Παραδόθηκε λοιπόν ο πολύπαθος δρόμος της Μεσσαράς. Αποφύγαμε και την απένταξή του, με τη «ψυχή στο στόμα». Ηταν όλοι εκεί το Σάββατο. Από τη μια, πολλοί από αυτούς που πραγματικά ενδιαφέρθηκαν και δούλεψαν για να προχωρήσει αυτό το έργο (η πολιτική ηγεσία του Υπ. Υποδομών και της «ΟΑΚ ΑΕ», η ανάδοχος Κοινοπραξία, οι εργαζόμενοι), και πολλοί που για πρώτη φορά εμφανίστηκαν στο δρόμο για δημόσια εμφάνιση και τις σχετικές φωτογραφίες.
Αναφέρομαι κυρίως στους δημάρχους αλλά και τους φορείς της Μεσσαράς, οι οποίοι δεν επέδειξαν το παραμικρό, το ελάχιστο, ενδιαφέρον για την πρόοδο αυτού του έργου. Ελαμψαν δια της απουσίας και αδιαφορίας τους. Και αν διαφωνούν, ας καταθέσουν σε ποιες συγκεκριμένες ενέργειες, παραστάσεις ή παρεμβάσεις προέβησαν την τελευταία δεκαετία για να ξεβαλτώσει και να προχωρήσει το δύσμοιρο έργο, που το περιμέναμε 4 ολόκληρες δεκαετίες (με τις αξέχαστες «από τα μπαλκόνια» εξαγγελίες τόσων πρωθυπουργών και υπουργών και με τις φρούδες από βήματος υποσχέσεις).
Ας μιλήσουμε όμως για το δρόμο αυτό, Ηράκλειο-Μοίρες, που οι μεγαλύτεροι θα θυμούνται ότι ξεκίνησε το 1984. Μετά από παλινωδίες δεκαετιών των πολιτικά ιθυνόντων, αναβολές, δημοπρατήσεις, αναθεωρήσεις και αναδημοπρατήσεις, αστοχίες πρανών αλλά και διαχειριστικές, προχθές παραδόθηκε το τελευταίο τμήμα Αγ. Βαρβάρα – Καστέλλι, με πολλές όμως εκκρεμότητες και κρυφές «πληγές», αποτελώντας κλασική περίπτωση για το πώς δεν θα πρέπει να εκτελείται ένα δημόσιο έργο που έχει σχέση με την κυκλοφορία και την οδική ασφάλεια. Ένα έργο και ένας κεντρικός δρόμος του Νομού, χωρίς ευρωπαϊκό άρωμα και χωρίς σοβαρές προδιαγραφές ασφαλείας (χωρίς κανονική δεύτερη λωρίδα κυκλοφορίας, χωρίς προστατευτικά διαζώματα, χωρίς ικανά προστατευτικά κιγκλιδώματα, χωρίς πεζοδρομήσεις στις γέφυρες, με απαράδεκτες κλίσεις, κλπ.).
Αλήθεια, στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αυτόν το δρόμο δικαιούνταν και ανέμενε η Μεσσαρά από το έτος 1984, ήτοι επί 35 ολόκληρα χρόνια; Αλήθεια, ο δρόμος αυτός, όπως παραδόθηκε, είναι σύγχρονος αυτοκινητόδρομος και αποτελεί πραγματική υποδομή για το νησί; Αλήθεια, αυτός ο δρόμος μπορεί να καλύψει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της Μεσσαράς; Αλήθεια, αυτός ο δρόμος μπορεί να περιορίσει τα τροχαία ατυχήματα ή θα έχουμε επιπλέον θανατηφόρα με μετωπικές συγκρούσεις, εκτροπές κλπ. και απώλεια ανθρώπινων ζωών ; Αλήθεια, αυτός ο δρόμος κατασκευάστηκε με υψηλές προδιαγραφές και με επίκεντρο την οδική ασφάλεια; Αλήθεια, θα πρέπει να θριαμβολογούμε ότι αποφύγαμε τελικά την απένταξη του έργου και την επιστροφή των 71 εκατ. ευρώ;
Μήπως, το έργο και ο δρόμος αυτός αδικεί το πάντα αδικημένο νησί μας και τη Μεσσαρά, μήπως αποτελεί καθρέπτη Ελληνικής πραγματικότητας και της παθογένειας της πολιτικής ζωής και της δημόσιας Διοίκησης, μήπως θα εγκυμονεί καθημερινά πολλούς κινδύνους για τους κινούμενους σε αυτόν; Τα ερωτήματα είναι πολλά και μάλλον θα μείνουν χωρίς απάντηση, με την πίκρα, για όσους από μας πραγματικά αγαπάμε και νοιαζόμαστε αυτόν τον τόπο και το νησί μας, ότι η Ελλάδα και ιδία η Κρήτη, για πολλές δεκαετίες ακόμη, ασθμαίνουσα, θα είναι πίσω από τα ανεπτυγμένα ευρωπαϊκά κράτη.
Αποτελεί όμως το έργο αυτό και τρανή απόδειξη επίδειξης πολιτικής βούλησης από πλευράς του Υπουργείου. Οφείλουμε ανενδοίαστα να το ομολογήσουμε. Οι ιθύνοντες της «ΟΑΚ ΑΕ», ο Υπουργός κ. Σπίρτζης, ο ΓΓ κ. Δέδες, ο Γ. Δντής ΣΥ κ. Καρνέσης, αλλά και η ανάδοχος Κοινοπραξία, ασχολήθηκαν κατά την τελευταία διετία με πάθος για την περάτωση του πολύπαθου δρόμου.
Αναμένουμε πραγματικά το ίδιο ενδιαφέρον και πάθος για την περάτωση των συνοδών έργων, ιδία των Α/Κ Πανασού-Γέργερης και Απομαρμά. Γιατί τα μεγάλα έργα δεν γίνονται με προεκλογικές εξαγγελίες, ούτε με ερωτήσεις και επερωτήσεις των εκπροσώπων μας στο Κοινοβούλιο, ούτε με εμπρηστικές ανακοινώσεις στα ΜΜΕ. Γίνονται με αληθινή πολιτική βούληση. Στην πράξη και στον τόπο του έργου.
Προκαλούν δε θυμηδία και μόνον κάποιες σχετικές μηδενιστικές τοποθετήσεις τοπικών βουλευτών, κρίνοντας εκ του ασφαλούς και της ιδιότητάς τους, όταν επί πολλές δεκαετίες οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, που όριζαν τις τύχες μας, είχαν απαξιώσει και εγκαταλείψει το έργο. Όμως, επειδή ανήκω στους ανώνυμους που δούλεψαν για την περάτωση του έργου και γνωρίζω, θα πρέπει να πούμε ότι η παράδοση του δρόμου στην κυκλοφορία οφείλεται και στην …ιδιωτική βούληση (!).
Και εξηγούμαι : Δεν θα παραδιδόταν στην κυκλοφορία ο πολύπαθος δρόμος εάν πολλές δεκάδες ιδιοκτητών μη απαλλοτριωθέντων ακόμη ακινήτων, κάτοικοι των οικισμών Πανασού, Γέργερης και Απομαρμά (που έχουν επιβαρυνθεί τα μέγιστα από τις χωρικές, περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις του έργου, χωρίς μάλιστα να έχουν πρόσβαση σ’ αυτόν), δεν παραχωρούσαν τα προσοδοφόρα ακίνητά τους για το σκοπό αυτό, με την προοπτική απλά και την υπόσχεση της απαλλοτρίωσής τους. Δεν άκουσα δε τον κ. Υπουργό να κάνει έστω μία αναφορά στους ιδιοκτήτες αυτούς και στους ανώνυμους που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στήριξαν το έργο αυτό.
Ας δούμε όμως και κάποιες παραμέτρους του πολύπαθου έργου:
1) Η ΕΣΦΑΛΜΕΝΗ ΧΑΡΑΞΗ ΤΗΣ ΟΔΟΥ. Ολοι πλέον, γεωγράφοι, γεωλόγοι, γεωφυσικοί, μηχανικοί και εργολάβοι ομολογούν ότι η χάραξη του συγκεκριμένου δρόμου ήταν η πιο ακατάλληλη και απρόσφορη για την κατασκευή εντός τόσο σημαντικού έργου. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Μπορεί όμως να ολοκληρωθούν οσονούπω και με το ίδιο ενδιαφέρον και πάθος τα συνοδά έργα, οι ανισόπεδοι κόμβοι για την εξυπηρέτηση των οικισμών της «Πάνω Ρίζας», οι αστοχίες των πρανών, οι κατολισθήσεις, κλπ.
2) Η ΑΚΥΡΗ ΔΗΜΟΠΡΑΤΗΣΗ. Με τον οίστρο της παράδοσης του δρόμου να μας διακατέχει, ξεχάσαμε, μεταξύ άλλων, την άκυρη δημοπράτηση του 2014 προς την ανάδοχο εταιρία «ΚΛ. ΡΟΥΤΣΗΣ ΑΕ» και το γεγονός ότι η περίφημη σύμβαση εγκρίθηκε από κοτζάμ Ελεγκτικό Συνέδριο, από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής (το ανώτατο Νομοθετικό Σώμα του Κράτους), χωρίς κανείς ελεγκτικός μηχανισμός να πάρει χαμπάρι για την πλαστή φορολογική ενημερότητα που είχε καταθέσει η ανάδοχος στο διαγωνισμό. Ενδειξη και πάλι της παθογένειας της Δημόσιας Διοίκησης.
3) ΟΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ. Ισως και να μην ενδιαφέρει τους Μεσσαρίτες, τους χρήστες δηλαδή του δρόμου, θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι το έργο δεν θα παραδιδόταν χωρίς τη φιλότιμη και καλόπιστη χειρονομία δεκάδων ιδιοκτητών της «Πάνω Ρίζας» να παραχωρήσουν τα ακίνητά τους, με αντάλλαγμα την υπόσχεση της απαλλοτρίωσής τους, χάνοντας το εισόδημα από την εκμετάλλευσή τους για πολλά χρόνια. Το αναφέρω μετά λόγου γνώσεως και οφείλει το Υπουργείο και οι υπηρεσίες του να ασχοληθούν επιτέλους και με τις απαλλοτριώσεις των ακινήτων και τις αποζημιώσεις των ιδιοκτητών. Για να μπορούμε να μιλάμε ότι ζούμε σε ένα κράτος δικαίου.
4) Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ. Στην προχθεσινή τελετή στην έξοδο του στομίου της σήραγγας Αγίας Βαρβάρας, δεν είδα κανένα αρμόδιο, κανένα εντεταλμένο, κανένα φυσιολάτρη, και βέβαια καμία κάμερα να ρίξει μία κλεφτή, έστω, ματιά, στην πλαγιά κάτω ακριβώς από την, εντυπωσιακή κατά τα λοιπά, γέφυρα του χωριού μου, του Πανασού, για να αντιληφθεί την βάναυση περιβαλλοντική και οικολογική καταστροφή που έχει συντελεστεί, στην μέχρι πρότινος κατάρρυτη και κατάφυτη αυτή περιοχή, τον αφανισμό, με βάρβαρο τρόπο, της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας και της βιοποικιλότητας, εν τέλει τον βιασμό του ανάγλυφου, καθώς και την ανεξέλεγκτη απορροή των ομβρίων υδάτων προς την περιοχή του οικισμού του Πανασού, με άμεση την πιθανότητα πλημμυρικών φαινομένων.
Για την κατακρεούργηση του τοπίου και για την κατασκευή των συνοδών έργων και των δύο Α/Κ, οι κάτοικοι της «Πάνω Ρίζας» θα αγωνιούμε το επόμενο διάστημα και αναμένουμε από τον κ. Υπουργό την επίδειξη της ίδιας πολιτικής βούλησης. Γιατί το πολύπαθο έργο δεν ολοκληρώθηκε.
Παραδόθηκε οσονούπω η κεντρική αρτηρία. Το έργο όμως παραμένει μη περαιωμένο και ημιτελές, με διάχυτη την ανησυχία όσων πραγματικά ενδιαφέρθηκαν για την κατασκευή του, αν πραγματικά άξιζε η ανάλωση τόσου χρόνου και τόσου χρήματος για ένα κεντρικό δρόμο που δεν πληροί ικανές προδιαγραφές ασφαλείας και δεν ικανοποιεί τις προκλήσεις και τις ανάγκες της νέας εποχής. Πρόκειται, επομένως, αυταπόδεικτα για ένα οδικό εγχείρημα, για να μη χρησιμοποιήσουμε κάποιο βαρύτερο χαρακτηρισμό. Χωρίς να παραγνωρίζουμε το γεγονός, αντίθετα, ότι ο δρόμος αυτός θα δώσει πράγματι κυκλοφοριακό και αναπτυξιακό οξυγόνο στην ενδοχώρα του Νομού.
* Ο Ευάγγελος Δαμιανάκης είναι δικηγόρος Ηρακλείου