Της Αγγελικής Κώττη
Ένας κυριακάτικος περίπατος προς Βίλια, Πόρτο Γερμενό ή Ψαθόπυργο, μπορεί να σας προσφέρει μια βόλτα σε ένα αρχαίο φρούριο. Αν και εκεί δεν έγινε κάποια γνωστή από την Ιστορία μάχη, ωστόσο το φρούριο των Αιγοσθένων έχει ιδιαίτερη γοητεία. Κτισμένο σε χαμηλό λόφο 450 μ. από τη θάλασσα, δεσπόζει στον ανατολικό μυχό του Κορινθιακού κόλπου. «Θεωρείται το καλύτερα διατηρούμενο αρχαίο κάστρο» σύμφωνα με την αρχαιολόγο Έφη Μπαζιωτοπούλου- Βαλαβάνη, καθώς δεν έτυχε να κατοικηθεί κατά τους προηγούμενους αιώνες και έτσι δεν έγινε διαρπαγή των υλικών του για σύγχρονα κτίσματα.
Την κλασική περίοδο, εποχή που κτίζεται το φρούριο, τα Αιγόσθενα αποτελούσαν κώμη των Μεγάρων. Η ακριβής χρονολόγηση κατασκευής του κυμαίνεται ανάμεσα στον πρώιμο 4ο έως τον πρώιμο 3ο αι. π.Χ. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα φαίνεται πολύ πιθανό να κτίστηκε το 343 π.Χ., με την βοήθεια των Αθηναίων έπειτα από τη συμμαχία τους με τους Μεγαρείς για την αντιμετώπιση του Θηβαϊκού κινδύνου, σημειώνει η κα Μπαζιωτοπούλου. Στο φρούριο εγκαταστάθηκε για τον σκοπό αυτό, αθηναϊκή φρουρά. Η πόλη των Αιγοσθένων γνώρισε μεγάλη ακμή γύρω στο 1500 π.Χ. ως το 700 π.Χ.
Η θέση όπου βρίσκεται το φρούριο των Αιγοσθένων φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε από τα γεωμετρικά έως τα βυζαντινά χρόνια. Λόγω της παραμεθόριας θέσης, της η πόλη ανήκε κατά καιρούς στους Μεγαρείς και τους Αθηναίους. Υπήρξε μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας και για σύντομη χρονική περίοδο του Κοινού των Βοιωτών. Η αρχαία παραλιακή πόλη της Μεγαρίδας είχε προσαρτηθεί για ένα διάστημα στην βοιωτική πόλη του Ογχησίου. Ήταν κτισμένη στον Αλκυόνιο κόλπο ο οποίος στα νεότερα χρόνια ονομάστηκε Πόρτο Γερμενό. Στην πόλη υπήρχε ένα ιερό άγαλμα του μάντη Μελάμποδα και ιερό αφιερωμένο σε αυτόν.
Την κορυφή του λόφου στη θέση Αιγόσθενα καταλαμβάνει η ακρόπολη της, έκτασης 190 x 80 μ., που ορίζεται περιμετρικά από περίβολο με πύργους. Η ανατολική πλευρά σώζεται σε εντυπωσιακό ύψος, ενισχύεται από τέσσερις πύργους και έχει μικρή πυλίδα. Οι πύργοι έχουν ισόδομη τοιχοδομία ενώ το τείχος έχει άλλοτε τραπεζιόσχημη, πολυγωνική ή και ακανόνιστη.
Το πλέον εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του φρουρίου είναι ο πύργος της νοτιοανατολικής γωνίας της ακρόπολης. Είναι τετράγωνος, πλευράς 8,9 μ. και ύψους 20μ περίπου. Μία είσοδος στην βόρεια πλευρά του επέτρεπε την επικοινωνία του με τον περίδρομο του τείχους.
Στο εσωτερικό δοκοθήκες για τη στήριξη ξύλινων πατωμάτων υποδηλώνουν τρεις ορόφους. Τοξοθυρίδες έχουν ανοιχτεί στις τρεις ευάλωτες πλευρές ενώ στον τελευταίο όροφο, που στεγαζόταν με δίρριχτη στέγη, τρία παράθυρα για καταπέλτες, ενίσχυαν τον αμυντικό χαρακτήρα του πύργου. Συνολικά διατηρούνται 16 από τους πύργους της οχύρωσης.
Η ακρόπολη συνδεόταν με το λιμάνι με μακρά τείχη από τα οποία μόνο το βόρειο είναι σήμερα ορατό, με τουλάχιστον δύο πύλες, ενισχυμένο από οκτώ πύργους.
Στα Αιγόσθενα μαρτυρείται λατρεία του ήρωα και μάντη Μελάμποδα, το ιερό του οποίου εκτιμάται ότι βρίσκεται κάτω από την ακρόπολη, στον εντός των μακρών τειχών χώρο. Ένδειξη για τη συνέχιση της κατοίκησης κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους αποτελεί η πεντάκλιτη βασιλική του 5ου αι. μ.Χ., δίπλα στο νεότερο μικρό εκκλησάκι της Παναγίας, που κτίστηκε με αρχαίο οικοδομικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων και επιγραφών. Στην ύστερη μεταβυζαντινή περίοδο ο χώρος της ακρόπολης φιλοξένησε μοναστήρι, από το οποίο σώζονται τα ερείπια κελιών καθώς και το καθολικό, ο μικρός ναός του Αγ. Γεωργίου.
Το 1981 ο ισχυρός σεισμός των Αλκυονίδων στον Κορινθιακό κόλπο επέφερε σημαντικές βλάβες και καταρρεύσεις σε όλο το φρούριο.
Από το 2011 το Υπουργείο Πολιτισμού έχει ξεκινήσει εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης του φρουρίου, με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χθες έγινε τελετή για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης του Νοτιοανατολικού Πύργου (που βέβαια είχε ολοκληρωθεί το 2016!) . Ο πύργος αυτός, αποτελεί τμήμα της ακρόπολης του αρχαίου φρουρίου των Αιγοσθένων. Ήταν ο μεγαλύτερος και υψηλότερος πύργος του φρουρίου, με τετράγωνο σχήμα, πλευράς περίπου 9μ., τριώροφος, συνολικού ύψους περίπου 18μ., με δίρριχτη στέγη. Συγκαταλέγεται στα σπουδαιότερα μνημεία της οχυρωματικής, καθώς διασώζει πλείστα αυθεντικά στοιχεία της μορφής και της οικοδομικής των αρχαίων πύργων.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, ο πύργος δέχθηκε μετασκευές και πιθανώς χρησιμοποιήθηκε από μοναχούς της μονής του Αγίου Γεωργίου που εγκαταστάθηκε στο χώρο της ακρόπολης.
*Το κάστρο είναι ανοικτό στο κοινό, με ελεύθερη είσοδο. Περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα
210 3213571, 210 3310769
