Ασημένιο δίδραχμο του Αλεξάνδρου των Φερών (369-357 π.Χ.) με τη μορφή του και παράσταση του πολεμικού ιππικού του
Από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα
Μετά το θάνατο του Λυκόφρονα, στον οποίο αναφερθήκαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας, το 370 π.Χ., ο γιος του Ιάσων47 πήρε την εξουσία στις Φερές. Ο Ιάσων ήταν ένας ευφυής, καλόκαρδος και δίκαιος ηγεμόνας για όλη τη Θεσσαλία. Βλέποντας ότι από τους αλλεπάλληλους πολέμους είχε αποδυναμωθεί ολόκληρη η Ελλάδα, οραματίστηκε να αναδείξει τη Θεσσαλία κυρίαρχη όλης της χώρας και ενώνοντας κάτω από το σκήπτρο του όλο το έθνος των Ελλήνων να επιχειρήσει εκστρατεία εναντίον της Περσίας. Μάλιστα οι ηγεμόνες της Ηπείρου Αλκέτας και Νεοπτόλεμος δήλωσαν υποτέλεια στον Ιάσονα, ενώ διάφορες αντιμαχόμενες πόλεις της Ν. Ελλάδας επιδίωκαν τη συμμαχία μαζί του.
Μόνος αντίπαλός του παρέμεινε η Αθήνα και γι’ αυτό σχεδίαζε να δημιουργήσει έναν αξιόμαχο στόλο για να «σπάσει» τη θαλασσοκρατορία της. Επίσης κινήθηκε σε διπλωματικό επίπεδο συνεννοούμενος με το βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα τον Β΄ με σκοπό να καταρτίσουν μια αξιόμαχη στρατιά. Όμως το σχέδιό του ματαιώθηκε και το όνειρο της θεσσαλικής κυριαρχίας «θάφτηκε» μαζί με το νεκρό του σώμα: Καθώς ετοιμαζόταν για την αναχώρησή του προς τους Δελφούς, για την εορτή των Πυθίων, κι ενώ επιθεωρούσε το ιππικό του, μια ομάδα επτά νεαρών τον δολοφόνησαν. Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι πίσω από τους δολοφόνους του κρυβόταν ο αδελφός του Πολύδωρος48. Έτσι «…μετά του Ιάσονος συνετάφη και το όλον μέλλον της Θεσσαλίας.» υποσημ. (Επ. Φαρμακίδης : «Η Λάρισα», εισαγωγή- σχόλια Κ. Σπανός εκδ. Γνώση 2001).
Μετά το θάνατο του φιλόδοξου Ιάσονα, ταγοί της Θεσσαλίας αναγνωρίστηκαν οι γιοι του Πολύδωρος και Πολύφρων, όμως μετά τη δολοφονία του πρώτου από το δεύτερο, κάπου έξω από τη Λάρισα, μόνος κυρίαρχος έμεινε ο Πολύφρων. Η ταγεία του Πολύφρονα έμεινε αξέχαστη στους Θεσσαλούς ως η πιο αιμοσταγής τυραννία που είχε ποτέ γνωρίσει η χώρα. Ανάμεσα στα θύματά του ήταν πολλοί άρχοντες της Φαρσάλου με πιο γνωστό τον Πολυδάμαντα. Έπειτα εξόρισε πολλούς πολιτικούς του αντιπάλους από τη Λάρισα, όμως πριν προλάβει να ολοκληρώσει τις διώξεις και τις εκτελέσεις, ο μικρότερός του αδελφός, Αλέξανδρος τον δολοφόνησε, παίρνοντας στα χέρια του την εξουσία.
Ο νέος τύραννος των Φερών συνέχισε το έργο του αδελφού του διαπράττοντας πολλές ωμότητες και σφαγές στη Λάρισα, με θύματά του, μεταξύ άλλων, τα σπουδαιότερα μέλη της οικογένειας των Αλευάδων. Πολλοί απ’ αυτούς κατάφεραν να ξεφύγουν και να ζητήσουν την προστασία του Αλεξάνδρου Α΄ της Μακεδονίας. Κι ενώ ο Φεραίος Αλέξανδρος ετοίμαζε εκστρατεία για να τιμωρήσει τους Μακεδόνες, ο συνώνυμός του βασιλιάς της Μακεδονίας τον πρόλαβε και μαζί με τους Λαρισαίους φυγάδες κατέλαβε τη Λάρισα. Έτσι αφού αιφνιδιάστηκε ο τύραννος των Φερών, επέστρεψε στην πόλη του για να οργανώσει την άμυνά του. Λίγους μήνες αργότερα ο στρατός της Θήβας, έχοντας επικεφαλής τον Επαμεινώνδα και τον Πελοπίδα, απελευθέρωσαν τη Λάρισα και στήριξαν την ηγεσία των Αλευάδων, που πήραν και πάλι την εξουσία στα χέρια τους. Ο τύραννος των Φερών άρχισε τότε να παρενοχλεί στρατιωτικά τους Θηβαίους στο θεσσαλικό κάμπο, συλλαμβάνοντας μάλιστα αιχμάλωτο τον ίδιο τον Πελοπίδα (367 π.Χ.), τον οποίον όμως κατάφερε στη συνέχεια να απελευθερώσει ο Επαμεινώνδας. Το τέλος του Αλεξάνδρου των Φερών δεν άργησε να επέλθει. Στη μάχη που έγινε κοντά στις Κυνός Κεφαλές (Χαλκωδόνιον όρος ή τουρκιστί Καραντάου) ο στρατός των Φερών κατατροπώθηκε από τις δυνάμεις του Πελοπίδα (365 π.Χ.), ο οποίος όμως, πολεμώντας ριψοκίνδυνα, έχασε τη ζωή του.
Ο Αλέξανδρος κατάφερε να διαφύγει στις Φερές όπου όμως τον περίμενε η κοινή μοίρα της οικογένειάς του: η δολοφονία του από συγγενικό του πρόσωπο. Η σύζυγός του Θήβη έβαλε τα αδέλφια της Τισίφονο, Πυθόλαο και Λυκόφρονα (β΄) να τον σκοτώσουν. Οι τρεις δολοφόνοι ανέλαβαν από κοινού την «ταγεία» στη Θεσσαλία που είχε πια καταντήσει συνώνυμο της τυραννίας. Στη διάρκεια αυτών των γεγονότων (363 π.Χ.) συστήθηκε το νέο «Κοινό των Θετταλών», στο οποίο συνασπίστηκαν όλες οι πόλεις της Θεσσαλίας πλην των Φερών, που έχοντας κρατήσει την ανεξαρτησία τους ήταν το αντίπαλο δέος του Κοινού. Η ιεραρχία του Κοινού των Θεσσαλών απαρτιζόταν από τον Ταγό, συνήθως Λαρισαίο, τους τέσσερις πολέμαρχους, τους τέσσερις ιππάρχους και τους είκοσι πέζαρχους. Επειδή, όμως η δύναμη των Φερών υπό την ηγεσία των τριών αδελφών, δεν έπαυε να είναι υπολογίσιμη, οι Αλευάδες, εκ μέρους του Κοινού, ζήτησαν το 358 π.Χ. τη βοήθεια του νέου Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄. Αυτός, χωρίς χρονοτριβή επέλασε στη Θεσσαλία, καταλαμβάνοντας ξανά τη Λάρισα50 και την Κραννώνα, ενώ στη συνέχεια πολιόρκησε και κατέλαβε, με έφοδο, τη Φαρκαδόνα καταστρέφοντάς την ολοσχερώς.
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ:
Ξενοφών: Ο Πολυδάμας ο Φαρσάλιος ομιλεί για τη δύναμη του Ιάσονα των Φερών (375 π.Χ.)- ο Ιάσων ταγός της Θεσσαλίας
Εγώ, άνδρες Λακεδαιμόνιοι….ξέρω καλά ότι και εσείς ασφαλώς έχετε ακούσει το όνομα του Ιάσονα. Ο άνθρωπος έχει και μεγάλη δύναμη και εξαίρετη φήμη. Αυτός λοιπόν, αφού συνθηκολόγησε μαζί μου, με συνάντησε και μου είπε τα εξής:
Ότι θα μπορούσα Πολυδάμα, να υποτάξω την πόλη σου Φάρσαλο και χωρίς τη θέλησή της, είναι δυνατό να το αντιληφθείς από τα παρακάτω. Εγώ δηλαδή, είπε, έχω συμμάχους μου τις περισσότερες και μεγαλύτερες πόλεις της Θεσσαλίας. Και τις κυρίεψα, παρόλο που κι εσείς συστρατευτήκατε μαζί τους εναντίον μου. Ασφαλώς γνωρίζεις ακόμα ότι διαθέτω πάνω από έξι χιλιάδες ξένους μισθοφόρους, με τους οποίους, όπως εγώ πιστεύω, καμιά πόλη δε θα μπορούσε εύκολα να τους αντιμετωπίσει….οι στρατιώτες των άλλων πόλεων, άλλοι είναι ήδη ηλικιωμένοι και άλλοι σχεδόν ανήλικοι. Σε κάθε πόλη ασκούνται για πόλεμο πάρα πολύ λίγοι. Αντίθετα σ’ εμένα δεν υπάρχει κανένας μισθοφόρος που να μη με συναγωνίζεται στους κόπους (και την πολεμική ορμή)….(αυτά μου είπε ο Ιάσων).Ταυτόχρονα (ο Ιάσων) υπενθύμισε σε μένα, που το ήξερα, ότι ήδη ήταν υπήκοοί του οι Μαρακοί και οι Δόλοπες και ο αρχηγός της Ηπείρου Αλκέτας…αν προσχωρήσει η Φάρσαλος και οι πόλεις που εξαρτώνται από σας, εγώ θα γινόμουν άνετα ταγός όλων των Θεσσαλών. Γιατί όταν η Θεσσαλία είναι υπό ενιαία διοίκηση, το ιππικό της ξεπερνά τις έξι χιλιάδες και το πεζικό της ανέρχεται σε πάνω από δέκα χιλιάδες οπλίτες….δε θα υπήρχε έθνος στο οποίο οι Θεσσαλοί θα συμβιβάζονταν να είναι υπήκοοί του. Καθώς η χώρα των Θεσσαλών είναι πολύ πλατιά, όλα τα γύρω έθνη γίνονται υπήκοοι, όταν εδώ αναλάβει τη διοίκηση ένας ταγός. Επιπλέον όλοι σχεδόν οι κάτοικοι είναι ακοντιστές, έτσι, είναι φυσικό να υπερέχει η δύναμή μας και στους πελταστές. … ταυτόχρονα ο Ιάσων ανακηρύχθηκε αδιαμφισβήτητα ταγός των Θεσσαλών. Και μόλις ανέλαβε την εξουσία, καθόρισε πόσο ιππικό και πεζικό ήταν υποχρεωμένη να του παρέχει (η) κάθε πόλη. Έτσι διέθετε μαζί με τους συμμάχους του πάνω από οκτώ χιλιάδες ιππείς, (ενώ) οι οπλίτες του υπολογίστηκαν πάνω από είκοσι χιλιάδες και οι πελταστές του αρκετοί ώστε να αντιμετωπίσουν τον κάθε εχθρό. Προανήγγειλε επίσης σε όλους τους περιοίκους να καταβάλουν το φόρο, όπως είχε καθοριστεί από το Σκόπα.»
Ξενοφών: «Ελληνικά» 6.1 1/19 μτφρ. Γ. Ράπτης (διασκευή Κοικ)
Ξενοφών: Το τέλος του Ιάσονα- Πολύφρων – Αλέξανδρος
« Αυτός λοιπόν ο άνδρας (Ιάσων), που ήταν τόσο σπουδαίος με τόσο μεγάλα και τέτοιου είδους οράματα, ενώ είχε κάνει εξέταση και επιθεώρηση του ιππικού των Φεραίων και ήδη είχε πάρει τη θέση του και απαντούσε σε όποιον τον πλησίαζε, έχοντάς να υποβάλλει κάποιο αίτημα, μαχαιρώθηκε και κατασφάχτηκε από επτά νέους που τον πλησίαζαν δήθεν να τους επιλύσει μια μεταξύ τους διαφορά. Καθώς η προσωπική του φρουρά έτρεξε με αποφασιστικότητα να βοηθήσει, ένας από τους δολοφόνους νέους την ώρα που χτυπούσε τον Ιάσονα φονεύτηκε με λόγχη, ένας άλλος πιάστηκε την ώρα που ανέβαινε στο άλογό του και σκοτώθηκε δεχόμενος πολλά τραύματα. Οι άλλοι πρόλαβαν να πηδήσουν στα άλογά τους που είχαν προετοιμάσει και ξέφυγαν. Σε όποια Ελληνική πόλη κατέφυγαν, στις περισσότερες γνώρισαν μεγάλες τιμές. Από αυτό έγινε φανερό ότι οι Έλληνες είχαν φοβηθεί τον Ιάσονα μήπως γίνει τύραννός τους. Μετά τη δολοφονία του ταγοί έγιναν οι αδελφοί του Πολύδωρος και Πολύφρων. Ο Πολύδωρος, κάποτε που τα δυο αδέλφια πήγαιναν μαζί στη Λάρισα, δολοφονήθηκε από τον αδελφό του Πολύφρονα, όπως έλεγαν. Γιατί ο θάνατός του ήταν ξαφνικός και χωρίς κανένα καθαρό αιτιολογικό. Ο Πολύφρων άσκησε την εξουσία για ένα έτος, αλλά διαχειρίστηκε το αξίωμα του ταγού όμοια με τύραννο. Γιατί στη Φάρσαλο σκότωσε τον Πολυδάμαντα και άλλους από τους πολίτες, τους καλύτερους, και από τη Λάρισα εξόρισε πολλούς. Κάνοντας τέτοια, δολοφονήθηκε κι αυτός από τον Αλέξανδρο ως εκδικητή για το θάνατο του Πολύδωρου και ανατροπέα της τυραννίδας. Κι όταν ανέλαβε αυτός την εξουσία, στάθηκε κακός ταγός για τους Θεσσαλούς, κακός για τους Θηβαίους, εχθρικός για τους Αθηναίους και άδικος ληστής στην ξηρά και στη θάλασσα. Όντας λοιπόν τέτοιος, δολοφονήθηκε κι αυτός από το χέρι των αδελφών της γυναίκας του, αλλά (και) σύμφωνα με δική της επιθυμία. Γιατί είπε στα αδέλφια της ότι ο Αλέξανδρος σχεδιάζει να τους σκοτώσει και τους έκρυψε μέσα στο παλάτι της όλη τη μέρα. Όταν ήλθε ο Αλέξανδρος μεθυσμένος, εκείνη τον έβαλε να κοιμηθεί και (ενώ) το λυχνάρι έφεγγε, του αφαίρεσε το ξίφος. Κι όταν (αυτή) διαπίστωσε ότι τα αδέλφια της δίσταζαν να μπουν και να σκοτώσουν τον Αλέξανδρο, τους είπε ότι αν δεν το κάνουν, θα τον ξυπνήσει. (Αυτοί) μόλις μπήκαν μέσα, εκείνη τράβηξε την πόρτα και την κρατούσε από το πόμολο (ρόπτρο) μέχρι που σκότωσαν τον άνδρα της. Λέγεται ότι η έχθρα της προς τον άνδρα οφείλεται κατά κάποιους γιατί φυλάκισε ο Αλέξανδρος το μικρό του φίλο και παρότι τον παρακάλεσε να τον βγάλει από τη φυλακή, αυτός τον έβγαλε και τον σκότωσε. Άλλοι πάλι λένε ότι, επειδή δεν μπορούσε να κάνει παιδιά μαζί της, έστειλε ανθρώπους του στη Θήβα και ζήτησε σε γάμο τη χήρα του Ιάσονα. Αυτά λένε ήταν τα αίτια της δολοφονίας. Μέχρι τη στιγμή που γράφηκε αυτό το έργο την εξουσία την ασκούσε ο μεγαλύτερος από τα αδέλφια της, ο Τισίφονος.» Ξενοφών: «Ελληνικά» 6.4 31-37
Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.