Μάρτης! Ένας μήνας με πολλές ονομασίες, που σχετίζονται με τις ασταθείς καιρικές του συνθήκες. Βέβαια είναι ο μήνας με τον οποίο ξεκινά η άνοιξη και γι’ αυτό τον συναντάμε ως ανοιξιάτη. Μια παροιμία μας τον θέλει ως γδάρτη και ως παλουκοκάφτη.
Γδάρτης για το δριμύ ψύχος και παλουκοκάφτης, καθώς πολλές τα παρατεταμένα κρύα του ανάγκαζουν τους χωριανούς, έχοντας εξαντλήσει το απόθεμά τους σε καυσόξυλα, να καίνε ακόμα και τα παλούκια από τους φράχτες τους για να ζεσταθούν.
Η αστάθειά του πολλές φορές τον χαρακτηρίζει κλαψομάρτη και πεντάγνωμο. Θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για φύτεμα δένδρων, γι’ αυτό και σε πολλά μέρη λέγεται φυτευτής. Τέλος, λόγω της μεγάλης εορτής του Ευαγγελισμού ονομάζεται και Βαγγελιώτης.
Σύμφωνα με τον λαογράφο μας Γεώργιο Αικατερινίδη ο λαός μας δικαιολογεί τον Μάρτιο για την αστάθειά του με ευτράπελες διηγήσεις. Λέγεται π.χ. ότι ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες, μια καλή, και μια καλή και ανάλογα μ’ αυτή που έχει κάθε φορά κοντά του είναι και οι καιρικές του διαθέσεις.
Επίσης λέγεται ότι ξεγέλασε τους άλλους μήνες πίνοντας όλο το κρασί από το κοινό βαρέλι τους και αυτοί τον τιμώρησαν παίρνοντάς του το προνόμιο να είναι ο πρώτος μήνας του χρόνου. Έτσι ο Μάρτιος, όταν θυμάται το κρασί που ήπιε χαμογελάει και τότε ο καιρός είναι ξάστερος, όταν όμως θυμάται την τιμωρία του κλαίει και ο καιρός είναι βροχερός.
Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας, οι πρώτες του μέρες θεωρούνται “μερομήνια”, μέρες δηλαδή που από τις καιρικές συνθήκες τους μπορούν να γίνουν σχετικές προγνώσεις για όλο το χρόνο. Άλλες πάλι μέρες του θεωρούνται επικίνδυνες, γιατί τότε επικρατούν οι λεγόμενες “δρίμες”, όντα δαιμονικά που βλάπτουν τους ανθρώπους, καταστρέφοντας π.χ. τα ρούχα τους που πλένονται αυτές τις μέρες.
Τέτοιες μέρες… πριν ένα αιώνα, θυμόμαστε εκείνο τον Μάρτη… Τον Μάρτη του 1919. Έτσι όπως μας τον περιγράφει ο αρθρογράφος της τότε καθημερινής ειδησεογραφικής και φιλολογικής εφημερίδας του Μεγάλου Κάστρου, της “Νέας Εφημερίδας”, του Γιάννη Μουρέλλου, από την στήλη της με την επωνυμία “Σύντομα”:
“Σαν κάμη ο Μάρτης δυο νερά
κι Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σ’ εκείνο το ζευγά,
που ‘χει πολλά σπαρμένα.
“Ο Μάρτης εβράδυνε πολύ να ενθυμηθή την αλήθεια και την ανάγκην αυτήν.
-Η χθεσινή του αραιά και σιγή βροχούλα εσημειώθη κατά τας παραμονάς της εξόδου του, ώστε δεν δύναται παρά να θεωρηθή το πρώτο νερό. Δεύτερο δυστυχώς δεν έχει εμπρός του καιρόν δια να ξαναρρίψη.
-Εν πάση περιπτώσει και αυτό εχαιρετίσθη ευφροσύνως και είναι απείρως ευεργετικόν.
-Την αγοράν επλημμύρισαν τα φρέσκα κουκιά και οι αγκινάρες.
-Εις την πρόωρον εμφάνισίν των δεν συνετέλεσεν ολίγον η ξηρασία και οι νοτιές του Μαρτίου.
-Η σαρακοστινή όψις της αγοράς εφέτος με τα κταπόδια, γλώσσες καλής ποιότητος και ευθυνές, ταραμάδες κ.λπ. μας ενθυμίζει την προπολεμικήν κατάστασίν της.
-Δεν λησμονούμεν ότι κατά τα τρία πολεμικά έτη τα θαυμάσια αυτά θαλασσινά είχον εξαφανισθή παντελώς και διηερχόμεθα την Μεγάλην Εβδομάδα μένοντες νηστικοί με ελληνικώτατας ελαίας!
-Τοιουτρόπως το τέρμα του πολέμου το παρακολουθεί ο κόσμος με μεγάλην ανακούφισιν εις την αγοράν περισσότερον και ολιγώτερον εις τας εργασίας του Συνεδρίου των Παρισίων.
-Αραιά και δειλά έκαμαν την εμφάνισίν των από της παρελθούσης εβδομάδος τα περισσυνά ψαθάκια ανυπομόνων κομψευομένων.
-Εκ παραλλήλου, εις τας προθήκας του κ. Βογιατζάκη ενεφανίσθησαν τα καινουργή, ολόλευκα, λάμποντα, νωπά και προκαλούντα αλαζονικώς την επιστρατευθείσαν εφεδρείαν.
-Αι εργασίαι προς ισοπέδωσιν του υπό του Δήμου απαλλοτριωθέντος οικοπέδου Μάρκογλου, εις την πλατείαν των “Τριων Καμαρών” ετερματίσθησαν.
-Δεν υπολείπεται παρά η πλακόστρωσις και αι βαθμίδες διά να αποκτήσωμεν μίαν πλατείαν πρύτης τάξεως.
-Υπενθυμίζομεν, επί τη ευκαιρία των συνεδριάσεων της ολομελείας του Δημοτικού Συμβουλίου την ωραίαν ιδέαν που έρριψεν ο κ. Ι. Κονδυλάκης, εις εν εκ των τελαιταίων του χρονογραφημάτων, όπως ονομασθή η νέα οδός εκείθεν της “Ακ-Τάμπιας” με το όνομα του Αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά.
-Υπάρχουν ειδήσεις ότι ο αναμενόμενος θίασος αναχωρεί την προσεχή Τρίτην εκ Πειραιώς.
-Ας ελπίσωμεν ότι θα διέλθωμεν με θέατρον τας εορτάς.
-Το άσπρισμα των οικιών και μαγαζείων εξακολουθεί προσδίδον μίαν φρεσκάδα εις την παλαιάν πόλιν μας”.
Αυτός είναι ο Μάρτιος… Ένας Μήνας με έντονο το φαινόμενο του αποδημητισμού και του ταξιδιωτισμού για λόγους οικονομικούς ενός μεγάλου και σημαντικού μέρους του ανδρικού πληθυσμού. Σίγουρα βασικό χαρακτηριστικό όχι μόνο των “μαστοροχωριών”, των χωριών που οι κάτοικοί τους ανέδειξαν ως κύρια τέχνη τους τη “μαστορική” (οικοδομική), αλλά γενικότεραφαινόμενο που έχει σημαδέψει καίρια τη ζωή των περιοχών που υπήρξαν κέντρα εξορμήσεως ποικίλων παραδοσιακών τεχνιτών.
Με ορμητήρια τα χωριά τους οι άντρες βιοτέχνες, τεχνίτες και γενικά επαγγελματίες με άριστη κατάρτιση και πάμπολλες δεξιότητες, αναπτύσσουν μια μοναδική επαγγελματική δράση και παρουσία που σίγουρα εντυπωσιάζει!