Γλώσσα, Εξουσία και ΜΜΕ

Ο κύκλος μαθημάτων με τίτλο «2ο Θερινό Πανεπιστήμιο: Γλώσσα, Εξουσία και ΜΜΕ», έκλεισε με απόλυτη επιτυχία, με το σύνολο των συμμετεχόντων να δηλώνουν απόλυτα ικανοποιημένοι από το υψηλό επίπεδο των μαθημάτων, αλλά και των παράπλευρων δραστηριοτήτων που πλαισίωσαν το πρόγραμμα.

Οι συσχετισμοί της πολιτικής ρητορίας με την χρησιμοποίηση της γλώσσας στην εκφορά του δημόσιου λόγου, είτε αυτός ο λόγος είναι πολιτικός είτε δημοσιογραφικός και πως τελικά μετακυλίεται ως στοιχείο επιβολής ή πειθούς του κοινού από τα Μέσα Ενημέρωσης, ήτα το κυρίαρχο θέμα που πραγματευόταν ο κύκλος του 2ου Θερινού Πανεπιστημίου, που πραγματοποιήθηκε στο Γαύριο της Άνδρου.

Η διαχείριση της γλώσσας στην εποχή των μνημονίων και πως ο δημόσιος λόγος χρησιμοποιείται ως εργαλείο χειραγώγησης, αποτελεί θέμα σύγχρονου ενδιαφέροντος, όχι μόνο σε ότι αφορά στην ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας, καθώς η κατανόηση του ρόλου των ΜΜΕ στο πολιτικό γίγνεσθαι έχει οδηγήσει στην απαξίωση του δημοσιογραφικού λόγου από μεγάλο μέρος των πολιτών.

Το πρόγραμμα που φέτος πραγματοποιήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην Άνδρο και υλοποιείται χάρη στην προσωπική προσπάθεια και οργάνωση της Επίκ. Καθηγήτριας Γλωσσολογίας και Ελληνικής Γλώσσας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Νικολέττας Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, υποστηρίχθηκε από το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Harvard, του Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, με τη συμπαράσταση του Φιλοπρόοδου Ομίλου «Το Γαύριο», με τον πρόεδρο του Γιάννη Μαμάη να συμμετέχει ενεργά στον σχεδιασμό του εκπαιδευτικού/πολιτιστικού προγράμματος και του έντυπου υλικού και την αιγίδα του Δήμου Άνδρου.

Κορυφαίοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, αλλά και καταξιωμένοι δημοσιογράφοι, μέσω των πολυθεματικών εισηγήσεων τους παρουσίασαν τις διαφορετικές επιρροές που επιδέχεται ο δημόσιος λόγος και πως αυτός αποτελεί στοιχείο διαμόρφωσης της επικοινωνίας της πολιτικής πραγματικότητας.

Ο διπλάσιος, σε σχέση με πέρυσι, αριθμός συμμετεχόντων σπουδαστών, ιδιαιτέρως υψηλών ακαδημαϊκών προσόντων, πιστοποιεί την σημαντικότητα ακαδημαϊκού έργου που παράγει το Θερινό Πανεπιστήμιο, αλλά και η ιδιαιτέρως καίρια θεματική που αυτό πραγματεύτηκε στο φετινό του πρόγραμμα, αναγνωρίστηκαν από την αύξηση του ενδιαφέροντος παρακολούθησης.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα

Το πρόγραμμα της Άνδρου υποστηρίχθηκε διδακτικά από σημαντικούς πανεπιστημιακούς καθηγητές από πολλά πανεπιστήμια της χώρας, οι εισηγήσεις των οποίων κινήθηκαν σε ένα ευρύ επιστημονικό φάσμα, με επίκεντρο πάντοτε τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης στην έκφραση δημόσιου πολιτικού λόγου.

Τον κύκλο των εισηγήσεων άνοιξε η Επίκ. Καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Ελληνικής Γλώσσας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, η οποία αναφέρθηκε στις έννοιες της εξουσίας και της κατασκευής της συναίνεσης στα ελληνικά ΜΜΕ στη σύγχρονη μνημονιακή πραγματικότητα.

Η Επίκ. Καθηγήτρια Θεατρολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Λίνα Ρόζη, μίλησε για το πολιτικό θέατρο, αναπτύσσοντας το θέμα του πολιτικού λόγου στο θέατρο του 20ου αιώνα.

Τις εννοιολογικές μεταφορές στον ευρωπαϊκό και ελληνικό Τύπο την εποχή της λιτότητας ανέλυσε η Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Ζωή Γαβριηλίδου.

Ο Καθηγητής Κειμενογλωσσολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διονύσης Γούτσος, ανέπτυξε το θέμα σχετικά με τον αντίλογο των πλατειών και τον λόγο των ΜΜΕ στην Ελλάδα της κρίσης.

Το παρόν έδωσε και ο ιατρικός κόσμος με τον Καρδιοχειρουργό Σωτήρη Πράπα να μιλά για τον διαιώνιο Ιπποκράτη, ενώ η Καθηγήτρια Φαρμακολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστίνα Τεσσερομάτη, αναφέρθηκε στην εξελικτική πορεία της ίασης στην αρχαία ελληνική γραμματεία.

Τις ιατρικές εισηγήσεις έκλεισε η ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα παρουσίαση του καθηγητή Παθολογίας, Προέδρου Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Γιάννη Στεφανίδη, περί του ιατρικού απορρήτου: Ηθικές και κοινωνικές διαστάσεις στη σύγχρονη μιντιακή πραγματικότητα.

Ειδική αναφορά στο προσφυγικό ζήτημα έγινε από τον Στέλιο Βερνίκο, Επιστημονικό Υπεύθυνο του Εθνικού Προγράμματος Εθελοντικής Δράσης για την Διαχείριση Κινδύνων και Κρίσεων ΠΡΟΤΕΚΤΑ του ΥΠΕΠΘ, το θέμα της εισήγησης του οποίου ήταν ο προσφυγισμός: Δαμάζοντας τα όρια της ευρωπαϊκής συνοχής.

Ο Λέκτορας Κοινωνικών Επιστημών Harvard University, Νικόλας Πρεβελάκης, ανέπτυξε το θέμα δύναμη και εξουσία στον 21ο αιώνα, θεάσεις του Μαξ Βέμπερ.

Εκ μέρους του δημοσιογραφικού κόσμου ο Δημοσιογράφος, Διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού «Στο Κόκκινο», Κώστας Αρβανίτης, μίλησε για τη δημοσιογραφική γλώσσα και τα μνημόνια, απεικονίσεις της κρίσης στα ευρωπαικά μέσα ενημέρωσης, ο Διευθυντής Σύνταξης της εφημερίδας Real News, Δημήτρης Μιχαλέλης, αναφέρθηκε στον εθισμό στη βία, από τα παραδοσιακά ΜΜΕ στα social media και την πολιτική, ενώ ως σχολιάστρια παραβρέθηκε και η Δημοσιογράφος του Mega, Αλεξία Τασούλη.

«Ο δάσκαλος δεν δικαιούται να είναι κουρασμένος»

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, «κατέθεσαν» στην «Κοινή Γνώμη» τις σκέψεις και την αίσθηση που αποκόμισαν από αυτό, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γιώργος Καψάλης και η ακαδημαϊκή διευθύντρια του προγράμματος, Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, η οποία ήταν η «ψυχή» αυτού του προγράμματος και τις δύο χρονιές πραγματοποίησης του στην Άνδρο.

Τι κέρδισε το Πανεπιστήμιο από την Άνδρο;

Γ. Κ.: «Κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα πρέπει να επιδιώκει την εξωστρέφεια. Εξωστρέφεια σημαίνει επικοινωνία, παρουσία, διαμεσολάβηση, συνεργασία με τις ευρύτερες τοπικές κοινωνίες, ανεξάρτητα από τον χωροταξικό προσδιορισμό. Αυτό σημαίνει ότι όταν μία τοπική κοινωνία επιζητά και θέλει την συνεργασία με το Πανεπιστήμιο, αυτό οφείλει να μην την αρνηθεί, μέσα από την ίδια την κοινωνική του λειτουργία. Άρα στην περίπτωση της Άνδρου τα οφέλη για το Πανεπιστήμιο είναι σημαντικά, πέρα από το γεγονός ότι ήρθαμε σε επικοινωνία με τους ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας, γνωρίσαμε τον πολιτισμό τους, την ιστορία τους, την προσφορά τους γενικότερα στην ιστορία του τόπου μας. Η συμμετοχή όλων αυτών των παιδιών, από διαφορετικά Πανεπιστήμια και μη, διαφορετικών ηλικιών, διαφορετικών αντιλήψεων, θέσεων, στάσεων κ.λ.π., αποτελεί έναν πλούτο για το Πανεπιστήμιο, του δίνει τη δυνατότητα να ακουστεί και να παρουσιαστεί σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες και πραγματικά μας δόθηκε η δυνατότητα να παρουσιάσουμε το ίδιο το Πανεπιστήμιο και δράσεις του σε ανθρώπους που ενδεχομένως πριν έρθουν εδώ δεν γνώριζαν την ταυτότητα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τον χαρακτήρα του. Εμείς σεβόμαστε όλα τα Πανεπιστήμια, αλλά επαινούμε αυτό που κάνουμε, δεν λειτουργούμε ανταγωνιστικά έναντι του άλλου, όμως η περσυνή συνεργασία αποτέλεσε έναυσμα για τη διεύρυνση τέτοιων θερινών Πανεπιστημίων, που ανέρχονται σε 7-8 φέτος και το γεγονός της συνέχειας το θεωρώ πολύ σημαντικό, ότι για 2η χρονιά είμαστε εδώ και η βούληση όλων οδηγεί στο να υπάρξει συνέχεια».

Πόσες πρέπει να είναι οι αντοχές του δασκάλου να μεταδώσει την ουσιαστική γνώση, αλλά και να κερδίσει και ο ίδιος από την αμφίδρομη σχέση που αναπτύσσει με τους φοιτητές του;

Ν. Τ.- Μ.: «Κατ’ αρχήν ευχαριστώ την «Κοινή Γνώμη» για τα ξεχωριστά αντανακλαστικά που παρουσίασε απέναντι σε αυτό το εγχείρημα. Ο δάσκαλος δεν δικαιούται να είναι κουρασμένος. Ο δάσκαλος δεν δικαιούται να είναι και απαισιόδοξος. Είναι «καταδικασμένος» να λειτουργεί με θετική σκέψη και ειδικά ένας δάσκαλος των ανθρωπιστικών επιστημών και των παιδαγωγικών τμημάτων. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, που συγκαταλέγεται μεταξύ των καλύτερων του κόσμου, αποδεικνύει την υπεραστική του ακτινοβολία και τη διαθεσιμότητα και τη βούληση του για συνέργιες και συμπράξεις με κορυφαίους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Harvard, η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης και βεβαίως στους κόλπους του το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, από το οποίο προέρχομαι και το οποίο υποστήριξε με θέρμη την συγκεκριμένη προσπάθεια. Το δεύτερο στοιχείο που δεν μας επιτρέπει να κουραστούμε είναι το θέμα το οποίο πραγματευόμαστε. Σε μία μνημονιακή πραγματικότητα, κακά τα ψέματα, η λειτουργία των Μέσων Ενημέρωσης είναι κρίσιμη είτε ως προς την κατασκευή συναίνεσης είτε ως προς την επιβολή. Από τη στιγμή που οι επαναστάσεις ή και τα πραξικοπήματα περνούν μέσα από τα Μέσα Ενημέρωσης, όποιος αναδεικνύει και αναβαθμίζει στο δημόσιο διάλογο αυτά τα ζητήματα θεωρώ ότι ανατροφοδοτείται και ο ίδιος με θέματα τα οποία ζητούν διαρκή ενασχόληση. Συνεπώς, όσο και αν η σωματική κούραση είναι μεγάλη, οι δυνάμεις μας είναι τόσες και τέτοιες που να επιτρέπουν και να ενισχύουν τη συνέχιση σε τέτοιες δράσεις».

Το δικό σας κέρδος σαν καθηγήτρια, από αυτή τη μία εβδομάδα μαθημάτων, ποιο ήταν;

Ν. Τ.- Μ.: «Είμαι πολύ ικανοποιημένη μετά από 8-9 μήνες δουλειάς, διότι τα δύο προγράμματα ανακοινώθηκαν από τον Οκτώβριο, όταν ξεκίνησε η προετοιμασία. Πιστεύουμε στη συστηματική οργάνωση και φυσικά δεν αφήνουμε κάτι για την τελευταία στιγμή. Έζησα ένα ταξίδι συγκλονιστικό. Το πρόγραμμα επιλέχθηκε να πραγματοποιηθεί στο Γαύριο, το οποίο έχει μία παρακαταθήκη πολιτιστικών εκδηλώσεων μέσα από τις εκδηλώσεις του Φιλοπρόοδου Ομίλου «το Γαύριο» και εντάχθηκε ένα μέρος του προσφέροντας και ανοίγοντας τις πόρτες του για την τοπική κοινωνία και μάλιστα οργανώνουμε εκδηλώσεις και μέσα στον Αύγουστο, σε συνέχεια του εκπαιδευτικού προγράμματος. Δεν ήταν ένα πρόγραμμα που άρχισε και τελείωσε την εβδομάδα που πραγματοποιήθηκε αλλά «ζυμώνεται» αλλά ταυτόχρονα επηρεάζει και επηρεάζεται από τα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής. Το πρώτο μεγάλο όφελος είναι η επαφή με τους νέους ανθρώπους. Δεχθήκαμε περισσότερες από 350 αιτήσεις ειδικά για την Άνδρο. Αναγκαστήκαμε 1 μήνα πριν την έναρξη του προγράμματος να ανακοινώσουμε ότι δεν μπορούμε να δεχθούμε άλλους. Μία μεγάλη έκπληξη, αναμενόμενη όμως, ήταν το γεγονός ότι τα προσόντα των παιδιών που ενδιαφέρθηκαν είναι εξαιρετικά. Είναι συγκλονιστικό ότι ένα μέρος των παιδιών αυτών είναι στην ανεργία και αυτό πρέπει να μας προβληματίσει όλους. Το τρίτο είναι η επαφή με ανθρώπους που είναι μεγαλύτερης ηλικίας, έδειξαν ενδιαφέρον για το πρόγραμμα, στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης, βλέποντας μεσήλικες να αφήνουν τα σπίτια και τις υποχρεώσεις τους και να έρχονται εδώ. Το τέταρτο στοιχείο είναι η συγκινητική ανταπόκριση συναδέλφων πανεπιστημιακών από ελληνικά πανεπιστήμια και το Harvard φέτος, που ταξίδεψαν και ήρθαν αφιλοκερδώς να διδάξουν. Ένα πέμπτο όφελος είναι η συνειδητοποίηση ότι εάν συστηματικά ανοίξεις μία συζήτηση για ένα θέμα αιχμής, όπως είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός στα Μέσα Ενημέρωσης τότε βρίσκονται συνομιλητές, οι οποίοι ανταποκρίνονται. Η παρουσία των Μέσων Ενημέρωσης στην Άνδρο, είναι γεγονός ότι δεν κουράστηκα να τους πείσω, αλλά ήρθαν μέσα από τη δουλειά που προηγήθηκε για το τι είναι αυτό, δείχνει ότι οι άνθρωποι των ΜΜΕ εάν πεισθούν «σκύβουν» και εκείνοι είναι διατεθειμένοι να οικοδομήσουμε μαζί γέφυρες επικοινωνίας πάντα με άξονα τον πολιτισμό και την ελληνική γλώσσα για την προστασία και τη διάδοση της».

Εν κατακλείδι ο Πρύτανης σημείωσε το πάθος της προσπάθειας για την επίτευξη για δεύτερη χρονιά αυτού του ακαδημαϊκού γεγονότος στην Άνδρο.

Γ. Κ.: «Ανεξάρτητα από τη βούληση που υπάρχει σε κάθε ίδρυμα και σε εκείνους που έχουν την ευθύνη διοίκησης του ιδρύματος, είναι γεγονός ότι τέτοιες δράσεις για να υλοποιηθούν προϋποθέτουν κάποιους ανθρώπους οι οποίοι θα θυσιάσουν χρόνο, δυνάμεις, θα αναλάβουν την μεγάλη ευθύνη επικοινωνίας με ανθρώπους με τους οποίους δεν γνωρίζονται μέχρι εκείνη τη στιγμή και με ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουν κάποια θεσμική λειτουργία. Άρα απαιτείται η ανάληψη μιας μεγάλης ευθύνης και εγώ θέλω να ευχαριστήσω δημόσια την κ. Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, που από την πρώτη στιγμή, που ανέλαβε αυτή τη δράση, το κάνει με ιδιαίτερη αγάπη και δίνοντας ολόκληρο τον εαυτό της. Έχω διαπιστώσει ότι όλα βασίζονται σε λίγους ανθρώπους, αλλά που είναι αποφασισμένοι να κάνουν το κάτι παραπάνω».