Τις εξελίξεις στις εργασιακές σχέσεις εξηγεί στη «ΜτΚ» ο δικηγόρος Σταύρος Κουμεντάκης, αποτυπώνοντας σε αρχικό επίπεδο όλα όσα αφορούν εργαζόμενους και εργοδότες. Μετά τις τελευταίες εξαγγελίες της κυβέρνησης για τον τουρισμό και την εστίαση, προκύπτουν αρκετά ζητήματα, που όπως λέει ο Μanaging Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm, αγγίζουν δυσχερή νομικά θέματα που μέχρι στιγμής δεν έχουν αντιμετωπιστεί στα δικαστήρια.

Ποιο είναι, συνήθως ,το καθεστώς εργασίας στα καταστήματα εστίασης; Και, επ’ ευκαιρία, ποια χαρακτηρίζονται καταστήματα εστίασης;

«Καταστήματα εστίασης» χαρακτηρίζονται, μεταξύ άλλων, οι ταβέρνες, τα εστιατόρια, τα κέντρα διασκέδασης, τα χορευτικά κέντρα, οι λέσχες, τα ζαχαροπλαστεία, τα μπαρ, τα καφενεία, κ.λ.π. Το ωράριο λειτουργίας τους ορίζεται, κατά βάση, στο νόμο. Είναι δυνατό να εφαρμόζουν πενθήμερη ή, κατά περίπτωση, εξαήμερη απασχόληση.

Η εργασία κατά τις Κυριακές είναι επιτρεπτή στις επισιτιστικές επιχειρήσεις. Στις περιπτώσεις αυτές προβλέπεται προσαύξηση 75% στο νόμιμο ημερομίσθιο.

Το πρόγραμμα εργασίας (με άλλα λόγια: η εναλλαγή των ημερών και ωρών εργασίας -τα λεγόμενα «μεροκάματα») καταρτίζεται, συνήθως, σε εβδομαδιαία ή μηνιαία, βάση. Αυτό γίνεται, κατά κανόνα, με αξιοποίηση του «διευθυντικού δικαιώματος» του εργοδότη. Βασική παράμετρος: οι ανάγκες και επιλογές κάθε επιχείρησης.

Οι επιλογές ενός προγράμματος εργασίας είναι πολυποίκιλες. Ενδεικτικά: (α) Μερική απασχόληση (λιγότερα, δηλαδή, «μεροκάματα» την εβδομάδα), (γ) Εκ περιτροπής εργασία (με περίοδο αναφοράς την εβδομάδα ή το μήνα), (δ) Μερική απασχόληση με μειωμένο καθημερινό ωράριο, (ε) Εναλλαγή πλήρους και μερικής ή μειωμένης απασχόλησης κ.ο.κ.

Υποχρεούται μια επιχείρηση στον χώρο της εστίασης να μην προβεί σε απολύσεις μετά την επαναλειτουργία της; Δικαιούται να μειώσει τις αποδοχές και τις ημέρες εργασίας των εργαζομένων της;

Είναι δυνατό μια τέτοια επιχείρηση να προχωρήσει σε παράταση της αναστολής συμβάσεων εργασίας για τον μήνα Μάιο (το αντίστοιχο μάλλον θα ισχύσει και για τον Ιούνιο). Στην περίπτωση αυτή δεν θα δικαιούται να κάνει απολύσεις για το σύνολο του προσωπικού τους -για όλο το χρόνο της αναστολής. Θα υποχρεούται, επίσης, να διατηρήσει για 45 ημέρες ακόμα (μετά την λήξη του χρόνου της παράτασης αναστολής) τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας -με το ίδιο είδος σύμβασης εργασίας. Θα είναι δυνατή δηλαδή η απόλυση ενός εργαζόμενου αλλά θα πρέπει να προσληφθεί κάποιος άλλος στη θέση του -με το ίδιο είδος σύμβασης.

Στην περίπτωση όμως που μια τέτοια επιχείρηση δεν προχωρήσει σε παράταση της αναστολής συμβάσεων εργασίας, δεν βαρύνεται με τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Δικαιούται, επομένως, να προβεί σε απολύσεις και, υπό προϋποθέσεις, στη μείωση των ωρών και ημερών απασχόλησης των εργαζομένων της. Ισχύουν, δηλαδή, οι γενικές προβλέψεις τους εργατικού δικαίου.

Στα καταστήματα εστίασης, συνηθίζεται μια απόλυση να δηλώνεται ως «οικειοθελή αποχώρηση». Επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί αυτή η μέθοδος από τη Δευτέρα;

Το φαινόμενο αυτό μοιάζει συνηθισμένο στο συγκεκριμένο χώρο. Οι οικειοθελώς αποχωρούντες εξαιρούνται από τη ρήτρα διατήρησης των θέσεων εργασίας. Αρκεί να είναι οικειοθελείς, πράγματι, οι αποχωρήσεις τους.

Εκτός από την «οικειοθελή αποχώρηση», υπάρχουν άλλα νόμιμα «παραθυράκια» για να αποχωρήσουν εργαζόμενοι από επιχειρήσεις εστίασης και τουρισμού;

Εκτός από την περίπτωση της οικειοθελούς αποχώρησης, ο νόμος εξαιρεί από τη ρήτρα διατήρησης των θέσεων εργασίας δυο περιπτώσεις ακόμα. Τη συνταξιοδότηση και τη λήξη συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου.

Στην περίπτωση που μια επιχείρηση αποφασίσει να κλείσει, τι θα ισχύσει για τον ιδιοκτήτη και το προσωπικό;

Το συγκεκριμένο ερώτημα είναι πάρα πολύ σημαντικό και ευρύτερου ενδιαφέροντος.

Προκειμένου να είναι μια απόλυση νόμιμη και έγκυρη, προϋποτίθεται η καταβολή της αποζημίωσης απόλυσης. Ακόμα κι όταν μια επιχείρηση κλείσει επειδή, όπως λέγεται, «έπεσε έξω».

Αποζημίωση απολύσεως όμως δεν οφείλεται όταν υπάρχει γεγονός ανωτέρας βίας (αν καταστραφεί, λ.χ., μια επιχείρηση λόγω σεισμού). Έτσι, αν η πανδημία (εξαιτίας της οποίας θα κλείσει, ενδεχομένως, μια επιχείρηση) αξιολογηθεί ως «γεγονός ανωτέρας βίας» δεν θα οφείλεται αποζημίωση απολύσεως.

Με ενδιαφέρον θα περιμένουμε τις πρώτες δικαστικές αποφάσεις.

Παρατηρούμε και ένα νέο φαινόμενο αυτές τις ημέρες. Κάποιοι αλλάζουν άδειες λειτουργίας ή αλλάζουν το μετοχικό σχήμα μιας επιχείρησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις τι ισχύει; Μπορούν να αλλάξουν προσωπικό;

Αλλαγή του αντικειμένου του καταστήματος (από κλαμπ, λ.χ., σε καφέ), αλλαγή μετοχικού σχήματος ή του «αφεντικού» δεν διαφοροποιεί τα δεδομένα.

Ειδικά όσον αφορά την αλλαγή του προσώπου εργοδότη να σημειώσω -επιπρόσθετα: Εκείνος που διαδέχεται ή υποκαθιστά ορισμένο εργοδότη σε μια επιχείρηση, υπεισέρχεται (κατά κανόνα) στη θέση του (αρχικού) εργοδότη, σε ό,τι αφορά τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις σχέσεις εργασίας.

Τα καταστήματα εστίασης τελικά ανοίγουν νωρίτερα. Όμως πολλοί εργαζόμενοι στο συγκεκριμένο κλάδο, είχαν καταβάλει δηλώσεις για την αποζημίωση ειδικού σκοπού των 534 ευρώ που θα λάμβαναν έως τις 10 Ιουνίου. Μετά από αυτήν την εξέλιξη ποιος θα μπορέσει να λάβει τα 534 ευρώ;

Οι εργαζόμενοι των επιχειρήσεων που επαναλειτουργούν, θα λάβουν την ειδική αποζημίωση ανάλογα με τις μέρες που μένουν σε παράταση αναστολής τον μήνα Μάιο και με βάση υπολογισμού τα 534 ευρώ (18 ευρώ κατόπιν στρογγυλοποίησης/ημέρα).

Για το διάστημα παράτασης της αναστολής σύμβασης διάρκειας 24 ημερών (01/05/20 – 24/05/20) μέχρι και την επαναλειτουργία των καταστημάτων εστίασης στις 25/05/20, οι εργαζόμενοι θα λάβουν 432 ευρώ.

Ποιες από τις πρόσφατες πρωθυπουργικές εξαγγελίες θα ξεχωρίζατε ως περισσότερο σημαντικές όσον αφορά τις επιχειρήσεις στο χώρο της εστίασης και του τουρισμού;

Ιδιαίτερα σημαντικές είναι εκείνες που αφορούν τη διατήρηση των θέσεων εργασίας και τις αποδοχές των εργαζομένων. Επιχειρείται, συγκεκριμένα, η διατήρηση των θέσεων εργασίας με παράλληλη ελάφρυνση των επιχειρήσεων. «Οι επιχειρήσεις που... αντιμετωπίζουν χαμηλότερη ζήτηση θα μπορούν, έως τα τέλη Οκτωβρίου, να προσαρμόζουν ανάλογα και τον χρόνο εργασίας των υπαλλήλων τους». Ο μειωμένος χρόνος εργασίας, όμως, δεν θα σημαίνει και (αντίστοιχα) μειωμένες αποδοχές. Οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι θα εξακολουθούν να λαμβάνουν, κατά τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού, τον ίδιο, σχεδόν, μισθό. Επίσης: οι ασφαλιστικές εισφορές τους θα καλύπτονται πλήρως. Θα γίνει χρήση του προγράμματος «ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ», το οποίο θα χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα SURE. Άλλες σημαντικές ρυθμίσεις είναι:

(α) Η μείωση του ΦΠΑ από 24% σε 13% για τους επόμενους 5 μήνες σε κάθε τύπου εισιτήριο στα μέσα μεταφοράς.

(β) Η μείωση προκαταβολής φόρου.

(γ) Η μείωση ΦΠΑ στα προϊόντα καφέ και στα μη αλκοολούχα ποτά.

(δ) Η παράταση μείωσης ενοικίου κατά 40% για όλο το καλοκαίρι.

(ε) Η εξαγγελία προγραμμάτων στήριξης εσωτερικού τουρισμού των πιο αδύναμων συμπολιτών.

(στ) Η σταδιακή έναρξη, από 01/07/20, των απευθείας πτήσεων εξωτερικού προς τους τουριστικούς προορισμούς, κατόπιν δειγματοληπτικών τεστ και τήρησης υγειονομικών πρωτοκόλλων.

Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω πως πολλά από τα ιδιαίτερα εύστοχα και σημαντικά ερωτήματα που μου θέσατε, αγγίζουν δυσχερή νομικά θέματα. Τα περισσότερα από αυτά δεν τα έχουν αντιμετωπίσει ακόμα τα δικαστήρια μας. Οι απαντήσεις μου δεν ήταν δυνατό, αυτονοήτως, να τα εξαντλήσουν. Οι τοποθετήσεις μου, στο ίδιο αυτό πλαίσιο, δεν θα ήθελα να εκληφθούν ως «νομικές συμβουλές». Είναι αναγκαίο να προσφεύγουν οι ενδιαφερόμενοι σε εκείνους που είναι σε θέση να παράσχουν, με βάση τα κατά περίπτωση δεδομένα, τις κατάλληλες (νομικές συμβουλές).

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Μαΐου 2020