν αποσπάται.
• Εως το 2025 πρέπει να συλλέγονται χωριστά για ανακύκλωση το 77% των πλαστικών μιας χρήσης και έως το 2029 το 90%.
• Τα μπουκάλια από ΡΕΤ θα πρέπει να περιέχουν από το 2025 τουλάχιστον 25% ανακυκλωμένο πλαστικό.
• Διευρύνεται η ευθύνη των παραγωγών των προϊόντων αυτών. Οι παραγωγοί και εισαγωγείς πλαστικών προϊόντων πρέπει να αναλαμβάνουν το κόστος συλλογής και επεξεργασίας των προϊόντων τους, το κόστος καθαρισμού του περιβάλλοντος και ευαισθητοποίησης του κοινού. Το ίδιο ισχύει και για όσους παράγουν προϊόντα καπνού με φίλτρο ή φίλτρα. Να σημειωθεί ότι η διάθεση πόρων από τη βιομηχανία για την ενημέρωση του κόσμου θα είναι πλέον νομική τους υποχρέωση… και όχι κάποια «εταιρική κοινωνική προσφορά».
Με την ενσωμάτωση της οδηγίας, η Ελλάδα ανακοίνωσε και τα μέτρα που επέλεξε να λάβει για να πετύχει τους υποχρεωτικούς στόχους:
• Θεσπίζεται περιβαλλοντικό τέλος στα ποτηράκια και τους περιέκτες τροφίμων μιας χρήσης. Να σημειωθεί ότι το τέλος θα αφορά και τα εμφανιζόμενα ως χάρτινα, τα οποία είναι στην πραγματικότητα πλαστικοποιημένα (αλλά αντίθετα με τα «σκέτα» πλαστικά δεν ανακυκλώνονται), καθώς συχνά υπάρχει αυτή η «παρεξήγηση» στο κοινό. Τα χρήματα θα καταλήγουν στο Πράσινο Ταμείο και από εκεί στους δήμους για περιβαλλοντικές δράσεις.
• Για τον περιορισμό των πλαστικών φιαλών νερού ή αναψυκτικών, από τον Ιούλιο του 2021 θα πρέπει να υπάρχουν βρύσες σε όλες τις παιδικές χαρές και τους δημοτικούς αθλητικούς χώρους. Ενάμιση έτος μετά, από τον Ιανουάριο του 2023 θα δημιουργηθεί ένα σύστημα επιστροφής των πλαστικών μπουκαλιών στα σημεία αγοράς (με επιστροφή ενός ποσού που θα καθοριστέι αργότερα, πιθανότατα 0,10-0,15 ευρώ). Δεν θα είναι υποχρεωτικό για όλα τα καταστήματα να δέχονται πίσω τα πλαστικά μπουκάλια αλλά μόνο από κάποια τετραγωνικά και πάνω (δεν έχει διευκρινιστεί).
Το σχέδιο νόμου (που θα δοθεί σύντομα για διαβούλευση) θα περιλαμβάνει και τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται σε παραγωγούς, επιχειρήσεις και συστήματα ανακύκλωσης που δεν εφαρμόζουν την οδηγία.
Ενσωμάτωση τεσσάρων κοινοτικών οδηγιών
Εκτός από την οδηγία για τα πλαστικά μιας χρήσης, η Ελλάδα θα πρέπει να ενσωματώσει μέσα στο έτος ακόμα τέσσερις κοινοτικές οδηγίες. Πιο συγκεκριμένα:
1. Νέα οδηγία για τα απόβλητα (2018/851):
• Ορίζονται νέοι στόχοι για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση: Τουλάχιστον 55% κατά βάρος έως το 2025, 60% έως το 2030, 65% έως το 2035. Για να λάβουν παράταση έως 5 έτη, τα κράτη θα πρέπει να υποβάλουν έως το 2023 αναλυτικό σχέδιο.
• Εως το τέλος του 2023 τα κράτη πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα βιολογικά απόβλητα δεν αναμειγνύονται με τα υπόλοιπα, αλλά συλλέγονται χωριστά.
2. Οδηγία 2018/852 για τα απόβλητα συσκευασίας:
• Αναθεωρούνται οι στόχοι για τις συσκευασίες, προκειμένου να ανακυκλώνεται έως το 2025 το 50% των πλαστικών, το 20% του ξύλου, το 70% των σιδηρούχων μετάλλων, το 50% του αλουμινίου, το 70% του γυαλιού και το 75% του χαρτιού και χαρτονιού. Το 2030 τα αντίστοιχα ποσοστά ανακύκλωσης πρέπει να είναι 55% για τα πλαστικά, 30% για το ξύλο, 80% για τα σιδηρούχα μέταλλα, 60% για το αλουμίνιο, 75% για το γυαλί και 85% για το χαρτί και το χαρτόνι. Γενικώς, έως το τέλος του 2030 πρέπει να ανακυκλώνεται το 70% των αποβλήτων συσκευασίας.
3. Οδηγία 2018/850 για την υγειονομική ταφή:
• Τα κράτη εξασφαλίζουν ότι από το 2030 δεν θα θάβονται απόβλητα που είναι κατάλληλα για ανακύκλωση ή άλλου είδους ανάκτηση. Από το 2035 δεν πρέπει να θάβεται περισσότερο από το 10% των αποβλήτων κατά βάρος.
4. Οδηγία 2018/849 για οχήματα, μπαταρίες, ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά απόβλητα:
• Εισάγονται κίνητρα για την εφαρμογή της ιεράρχησης των αποβλήτων.