Σαν σήμερα 3η Σεπτεμβρίου θυμόμαστε λογικά την ανάλογη ημερομηνία του 1939. Τότε στρατεύματα του Χίτλερ, αξιοποιώντας μια προκατασκευασμένη σκηνοθεσία (ότι δηλαδή δέχθηκαν επίθεση), εισέβαλαν στην Πολωνία που την κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι ακριβώς άρχισε ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος, που τερματίστηκε 6 περίπου χρόνια αργότερα το Μάιο του 1945.
Κολοσσιαίο γεγονός για να το αφήσει ανεκμετάλλευτο ο κινηματογράφος. Αμέτρητες ταινίες γυρίζονται ακόμα και στις ημέρες μας με θέμα τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Το ελληνικό σινεμά είχε κι αυτό τη συμμετοχή του με πολλά φιλμ, όπως ΟΧΙ, Η μάχη της Κρήτης, Υπολοχαγός Νατάσα, Οι γενναίο του Ρούπελ και άλλα.
Γυρίστηκαν επίσης πολλά φιλμ ιδίως από ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία, που αναφέρονται και σε πραγματικά γεγονότα. Τι έγινε, λοιπόν, με τους φοβερούς βομβαρδισμούς των Γερμανών στη Μ. Βρετανία αλλά και την ολοκληρωτική καταστροφή της Δρέσδης από συμμαχικά αεροπλάνα;

ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ
Πώς βύθισαν οι Ιάπωνες αιφνιδιαστικά τον αμερικανικό στόλο στο Περλ Χάρμπορ στις 7 Δεκεμβρίου του 1941 έτσι ώστε οι ΗΠΑ να μπουν στον πόλεμο; Τι συνέβη στην περίφημη ηρωική μάχη του Στάλινγκραντ; Ποια είναι τα γεγονότα του αφρικανικού μετώπου στο Τομπρούκ; Τι ακριβώς έγινε στη σκληρή μάχη του Μίντγουέι, ποιο δράμα συνετελέσθη στην Ολλανδία στη γέφυρα του Άρνεμ; Επίσης, τι ρόλο έπαιξε στη συντόμευση του πολέμου η γέφυρα του Ριμάγκεν; Κι ακόμα, πώς έγιναν οι μεγάλες αποβατικές επιχειρήσεις Αμερικανών σε Γκουαντακανάλ, Ιβοζίμα, Χιροσίμα; Πώς έγινε η κυριότερη απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στο απόκρυφο καταφύγιό του και πώς κινδύνευσαν να χάσουν τον πόλεμο οι σύμμαχοι τα Χριστούγεννα του 1944 στις Αρδένες; Πώς ακριβώς οργανώθηκε η κορυφαία αποβατική επιχείρηση των συμμάχων στις 6 Ιουνίου του 1944 στη Νορμανδία, πόσο σκληρή ήταν η μάχη του Άντζιο; Κι ακόμα, τι ρόλο έπαιξαν τα ιστορικά πρόσωπα; Ο Γιαμαμότο, ο Πάτον, Ο Μακάρθουρ, ο Χρουτσόφ, ο Ρόμελ;
Υπάρχουν γνωστές και κορυφαίες ταινίες από την οσκαρική Γέφυρα του ποταμού Κβάι του Ντέιβιντ Λιν ως το πομπώδες Περλ Χάρμπορ του Μάικλ Μπέι. Από τον Ίστγουντ και τα Γράμματα στο Ιβοζίμα μέχρι τον Πέκινπα και τον πολύ σκληρό Σιδηρό σταυρό. Υπάρχουν εξαιρετικές, μέτριες, θεαματικές, ουσιαστικά σκεπτόμενες, απλά ψυχαγωγικές ταινίες. Στην προσπάθεια αυτού του σημειώματος να σας προσφέρει κάτι το διαφορετικό, ιδού μια λίστα με 10 άγνωστα αριστουργήματα ή σπουδαίες ταινίες που δεν θα τις βρείτε ίσως στην πρώτη ζήτηση, αλλά αξίζει και να τις δείτε και να συζητηθούν.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
1. Έπεσαν μέχρις ενός (1942) Ο Τζον Φάροου κατά τη διάρκεια των σκληρών συγκρούσεων στον Ειρηνικό αφηγείται τα πραγματικά, τραγικά γεγονότα στο νησί Wake. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1941 η αμερικανική φρουρά δέχθηκε ισχυρή επίθεση από Ιάπωνες. Μετά από σκληρές συγκρούσεις κατελήφθη με τη θυσία σχεδόν του συνόλου των υπερασπιστών του. Σαφώς το φιλμ διαθέτει έναν προπαγανδιστικό χαρακτήρα, αλλά είναι λιτό, ντοκιμαντερίστικο, αξιόλογο.
2. Ρόμελ η αλεπού της ερήμου (1951) του Χένρι Χάταγουέι. Εδώ έχουμε έναν υποδειγματικό Τζέιμς Μέισον που παίζει με στιλ τον Ρόμελ. Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια της ζωής του που περιλαμβάνει και την περίοδο που έπεσε σε δυσμένεια από τον Χίτλερ.
3. Οι αρουραίοι της ερήμου (1953) του Ρόμπερτ Γουάιζ με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον εξαιρετικό στο ρόλο ενός Σκοτσέζου στρατιωτικού σε σκληρή αποστολή στη έρημο. Και πάλι υποδειγματικός στο ρόλο του Ρόμελ ο Τζέιμς Μέισον.
4. Ταξί για το Τομπρούκ (1961) του Γάλλου Ντενίς Ντε Λα Πατελιέρ. Κορυφαίοι ηθοποιοί είναι στους βασικούς ρόλους: Χάρντι Κρούγκερ, Σαρλ Αζναβούρ, Λίνο Βεντούρα. Σύμμαχοι κομάντος ενώνουν τις δυνάμεις τους με έναν Γερμανό αξιωματικό, προκειμένου να επιβιώσουν στην αφιλόξενη έρημο.
5. Πικρή νίκη (1957) του Νίκολας Ρέι με Ρίτσαρντ Μπάρτον, Κουρτ Γιούργκενς, Ρουθ Ρόμαν. Ένας Βρετανός αξιωματικός αναλαμβάνει μια αποστολή στο μέτωπο της Αφρικής, αποτυχαίνει και παράλληλα αντιμετωπίζει και συζυγική απιστία.
6. Έφοδος (1956) Υπέροχη, βραβευμένη δημιουργία του Ρόμπερτ Όλντριτς, βασισμένη σε θεατρικό έργο. Παίζουν Τζακ Πάλανς, Λι Μάρβιν, Έντι Άλμπερτ. Είναι μια συγκλονιστική, αντιμιλιταριστική δημιουργία, καυστική και ειλικρινής.

ΚΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ
7. Βρώμικο παιγνίδι (1969) του Αντρέ Ντε Τοθ. Ένας ειδικός στα πετρέλαια Βρετανός (Μάικλ Κέιν) επιστρατεύεται για μια ακόμη επικίνδυνη αποστολή στην Αφρική. Κατάπικρη, κυνική ταινία, σκληρή, με αντισυμβατικό τέλος, ένα μικρό must.
8. Η γέφυρα (1959) του Γερμανού Μπέρχαρντ Βίκι με τη Μαρία Σελ σε μικρό ρόλο, ένα συγκλονιστικό, σοκαριστικό γερμανικό φιλμ. Όταν τελειώνει ο πόλεμος δεν έχουν πια μείνει ενήλικες κι έτσι επιστρατεύονται 15χρονα αγόρια από τη Γερμανία. Κάποια απ’ αυτά καλούνται να κρατήσουν μια γέφυρα εναντίον συμμαχικής επίθεσης. Πολύ σκληρή και πικρή ταινία.
9. Έλα να δεις (1985) του Ρώσου Έλεμ Κλίμορ, ίσως η πιο μεταφυσική αλλά και συγκλονιστική ταινία πάνω στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Η σκηνοθεσία είναι ντελιριακή, σκηνές σοκ παρεμβάλλονται στις περιπέτειες μιας περιπλανώμενης συνείδησης. Έξοχο αριστούργημα.
10. Μεσάνυχτα και κάτι (1992) του Κιθ Γκόρντον. Μέτωπο των Αρδενών, παγωμένα Χριστούγεννα, Αμερικανοί και Γερμανοί είναι έτοιμοι με το δάχτυλο στη σκανδάλη σ’ ένα φιλμ υπέροχο και ατμοσφαιρικό.
Κατά τα άλλα, από τα πιο γνωστά πολεμικά φιλμ αξίζει να δείτε Βόλφγκανγκ Πίτερσεν και Υποβρύχιο U96 επιστροφή από την κόλαση, Σπίλμπεργκ στη Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν, Ταραντίνο και Άδωξοι μπάσταρδη, Μπράιαν Χάτον και Όπου τολμούν οι αετοί, Έντουαρντ Ντμίτρικ και Ο χορός των καταραμένων. Όντως, αυτός ο πόλεμος ήταν μια τρομερή κατάρα.

Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Και φυσικά προέκυψαν και κάποιες ταινίες που τον ανέδειξαν με μια ατμοσφαιρική, ζοφερή ποίηση. Να θυμίσω τη σοβιετική σχολή με το μυθικό αριστούργημα Όταν περνούν οι γερανοί του Μιχαήλ Κολατόζοφ, την Μπαλάντα ενός στρατιώτη, Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν, την ανατρεπτική εκδοχή του Ταρκόφσκι. Ο Κανελλόπουλος, λάτρης αυτής της σχολής, θα μας δωρίσει τον Ουρανό του.

Κι αν θέλετε μερικά ακόμη φιλμ για καλύτερη ενημέρωσή σας, υπάρχουν τα ακόλουθα: Ο εχθρός προ των πυλών, η αφήγηση της πραγματικής ιστορίας του Ρώσου ήρωα πολέμου Βασίλι Ζάιτσεφ. Σημειώστε την ιδιαίτερη ματιά του Τέρενς Μάλικ από το μέτωπο του Ειρηνικού στη Λεπτή κόκκινη γραμμή. Δείτε ακόμη το φιλμ του Σάμιουελ Φούλερ Οι τέσσερις της ηρωικής ταξιαρχίας.
Ευτυχώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι πια μια κακή ανάμνηση, που μέσα από την απελθούσα φρίκη μας άφησε μια σειρά εξαιρετικών ταινιών.