ΣΥΡΟΣ

Καθώς δεν είμαι ιστορικός, φανείτε επιεικείς για τυχόν μικρές ανακρίβειες. Οι πληροφορίες μου είναι προσωπικές αναμνήσεις, περιγραφές, όχι μελέτη τεκμηρίων. Η Σύρος έζησε πολλές εναλλαγές και βίωσε άλλοτε προνόμια και άλλοτε ολέθρους, συχνά με έντονες αντιθέσεις και, συνήθως, με δημιουργικό προσπέρασμά τους. Στην Επανάσταση κατοικούνταν από λίγες χιλιάδες καθολικούς, με ελάχιστους ορθοδόξους. Το παράδοξο: Τα επίθετά τους ήταν κυρίως ιταλικά, το θρησκευτικό δόγμα τους καθολικό, αλλά η μητρική γλώσσα τους Ελληνική. Προνόμια: Ύπαρξη καλού λιμανιού και Γαλλική προστασία. Έτσι, έμεινε έξω από τον αγώνα και φιλοξένησε τους κατατρεγμένους από κατεστραμμένους τόπους, Χίο, Ψαρρά, κλπ. Οι επήλυδες έγιναν δεκτοί από τους ντόπιους αμφιλεγόμενα, πάντως με σαφή υπεροχή των θετικών αισθημάτων. Ήλθαν πρόσφυγες (όλεθρος) έχοντας σώσει μόνο τη ζωή τους, χωρίς περιουσία. Αρκετοί υπήρξαν ευκατάστατοι έμποροι και ήλθαν κουβαλώντας, όχι το εμπόρευμά τους, αλλά την επαγγελματική πίστη τους. Τους εμπιστεύονταν διεθνείς έμποροι από την Οδησσό, ως τη Μασσαλία και την Αγγλία, ενώ το λιμάνι στο μέσο της διαδρομής ήταν (προνόμιο) απαραίτητο για τον ανεφοδιασμό των ιστιοφόρων. Αναπτύχθηκαν, έδωσαν δουλειές στους ντόπιους, άρχισαν να κινούνται, να κάνουν περιουσίες, συναλλάσσονταν με όλο τον κόσμο (περιλαμβάνοντας και τους Τούρκους) και έδιναν χρήματα για την Επανάσταση. Ήλθε η απελευθέρωση και η Σύρος ήταν το πιο αναπτυγμένο μέρος της επικράτειας. Παράλληλα με τον αθροιζόμενο πλούτο, ήλθε ο πολιτισμός. Πρώτο Γυμνάσιο (αυτό τέλειωσε ο Ελ.Βενιζέλος), πρώτο θέατρο-όπερα κλπ. Μαζί ήλθαν και οι πρώτες κοινωνικές αντιπαραθέσεις, η πρώτη απεργία των εργαζομένων. Γέννησε και το ρεμπέτικο με το Μάρκο. Μια ολοζώντανη κοινωνία.

Ύστερα ήλθε η κοινωνική τεχνολογία. Διώρυγα της Κορίνθου, λιμάνι Πειραιά, ήλθε και το ατμόπλοιο. Τα πλοία από Ανατολή σε Δύση δεν χρειαζόταν πια να παρακάμπτουν την Πελοπόννησο και παρέκαμψαν τη Σύρο. Όλεθρος. Σιγά να μην αντιδρούσαν! Η δημιουργική ευφυΐα (προνόμιο) των ντόπιων πια πλουσίων προσαρμόσθηκε τάχιστα. Από πλοιοκτήτες και έμποροι μετεξελίχθηκαν σε βιομηχάνους. Κι αυτό έφτασε ως τις μέρες μου, πριν από την κατοχή. Θυμάμαι τότε τα εργοστάσια, κυρίως κλωστοϋφαντουργεία, αλλά και ταμπάκικα (βυρσοδεψία), υαλουργείο, μπαρουτάδικο, Νεώριο, Ταρσανάς, Καρνάγιο κλπ άνθιζαν. Μαζί,. φυσικά, και η ναυτιλία. Ο πληθυσμός του νησιού μεγάλος. Μετά την Επανάσταση κυμαινόταν πάντοτε μεταξύ 20000 και 50000 περίπου. Πόροι του νησιού ήταν η βιομηχανική παραγωγή του, η ναυτιλία και οι μισθοί που εισέρρεαν, καθώς ήταν συγκεντρωμένη στην Ερμούπολη όλη η διοίκηση των Κυκλάδων.

Και ήλθαν ξαφνικά ο πόλεμος και η κατοχή. Δεν ξέρω τον ακριβή αριθμό, αλλά πρέπει να εγκαταστάθηκαν εδώ περί τις 1500-3000(;) Ιταλοί στρατιώτες. Πώς να τραφούν; Όλοι οι παραπάνω πόροι είχαν χαθεί. Οι μισθοί δεν ήταν βέβαιο από πού θα έρχονταν, από την Αθήνα ή από την ιταλοκρατούμενη Ρόδο; Η παραγωγή του νησιού ήταν πάντοτε ασήμαντη. Οι ιταλοί έπαιρναν τα 9/10 από αυτήν για τις ανάγκες του στρατού τους. Το ψάρεμα απαγορευόταν. Οι αντιστοιχία λιρέτας-δραχμής ήταν τέτοια που χρειάζονταν πολλές οκάδες Συριανό κρασί για να αγορασθεί μια οκά λάδι από τη Ρόδο. Μερικοί καθολικοί, συνεργάσθηκαν με τους Ιταλούς. Ίδια επίθετα, ίδιο θρήσκευμα. Η συντριπτική πλειονότητα όμως έμεινε πιστή στην Ελληνική υπόθεση. Υποθέτω ότι η Γαλλική μάλλον παρά Ιταλική καθολική παράδοση συνέβαλε. Εξάλλου, παρόμοιο ποσοστό ορθοδόξων συνεργάσθηκαν με τον κατακτητή. Επίσημα έγγραφα των Ιταλών γράφουν ότι η διοίκησή τους δυσκολευόταν να συνεννοηθεί με τον καθολικό επίσκοπο περισσότερο παρά με τον ορθόδοξο. Μαζί με όλα αυτά, ο Τσώρτσιλ είχε εφαρμόσει εμπάργκο, που απαγόρευε στον Ερυθρό Σταυρό να φέρει τρόφιμα, για να μην πέσουν στα χέρια των κατακτητών. Άδικος κόπος. Αυτοί έπαιρναν την ελάχιστη παραγωγή και η έλλειψη τροφίμων χτυπούσε αλύπητα μόνο τους κατακτημένους. Πέθαναν (άγνωστος ο ακριβής αριθμός) περί το 1/4 του πληθυσμού από πείνα. Όλεθρος.

Η Σύρος βρέθηκε έξω από τη φρίκη του εμφύλιου πολέμου (προνόμιο) καθώς δεν είχε βουνά να κρυφθούν αντάρτες. Υπέστη μόνο τη σημαντική καταπίεση του επίσημου κράτους, που, ωστόσο, δεν έφθασε, στη Σύρο τουλάχιστον, την αγριότητα των ατάκτων και από τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις.

Η μιζέρια κράτησε ως τη δεκαετία του 1970 περίπου, όταν αγοράσθηκε γενναιόδωρα από ένα εφοπλιστή (Γουλανδρής) το Νεώριο. Απασχόλησε 1000-2000(;) εργάτες, και, διαμέσου τους, τις οικογένειές τους, αλλά και όλο το νησί, καθώς οι μισθοί που έδινε κυκλοφορούσαν παντού. Άρχισε η αποκατάσταση της ερειπωμένης από πείνα και βομβαρδισμούς Σύρου και η τουριστική κίνηση, αρχικά με τους Συριανούς παραθεριστές που ζούσαν αλλού, αργότερα και άλλους. Η διεθνής πίστη του αφοσιωμένου οραματιστή και ιδιοκτήτη του Νεωρίου έφερε δουλειές και ευημερία. Μεταξύ άλλων το πρώτο ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Η αλαζονεία των συντεχνιών (όλεθρος) που ζητούσαν, όχι άνοδο της τάξης τους, αλλά στενά προνόμια πάνω από τις δυνατότητες της επιχείρησης, την κατέστρεψαν. Η μαγιά όμως έμεινε.

Ήδη σήμερα η ανάπτυξη του τουρισμού, μαζί και με μικροβιοτεχνίες, τη μεγάλη ιστορική και πολιτισμική παράδοση φέρνουν σχετική ευημερία στο νησί, παρά την πανελλήνια κρίση. Η θρησκευτική ποικιλότητα, που έχει πάψει να είναι αντιπαράθεση δογμάτων χάρη στη στάση των επικεφαλής τους, αλλά και των ίδιων των Συριανών (το 1/4 περίπου των γάμων είναι μεικτοί) έγινε προνόμιο για διεθνή προβολή. Σημειώνω ότι η ποικιλότητα πολιτισμών, συχνά φέρνει αντιπαραθέσεις, οι οποίες όμως, αν δεν είναι οξείες, αμοιβαία καταστροφικές, ευνοούν όχι την υιοθέτηση κάποιου επικρατούντος τρόπου ζωής, αλλά ιδέες για τη δημιουργία πρωτότυπου, υβριδικού πολιτισμού και πνευματική άνοδο των φορέων πολιτών τους, μαζί με μια εύλογη ευημερία που δημιουργεί ο πολιτισμός και πλησιάζει την ευδαιμονία των πολιτών.

Σήμερα υποφέρει το νησί από έλλειψη πάρκιγκ! Προηγούμενη ευφυής δημαρχία είχε διαθέσει δωρεάν λεωφορείο για τις κινήσεις μέσα στην πόλη, με δωρεάν θέσεις πάρκιγκ στην περιφέρειά της. Βρήκε έντονη συντεχνιακή αντίδραση από τους ταξιτζήδες. Οι ρυθμιστές της τροχαίας κίνησης πρέπει να σκεφθούν όμως κάποια πράγματα. Ένα ΙΧ καταλαμβάνει χώρο περί τα 4-6 τμ μεταφέροντας συνήθως έναν επιβάτη στη δουλειά του για μία ώρα το 24ωρο. Τις υπόλοιπες 23 ώρες καταλαμβάνει χώρο νεκρό. Ένα λεωφορείο, πιάνοντας τόπο περί τα 15 τμ, μεταφέρει 50-100 επιβάτες. Τι συμφέρει; Σκέφτομαι διθέσια ΙΧ με κάποιον δημοτικό υπάλληλο να τα φέρνει από το πάρκιγκ εκεί όπου τα χρειάζεται ο ιδιοκτήτης τους για τη μία προγραμματισμένη ώρα. Ακόμη, πολύ συχνότερα, μικρότερα, λεωφορεία υπό τον έλεγχο του δήμου με πολύ χαμηλό εισιτήριο, απαγορεύοντας την παρουσία ΙΧ στο κέντρο, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τα αυτοκίνητα που αποβιβάζονται ή επιβιβάζονται στο λιμάνι. Υπάρχουν λύσεις που απαιτούν σοβαρή, απροκατάληπτη, μελέτη. Σύρος. Πρωτοπορεί σε πολλούς τομείς.