Του Κώστα Κατσίγιαννη
Κέντρο της Ρούμελης είναι η ευρυτανική γη με την πρωτεύουσά της, το Καρπενήσι, να μπορεί να καυχιέται για την ιστορική της διαδρομή, αλλά και την καθαρότητα του περιβάλλοντος.
Το Καρπενήσι βρίσκεται σε υψόμετρο 970 και οι βόλτες στην πόλη μπορούν να ξεκινήσουν από το μοναδικό επίπεδο κομμάτι, όπως είχε χαρακτηρίσει ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου τη μαρμαρόστρωτη πλατεία Μάρκου Μπότσαρη. Ο πλάτανος, οι βρύσες, ο ναός της Αγίας Τριάδας (17ος αι.) είναι το σημείο από όπου ξεκινούν τα δρομάκια για τις γειτονιές με τα πετρόχτιστα σπίτια και τα παραδοσιακά ταβερνάκια. Στα περίχωρα της σημερινής πόλης υπήρχαν από τα αρχαία χρόνια διάφοροι οικισμοί. Σε έναν από αυτούς, στους βόρειους πρόποδες του Παλιόκαστρου (λόφος του Αγίου Δημητρίου), βρέθηκε ο περίφημος «Θησαυρός του Καρπενησίου», μία συλλογή από 35 αριστουργήματα της ελληνιστικής χρυσοχοΐας, ενώ σήμερα θησαυρός της πόλης και της περιοχής είναι η φύση που την περιβάλλει.
Λίγοι ίσως ξέρουν ότι σύμφωνα με μετρήσεις της UNESCO η Ευρυτανία συγκαταλέγεται στα πέντε πιο καθαρά μέρη παγκοσμίως με μηδενική μόλυνση! Σίγουρα όμως πολλοί περισσότεροι γνωρίζουν ότι σε όλο τον νομό και κυρίως στην περιοχή του Καρπενησιού εναλλάσσονται οι ήρεμες καταπράσινες μικρές κοιλάδες με το άγριο και έντονα ορεινό ανάγλυφο που δημιουργούν τα βουνά της. Αρχικά ο Τυμφρηστός με την κορυφή Βελούχι (2.315 μ.), η Καλιακούδα (2.101 μ.) και η Χελιδόνα (1.975 μ.) δημιουργούν ιδανικές προϋποθέσεις για να υπάρχουν φαράγγια άγρια και δυσπρόσιτα, αλλά και ποτάμια άλλοτε ήρεμα και άλλοτε ορμητικά.
Μία από αυτές τις κοιλάδες ξεκινά νότια του Καρπενησιού και είναι αυτή που το μεγαλύτερο τμήμα της διασχίζει ο Καρπενησιώτης. Γύρω από αυτή την κοιλάδα αναπτύχθηκαν παραμυθένιοι οικισμοί, αναδείχθηκαν ιστορικοί και θρησκευτικοί τόποι και γαλουχήθηκαν ανθρώπινες ψυχές στις πλαγιές των απόκρημνων βουνών.
«Κατηφορίζοντας» προς την άκρη της, θα συναντήσετε χωριά με τις κόκκινες κεραμοσκεπές τους να μοιάζουν μικροί φάροι στη θάλασσα του πράσινου, θα παρατηρήσετε απόκρημνες κορυφές και απύθμενους γκρεμούς και τελικά όταν στο τέλος εμφανιστεί η Μονή Προυσού θα αντιληφθείτε ότι μόλις διασχίσατε μία από τις ομορφότερες ορεινές «γωνιές» της πατρίδας μας.
Φυσική και ιστορική ομορφιά
Η παράδοση αναφέρει ότι το Καρπενήσι χτίστηκε στα βυζαντινά χρόνια εκεί όπου οι κάτοικοί του αρχικά κρέμασαν τον χειμώνα από ένα κομμάτι κρέας σε δέντρα τριών διαφορετικών τοποθεσιών της περιοχής. Όπου το κρέας αλλοιώθηκε γρηγορότερα, άρα το κλίμα ήταν ηπιότερο, θεώρησαν ότι ήταν το καταλληλότερο μέρος για την εγκατάστασή τους.
Από τον λόφο του Αγίου Δημητρίου, αλλά και από το χωριό Καλλιθέα φαίνεται ολόκληρο το Καρπενήσι με τις κεραμοσκεπές του να απλώνονται μέχρι τους πρόποδες του Βελουχιού.
Στο βουνό βρίσκεται και το ομώνυμο χιονοδρομικό κέντρο, όπου εκτός από τις δώδεκα πίστες, λειτουργούν σαλέ, εστιατόριο, καφετέρια, σχολή σκι και πρώτες βοήθειες (τηλ: 22370 22002, 6979 727467).
Επιστρέφοντας στη μοναδική κεντρική αρτηρία που ξεκινά από το Καρπενήσι, θα οδηγηθείτε νότια, βαθιά στην κοιλάδα του Καρπενησιώτη. Στις παρυφές της πόλης βρίσκεται το Κεφαλόβρυσο, όπου στις 9 Αυγούστου του 1823 σκοτώθηκε ο Μάρκος Μπότσαρης στη νικηφόρα μάχη εναντίον του στρατού του Μουσταή πασά.
Νοτιότερα, σε υψόμετρο 940 μ., ξεπετάγεται πνιγμένος στα έλατα ένας από τους πιο γραφικούς οικισμούς, οι Κορυσχάδες. Απλώνει τα πέτρινα αρχοντικά και τα καλντερίμια του στην καταπράσινη αγκαλιά του βουνού με το όνομά του να προέρχεται από την αρχαία λέξη κόρυς (περικεφαλαία) καθώς κατά την αρχαιότητα στην εδώ τοποθεσία, Καμίνια, λέγεται ότι κατασκεύαζαν πολεμικά όπλα και διάφορα αντικείμενα από χαλκό και ορείχαλκο.
Το πετρόχτιστο δημοτικό σχολείο στην πλατεία έχει και αυτό τη δική του ιστορία αφού εδώ έγινε η πρώτη εθνοσυνέλευση της κυβέρνησης του Βουνού τον Μάιο του '44 όπου σήμερα στεγάζεται το μουσείο της Εθνικής Αντίστασης.
Επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο, ο Καρπενησιώτης αριστερά μουρμουρίζει ανάμεσα από πλατάνια και βράχια, με το χωριό Βουτύρο να βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του δρόμου.
Εδώ βρίσκεται και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η μεγαλύτερη του νομού, σε μια τοποθεσία στην οποία αποθεώνεται το πράσινο που αγκαλιάζει το χωριό. Η ίδια πυκνή βλάστηση υπάρχει μέχρι και το χωριό Νόστιμο που απλώνει τις γειτονιές του σε δύο αντικριστές πλαγιές, προσφέροντας θέα σε δάση από έλατα.
Ακόμα πιο νότια και ακολουθώντας πάντα τον κεντρικό δρόμο, υπάρχει μια χαρακτηριστική διασταύρωση, ίσως η μοναδική στην περιοχή. Αριστερά οδηγεί στο Μεγάλο Χωριό.
Είναι χτισμένο σε πλαγιά της Καλιακούδας σε υψόμετρο 720, σφιχταγκαλιασμένο από καρυδιές, πλατάνια, έλατα και σίγουρα θα νιώσεις καλοδεχούμενος καθώς το πιθανότερο είναι να δεχθείς πρόσκληση για κάποιο κέρασμα.
Έξω από το χωριό ξεκινά ο δρόμος που οδηγεί στο φαράγγι Πάντα Βρέχει (παλαιότερη δημοσίευση), αλλά και στην τοποθεσία Λακκώματα όπου στις 28-8-1823 έγινε η μάχη της Καλιακούδας με τους Έλληνες να χάνουν στη μάχη από τους Τούρκους, οι οποίοι κατευθύνθηκαν για το Μεσολόγγι. Τα τρεχούμενα νερά που καταλήγουν σε πέτρινες βρύσες, τα καλντερίμια, αλλά και τα πετρόχτιστα αρχοντικά συνθέτουν την εικόνα του πιο γνωστού χωριού της περιοχής. Εδώ βρίσκεται και το λαογραφικό μουσείο του Μεγάλου Χωριού, το οποίο θεωρείται από τα μεγαλύτερα της Ευρυτανίας. Λειτουργεί από το 1991 και η έκθεσή του περιλαμβάνει πλούσια συλλογή από παραδοσιακές φορεσιές, αντικείμενα της καθημερινής ζωής, φωτογραφίες, ιστορικά έγγραφα από το 1830, αλλά και εργαλεία από επαγγέλματα που χάθηκαν.
Υποταγή στο άγριο ανάγλυφο
Απέναντι από το Μεγάλο Χωριό, ο δρόμος αμέσως μετά από ένα «τούνελ» με πλατάνια καταλήγει στο Μικρό Χωριό. Δεν είναι ένα, αλλά δύο τα χωριά, που απέχουν περίπου 2 χιλιόμετρα το ένα από το άλλο.
Το Νέο έχει χτιστεί πάνω στα σχέδια του Παλιού με τα καινούργια σπίτια να δίνουν την εικόνα ενός καλοσχηματισμένου οικισμού.
Ανηφορίζοντας για το Παλιό Χωριό, θα συναντήσετε μια μικρή εποχική λίμνη, η οποία λένε ότι δημιουργήθηκε από κατολίσθηση το 1963. Ο λάκκος ο οποίος στην ουσία είναι η λίμνη γεμίζει τον χειμώνα και την άνοιξη όταν λιώνουν τα χιόνια, δημιουργώντας ειδυλλιακό τόπο όπου επικρατούν πλατάνια και θάμνοι.
Θα τη βρείτε όταν λίγο πριν από το Παλιό Μικρό Χωριό στα δεξιά του δρόμου, ακολουθήσετε τη μικρή πινακίδα που αναφέρει ότι θα τη συναντήσετε στα 200 μέτρα.
Η κατολίσθηση το 1963 ήταν και η αιτία να θαφτεί σχεδόν όλο το Παλιό Μικρό Χωριό. Όμως οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού σώθηκαν γιατί εκείνη την στιγμή ήταν μαζεμένοι στην εκκλησία που άντεξε και έμεινε όρθια.
Συχνά ο Καρπενησιώτης συμβαδίζει με την πορεία του κεντρικού, στενού δρόμου, ο οποίος κυριολεκτικά περνάει κάτω από ένα βραχώδες «σκέπαστρο» στη περιοχή του φαραγγιού Κλειδί. Λίγο αργότερα και πάνω στον δρόμο βρίσκεται ένα μικρό ξωκλήσι αφιερωμένο στη Παναγία με τα μικρά ταπεινά τάματα να μαρτυρούν την προσπάθεια των κατόχων τους να δείξουν την πίστη τους. Εδώ βρίσκονται τα περίφημα ίχνη, «Τα Πατήματα», που για κάποιους είναι ένα απλό γεωλογικό φαινόμενο, ενώ για άλλους τα ίχνη από τα πέλματα που διακρίνονται στα απότομα βράχια είναι αυτά που άφησε στο πέρασμά της η Παναγία μεταφέροντας την εικόνα της στη Μονή της Προυσιώτισας.
Λίγο αργότερα, η διαδρομή συναντά ακόμα ένα χαρακτηριστικό σημείο, τα Διπόταμα, όπου ο Καρπενησιώτης συναντά τον Κρικελλοπόταμο, για να σχηματίσουν τον Τρικεριώτη και να συνεχίσουν από κοινού πλέον την πορεία τους μέχρι τη λίμνη των Κρεμαστών.
Το έντονο ορεινό ανάγλυφο της περιοχής με τις καταπράσινες πλαγιές, τις απόκρημνες κορυφές και τους απύθμενους γκρεμούς βρίσκεται στο αποκορύφωμά του όταν εμφανίζεται η Μονή Προυσού.
Μοιάζει σαν να έχει κουρνιάσει ανάμεσα στα δύο βουνά, την Καλιακούδα και τη Χελιδόνα ενώ πάνω στον κεντρικό δρόμο και λίγο πριν από τη μονή βρίσκονται οι πύργοι του Καραϊσκάκη. Πρόκειται για οχυρωματικά έργα του 17ου αι. και κτίστηκαν για την προστασία της Μονής Προυσού, η οποία κατά τους τελευταίους χρόνους της τουρκοκρατίας αποτέλεσε κέντρο γραμμάτων και καταφύγιο αγωνιστών.
Το όνομά τους δόθηκε όταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έμεινε εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα για να αναρρώσει από τη φυματίωση, αλλά και από την απογοήτευση που ένιωθε από τη διχόνοια μεταξύ των καπεταναίων. Απογοήτευση ένιωθε όμως και για την εγκατάλειψη των συντρόφων του, καθώς από το τμήμα του μόνο ο ατρόμητος Θανάσης Τσιάκας από το Μοναστηράκι των Αγράφων με 30 πολεμιστές παρενοχλούσε τα φουσάτα του Μουσταή. Μάλιστα λένε πως για να ευχαριστήσει την Παναγία, της χάρισε το ασημένιο κάλυμμα που προστατεύει την εικόνα της, η οποία θεωρείται θαυματουργή και προσελκύει πλήθος πιστών.
Εδώ είναι το ιδανικό μέρος για να αφεθείτε στη γαλήνη όχι μόνο της μονής, αλλά και της ορεινής διαδρομής των περίπου 30 χιλιομέτρων από το Καρπενήσι, που ξεχειλίζει από ιστορική και φυσική ομορφιά.
Info1
Η Ιερά Μονή Προυσού δημιουργήθηκε την περίοδο της εικονομαχίας (829-842 μ.Χ.). Το μοναστήρι έχει υποστεί πολλές επιθέσεις και καταστροφές όπως αυτή κατά τον Β'' Παγκόσμιο Πόλεμο όταν πυρπολήθηκε. Η εικόνα της Παναγίας θεωρείται θαυματουργή και προσελκύει πλήθος πιστών, ενώ στο μουσείο της μονής εκτίθενται χειρόγραφα, πολλά κειμήλια και το σπαθί του Καραϊσκάκη. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.
Info2
Ενας ακόμα θησαυρός της περιοχής είναι το φαράγγι της Μαύρης Σπηλιάς, το οποίο είναι στενό, κατάφυτο και το διασχίζει ο ποταμός Προυσιώτης. Το μονοπάτι καταλήγει ύστερα από περίπου 20 λεπτά πεζοπορίας στη σπηλιά από όπου πήρε το όνομα και το φαράγγι. Η διαδρομή είναι εύκολη και θα καταλήξετε στην είσοδο της Μαύρης Σπηλιάς ή της Αποκλείστρας στο άνοιγμα της οποίας θα δείτε ερείπια με πολεμίστρες όπου κατέφευγαν κάτοικοι της περιοχής κατά την τουρκοκρατία αλλά και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους.
Info3
Κοντά στο μοναστήρι περνά ο ποταμός Προυσιώτης, ο οποίος προσφέρει πεζοπορική πρόσβαση προς το μοναστήρι ξεκινώντας από το αλλαντοποιείο Στρεμμένου στο Προυσό. Η διαδρομή περνάει από πολλά γεφυράκια και ελίσσεται στην πυκνή βλάστηση ανάμεσα από πλατάνια, έλατα, σφεντάμια, ιτιές, αγριοτριανταφυλλιές, πουρνάρια, βελανιδιές και αγριόσπαρτα.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής, 4 Οκτωβρίου
Φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
