Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο

Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Το ισραηλιτικό νεκροταφείο της Χαλκίδας χρονολογείται από τον Μεσαίωνα © Φωτογραφικό Αρχείο ΕΜΕ
0

Μπορεί η εγχώρια εβραϊκή κοινότητα να αριθμεί σήμερα μόλις μερικές χιλιάδες ψυχές, έχει όμως μακρά και αξιόλογη παρουσία στον ελλαδικό χώρο. Επιγραφικά μνημεία και μαρτυρίες έχουμε από την αρχαιότητα τόσο στα νησιά, όσο και στην ηπειρωτική χώρα, ενώ σημαντικές ιουδαϊκές κοινότητες όπως της Κορίνθου, των Φιλίππων και της Βέροιας μνημονεύονται στις Πράξεις των Αποστόλων (η διαφορά των όρων «Ιουδαίοι/ιουδαϊκός-ή-ό» από τους όρους «Εβραίοι/εβραϊκός-ή-ό» είναι χρονολογική, γλωσσολογική και γεωγραφική – οι πρώτοι αναφέρονται κατά βάση στην περίοδο μέχρι και τον 2ο αι. μ.Χ., οι δεύτεροι σε εκείνη μετά τον 7ο μ.Χ. αι. κυρίως).


Η πρωιμότερη σωζόμενη ιουδαϊκή επιγραφή (300-250π.Χ.) βρέθηκε στο Αμφιάρειο, είναι σε ελληνική γραφή και φυλάσσεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ωρωπού. Στο κείμενο, που είναι χαραγμένο σε μαρμάρινη πλάκα, καταγράφεται η απελευθερωτική πράξη του Ιουδαίου Μόσχου, γιου του Μοσχίωνος, πρώην σκλάβου.

Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο που παραθέτει ο ιστορικός Ιώσηπος είναι ότι εκείνη πάνω-κάτω την εποχή, τον 2ο π.Χ. αιώνα, στην Αγορά της Αθήνας είχε ανεγερθεί ορειχάλκινο άγαλμα προς τιμή του Ιουδαίου ηγεμόνα Υρκανού Α', με τον οποίο η πόλη διατηρούσε διπλωματικές σχέσεις.

Οι μαζικές εκτοπίσεις στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής κόντεψαν να εξαλείψουν παντελώς τους Έλληνες Εβραίους ακόμα και ως μνήμη. Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες άλλωστε εντάχθηκαν «επίσημα» στην εθνική ιστορική αφήγηση.

Τους επόμενους αιώνες η εβραϊκή παρουσία στον ελλαδικό χώρο ενισχύεται, οι δε σχετικές επιγραφές -είτε στην ελληνική, είτε την εβραϊκή, είτε δίγλωσσες, είτε στη σαμαρείτικη γραφή, σπανιότερα με λατινικούς χαρακτήρες- πολλαπλασιάζονται.

Συνήθως απαντώνται σε ταφικά μνημεία και χώρους λατρείας (μαρμάρινες ή πέτρινες επιτύμβιες ή αναθηματικές στήλες, εγχάρακτες επιγραφές σε αντικείμενα λατρείας ή σε καλλιτεχνήματα όπως τα περίτεχνα ψηφιδωτά των ερειπωμένων σήμερα συναγωγών στην Αίγινα και τη Χίο). Πολλές φορές συνοδεύονται από διακοσμητικά μοτίβα ή/και χαρακτηριστικά θρησκευτικά σύμβολα όπως η επτάφωτη λυχνία, η κιβωτός, το κλαδί φοινικιάς, το κέρας του κριαριού και το κίτρο.

Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Άποψη της Συναγωγής της Δήλου (2ος αι. π.Χ.) η οποία θεωρείται η παλιότερη γνωστή στον ελλαδικό χώρο. © Φωτογραφικό Αρχείο ΕΜΕ

Εντούτοις η συστηματική καταγραφή τους αφενός υπήρξε αποσπασματική, αφετέρου τόσο η ελληνοεβραϊκή (ρωμανιώτικη και σεφαραδίτικη) κοινότητα όσο και η ιστορική κληρονομιά της έμελλε να περάσουν αρκετές  δοκιμασίες.

Τον 15ο αιώνα δεκάδες χιλιάδες Σεφαραδίτες Εβραίοι που εκδιώχθηκαν από την Ιβηρική χερσόνησο κατέφυγαν στην οθωμανική τότε Θεσσαλονίκη. Οι μαζικές εκτοπίσεις στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής κόντεψαν να εξαλείψουν παντελώς τόσο εκείνους όσο και συνολικά τους Έλληνες Εβραίους ακόμα και ως μνήμη.

Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες άλλωστε εντάχθηκαν «επίσημα» στην εθνική ιστορική αφήγηση αν και όχι πάντα ομαλά, όπως πιστοποιούν οι τακτικοί βανδαλισμοί νεοτέρων αλλά και παλιότερων εβραϊκών μνημείων καθώς επίσης η ευρεία διάδοση αντισημιτικών απόψεων.


«Η ίδια η συγκέντρωση και η επεξεργασία του υλικού ήταν δύσκολο εγχείρημα, κάποιες στιγμές πιστέψαμε ότι η έκδοση δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ, εντέλει όμως τα καταφέραμε!», λέει με φανερή ικανοποίηση η διευθύντρια του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος Ζανέτ Μπατίνου η οποία συνέλαβε την αρχική ιδέα του Corpus Inscriptionum Judaicarum Graeciae (CIJG).

Μνημονεύονται επίσης οι αρχαιολόγοι, οι ειδικοί επιστήμονες, Έλληνες και ξένοι καθώς και οι κατά τόπους αρχαιολογικές εφορείες, τα μουσεία και οι ξένες αρχαιολογικές σχολές που συνέδραμαν στην ολοκλήρωση του μνημειώδους αυτού έργου, το οποίο προβλέπεται να ψηφιοποιηθεί αλλά και να συμπληρωθεί με τυχόν ευρήματα που δεν είχαν αρχικά περιληφθεί.


Ένα επιπλέον εμπόδιο στην ολοκλήρωση του CIJG ήταν ότι οι αρχαιολογικοί χώροι όπου ανευρίσκονται επί τόπου εβραϊκές επιγραφές σπανίζουν – οι περισσότερες εντοπίζονται σε δεύτερη χρήση, κάτι που δυσχεραίνει την ιστορική έρευνα, προσφέρουν ωστόσο σημαντικές πληροφορίες για την τυπολογία, την εικονογραφική παράδοση, τη γλώσσα και την ονοματολογία των επιτύμβιων μνημείων.

Το πεδίο μελέτης της εν Ελλάδι ιουδαϊκής διασποράς γνωρίζει, διαβάζω, αξιοσημείωτη άνθιση τα τελευταία χρόνια με τη συγγραφή πολλών επιστημονικών άρθρων, μελετών και μονογραφιών, χάρη και στη δημοσίευση του Inscriptiones Judaicae Orientis Vol. I & II (εκδ. Mohr Siebeck 2011/2004).

Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Μαρμάρινη τιμητική στήλη από το Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου (25-175 π.Χ.) προς τιμήν του Μένιππου, ευεργέτη της εκεί Συναγωγής, καθώς και των απογόνων αυτού. © Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή


Η ταξινόμηση των επιγραφών στο παρόν πόνημα που καλύπτει την περίοδο από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. μέχρι τα τέλη του 15ο αι. μ.Χ. -για τις μεταγενέστερες θα απαιτούνταν ξεχωριστός τόμος που ενδέχεται να συνταχθεί μελλοντικά- γίνεται ανά γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας. Συμπεριλαμβάνεται το αλφάβητο, τα τελικά γράμματα και οι μήνες του έτους στην εβραϊκή.

Το CIJG αποτελεί άλλο ένα δείγμα της σπουδαίας ερευνητικής, εκπαιδευτικής αλλά και εκδοτικής δουλειάς που γίνεται στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει αναδιοργανωθεί, εμπλουτιστεί και αναδειχθεί σε πόλο έλξης όχι μόνο για Έλληνες και ξένους επισκέπτες αλλά επίσης για φοιτητές και μελετητές.

Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Τοιχογραφία με την επτάφωτη λυχνία σε καμαρωτό τάφο από το ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης (αρχές 4ου αι. μ.Χ.). Εντοπίστηκε κοντά στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ. Ιουδαϊκή ευχή αναγράφεται εντός του γραπτού ερυθρού στεφάνου. © Φωτογραφική Συλλογή - Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Αφιερωματική, πιθανότατα, συναγωγική επιγραφή του 13ου αι. μ.Χ. Βρέθηκε εντοιχισμένη στον περίβολο των μεσαιωνικών τειχών της Χαλκίδας όταν κατεδαφίστηκαν (1890-1). © Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας – ΥΠΠΟΑ/ΤΑΠΑ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Ο μαρμάρινος θρόνος που είναι γνωστός και ως Καθέδρα του Μωϋσή από τη Συναγωγή της Δήλου. Στην εμπρόσθια πλευρά διακοσμείται με πόδια λεόντων, σώζονται επίσης ίχνη ανθεμωτής διακόσμησης. © Φωτογραφικό Αρχείο ΕΜΕ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Επιτύμβιος μαρμάρινος κιονίσκος από τη Λάρισα με εγχάρακτη τρίστιχη επιγραφή και επτάφωτη λυχνία (4ος-6ος αι. μ.Χ.). © Συλλογή - ΕΜΕ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Αντίγραφο μικρού πλακιδίου ορθομαρμάρωσης που βρέθηκε στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Φέρει εγχάρακτα δύο χαρακτηριστικά ιουδαϊκά σύμβολα, την επτάφωτη λυχνία και τον κλάδο φοινικιάς. © Συλλογή - ΕΜΕ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Μαρμάρινο επίθημα παραστάδας του 5ου αι. μ.Χ. με ανάγλυφη διακόσμηση που παραπέμπει στην ιουδαϊκή γιορτή της Σκηνοπηγίας (Σουκώτ). Βρέθηκε στην αρχαία Κόρινθο κοντά στο θέατρο. © Συλλογή - ΕΜΕ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Μαρμάρινο αρχαιολογικό μέλος από την Κόρινθο όπου διασώζεται απόσπασμα της επιγραφής «Συναγωγή Εβραίων» (3ος αι. μ.Χ.). © Συλλογή - ΕΜΕ
Τα επιγραφικά μνημεία της μακραίωνης εβραϊκής παρουσίας στον ελλαδικό χώρο Facebook Twitter
Το εξώφυλλο του Corpus Inscriptionum Judaicarum Graeciae (Σύνταγμα Ιουδαϊκών και Εβραϊκών επιγραφών από την Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα, τέλη 4ου αι. π.Χ.- 15ος αι. μ.Χ.) που μόλις εκδόθηκε.
Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς συνωμότησε όλη η Ζάκυνθος για να σώσει τους Εβραίους της από το Ολοκαύτωμα

Ημέρα Ολοκαυτώματος / Πώς συνωμότησε όλη η Ζάκυνθος για να σώσει τους Εβραίους της από το Ολοκαύτωμα

Δυο κεφάλαια από το συναρπαστικό βιβλίο του Διονύση Βίτσου «Οι Ζακυνθινοί Εβραίοι» και πλήθος άλλου οπτικοακουστκού υλικού διηγούνται την μοναδική ιστορία μιας μικρής κοινωνίας που συνωμότησε για να μείνει άθικτη η Εβραϊκή της κοινότητα από το ναζιστικό ολοκαύτωμα.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΤΑΘΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟΣ
Μουσείο Ολοκαυτώματος: Η Θεσσαλονίκη επανορθώνει για τα λάθη της

Εικαστικά / Μουσείο Ολοκαυτώματος: Η Θεσσαλονίκη επανορθώνει για τα λάθη της

Ο πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας Δαυίδ Σαλτιέλ μιλά στο LIFO.gr για τη μοίρα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, το μουσείο που ετοιμάζεται και μοιράζεται μαζί μας προσωπικές αναμνήσεις από τη ζωή του στην πόλη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ου αιώνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ασθενής στο Αιγινήτειο στις αρχές του 20ού αιώνα;

Χάρη σε ένα κληροδότημα, ιδρύεται στις αρχές του 20ου αιώνα επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας ένα νοσοκομείο το οποίο στεγάζει την έδρα της Νευροψυχιατρικής του ΕΚΠΑ. Ένα νοσοκομείο του οποίου η σχέση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και με τις κοινωνικές μεταβολές στην πόλη και στη χώρα είναι άρρηκτες. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά για την ιστορία του Αιγινητείου με την ιστορικό Δέσπω Κριτσωτάκη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας και η μοντέρνα ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Αθηναϊκή οπερέτα: Ευρωπαϊκός αέρας στη ζωή των αστών του Mεσοπολέμου

Η οπερέτα στην Αθήνα ανθίζει και εξελίσσεται εν μέσω μεγάλων ιστορικών γεγονότων: Βαλκανικοί πόλεμοι, εθνικός διχασμός και αργότερα η Μικρασιατική Καταστροφή. Ήταν η οπερέτα μια διέξοδος για τους Αθηναίους της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη για την ιστορία και τους μεγάλους σταθμούς της αθηναϊκής οπερέτας.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος και η έρευνα του για τους κατοίκους της Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Ο πρωτοπόρος πολεοδόμος της Αθήνας

Πρωτοπορία, όραμα, κοσμοπολιτισμός: Τα υλικά με τα οποία ήταν φτιαγμένος ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Μαριάννα Χαριτωνίδου για την δράση, την έρευνά του για τους κατοίκους της Αθήνας, την παρακαταθήκη του στην πόλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ρεπορτάζ / Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος Ρόμπιν Σάιμς και ο ελληνικός του σύνδεσμος

Ποιος είναι ο διαβόητος Βρετανός λαθρέμπορος από την εταιρεία του οποίου ανακτήθηκαν πρόσφατα εκατοντάδες αρχαιότητες μετά από μακροχρόνια διεκδίκηση από το ελληνικό Δημόσιο;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σχέδια για τις Απόκριες του 1933 και τα έθιμα της Παλιάς Αθήνας

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Οι παληές αθηναϊκές Απόκρηες»: Πώς γιορτάζονταν πριν έναν αιώνα;

Μια σειρά από σχέδια που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Παναθήναια» σχετικά με τις Απόκριες και άρθρα από το περιοδικό «Μπουκέτο» για τα αποκριάτικα έθιμα της παλιάς Αθήνας.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Γίγαντες, Τρίτωνες και ένα ανάκτορο στην Αθήνα

Πού μπορούμε να δούμε το Ανάκτορο των Γιγάντων σε μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης και τι συμβολίζουν τα γλυπτά που υπάρχουν στο πρόπυλο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον αρχαιολόγο Γιάννη Θεοχάρη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ιστορία μιας πόλης / ΠΕΑΝ: Όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ στην οδό Γλάδστωνος

Ποια ήταν η ολιγομελής ομάδα ΠΕΑΝ που έμεινε στην ιστορία για τις ριψοκίνδυνες δράσεις της ενάντια στους Ναζί; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου για την Πανελλήνιο Ένωση Αγωνιζομένων Νέων.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Ιστορία μιας πόλης / Χαιρώνεια: Η μάχη που γέννησε τον σύγχρονο άνθρωπο

Στις 2 Αυγούστου του 338 π.Χ. ο Φίλιππος Β’ οδηγεί τους Μακεδόνες σε μία μάχη η έκβαση της οποίας θα αλλάξει τον κόσμο. Τι σήμανε για τη Μακεδονία, την Αθήνα και τον ελλαδικό χώρο η Μάχη της Χαιρώνειας; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Ιωσήφ, συνεπιμελητή της έκθεσης που έχει ως θέμα την ιστορική μάχη και τρέχει αυτό το διάστημα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια (πριν έναν αιώνα)

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ανέκδοτες και σπάνιες εικόνες από την κατασκευή του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, πριν από έναν αιώνα

Η LiFO, σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, θα παρουσιάσει μια σειρά από ανέκδοτα και σπάνια ντοκουμέντα για διάφορα θέματα από τη λαμπρή, ή και όχι τόσο, ιστορία του τόπου μας. Ξεκινάμε με τον ιστορικό σταθμό του Ηλεκτρικού στην Ομόνοια, που δεν ήταν πάντοτε υπόγειος.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ
Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ιστορία μιας πόλης / Όταν ανέβηκε στην Αθήνα η οπερέτα «Χασίς»

Ποιοι κάνουν χρήση ναρκωτικών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και ποιο είναι το κοινωνικό αποτύπωμα των ναρκωτικών στην Αθήνα της εποχής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον ιστορικό και ερευνητή Κωστή Γκοτσίνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου, όμως ο τάφος του είναι σίγουρα στην Αλεξάνδρεια»

Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου-Ιδρύματος Αλεξανδρινού Πολιτισμού, που σκάβει στην Αλεξάνδρεια από το 1998 μιλά για τις ανασκαφές που πραγματοποιεί εκεί, τα μέχρι στιγμής ευρήματα, τον Μεγαλέξανδρο, τη σχέση του με την Αίγυπτο και το πολυσυζητημένο ντοκιμαντέρ του Netflix, στο οποίο συμμετείχε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Ιστορία μιας πόλης / Στοά Νικολούδη, Σαρόγλειο, Μέγαρο Υπατία: Τα έργα του Α. Νικολούδη έδωσαν ευρωπαϊκό αέρα στην Αθήνα

Τα κτίρια του Αλέξανδρου Νικολούδη υπάρχουν παντού στην Αθήνα. Όμως γιατί γνωρίζουμε τόσο λίγα γι' αυτόν τον αρχιτέκτονα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Αμαλία Κωτσάκη.
THE LIFO TEAM
Βυζάντιο και Αφρική: Μια έκθεση με τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αφρική και Βυζάντιο: Τα εκπληκτικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα ενός ανεξερεύνητου κόσμου

Μέσα από σπάνια αντικείμενα η νέα έκθεση του Met αφηγείται την κεντρική θέση της Αφρικής στα διηπειρωτικά δίκτυα εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών με το Βυζάντιο.
THE LIFO TEAM
Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

Ιστορία μιας πόλης / Πνύκα, Νυμφών, Φιλοπάππου: Οι δυτικοί λόφοι της αρχαίας Αθήνας

H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τη Λήδα Κωστάκη και τον Μάρκο Κατσιάνη για τους τρεις λόφους που βρίσκονται απέναντι από την Ακρόπολη (Πνύκας, Νυμφών και Μουσών-Φιλοπάππου) και καθόρισαν την εξέλιξη του αστικού ιστού της Αθήνας.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ