Οι λιμναίοι οικισμοί αποτελούν μια ιδιάζουσα μορφή κατοίκησης, από τα προϊστορικά χρόνια έως τις σύγχρονες παραγκουπόλεις της Ινδίας, του Μπαγκλαντές και των Μαλδίβων.
Το υγρό στοιχείο ανέκαθεν προσέλκυε την παρουσία του ανθρώπου, σε τέτοιο βαθμό που μερικές κοινωνίες επέλεξαν να κτίσουν τις κατοικίες τους πάνω και δίπλα σε αυτό. Οι λόγοι που οδήγησαν τον προϊστορικό άνθρωπο να δημιουργήσει τέτοιους οικισμούς προφανώς έχουν να κάνουν πρωτίστως με επισιτιστικούς λόγους και δευτερευόντως με ζητήματα ασφάλειας και προστασίας από εισβολείς και άγρια ζώα.
Στη νεολιθική Ευρώπη δημιουργήθηκαν κυρίως μεταξύ 4500 – 800 π.Χ. αρκετοί λιμναίοι οικισμοί, όπου αναπτύχθηκαν ενδιαφέροντες πολιτισμοί. Στις αλπικές λίμνες της Ελβετίας εντοπίστηκαν 450 τοποθεσίες περίπου, που φιλοξένησαν τέτοιους οικισμούς, κυρίως γύρω από τις λίμνες Neuchatel, Bienne και Morat.
Στη Γερμανία στις Bodensee και Federsee, στην Αυστρία στις Mondsee και Attersee, στην Ιταλία στις Maggiore, Garda και σε μικρές λίμνες της κοιλάδας του Πάδου. Ακόμη, προϊστορικοί λιμναίοι οικισμοί εντοπίστηκαν σε λίμνες της Σλοβενίας, της Γαλλίας, της Σκωτίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας, της Πολωνίας, της Ιρλανδίας, της Αλβανίας και φυσικά της Ελλάδας.
Ο λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού αποτελεί το μοναδικό ανεσκαμμένο τέτοιου είδους στην Ελλάδα, παρ’ όλο που ίχνη βρέθηκαν και στις όχθες των λιμνών Δοϊράνη, Κερκίνη και στα αποξηραμένα Τενάγη των Φιλίππων Καβάλας.
Ο Ηρόδοτος μνημονεύει τις λιμναίες παιονικές εγκαταστάσεις γύρω από το όρος Παγγαίο και την λίμνη Πρασιάδα (Δοϊράνη).
Χάρη στην προσφιλή τακτική των Παιόνων να κατοικούν γύρω από λίμνες, ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος συμπεραίνει πως και το Δισπηλιό πρέπει να αποτέλεσε μια προμακεδονική παιονική εγκατάσταση. Όπως και να’ χει το προϊστορικό Δισπηλιό κατοικήθηκε από φύλα της Νεολιθικής Εποχής, αποτελώντας ένα ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ των εγκαταστάσεων στην Μ. Ασία και τις αλπικές λίμνες της Ευρώπης.
Η θέση που το 1932 ανακαλύφθηκε ο λιμναίος οικισμός Δισπηλιού, πίσω από την εκκλησία Ανάληψης Δισπηλιού, αποτελούσε νησίδα του νοτίου τμήματος της λίμνης Ορεστιάδας. Η λίμνη κατά την Προϊστορική Εποχή καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερη έκταση και συρρικνώθηκε λόγω της εναπόθεσης φερτών υλών από τα ρέματα που εκβάλλουν σε αυτή. Έτσι, η νησίδα του Δισπηλιού ενώθηκε με την ξηρά και εις ανάμνησή της διατηρείται το τοπωνύμιο «Νησί» στην παράδοση των σύγχρονων κατοίκων.
Πηγή: istorikakastorias
