«Είναι ο μόνος φίλος που στ’ αλήθεια καίγεται για μένα!», μου είχε πει κάποτε ένας θεριακλής «τύπος» και μάγκας της πιάτσας, κοιτώντας με ευγνωμοσύνη το αναμμένο τσιγάρο του. Δεν είναι ο μοναδικός που το πιστεύει. Το τσιγάρο είχε ανέκαθεν πολλούς φανατικούς φίλους και εξακολουθεί να έχει.
Πόσα τραγούδια και δεν γράφτηκαν για χάρη του! Τι να πρωτοθυμηθώ και τι ν’ αφήσω! «Άναψε το τσιγάρο, δωσ’ μου φωτιά», «Τι σου ‘κανα και πίνεις», «Στο άδειο μου πακέτο», «Μ’ ένα τσιγάρο σέρτικο», «Πρωινό τσιγάρο», «Στο τσιγάρο που κρατώ», «Τελευταίο τσιγάρο» και τόσα άλλα. Μα και ο τίτλος του άρθρου από κάποιο τραγούδι είναι εμπνευσμένος!
Τραγούδια που γράφτηκαν και γράφονται για να παίζονται σε «μαγαζιά», με φωνές, μουσικές, μυρωδιές τσιγάρων, που μαζί με τα σώματα και τα αρώματα δημιουργούν την «κατάλληλη» ατμόσφαιρα.
Μια ατμόσφαιρα που μπορεί μεν να είναι αποπνικτική, αλλά εμπνέει τους «κολασμένους» γλεντζέδες και εραστές της κατάχρησης. Εμπνέει «της νύχτας τους αμαρτωλούς και της αυγής τους μόνους», που λέει και το άσμα. Είναι τραγούδια χαράς, καψούρας, στεναχώριας και απόγνωσης. Τραγούδια γραμμένα για τον έρωτα, την διασκέδαση, τον χορό και την εκτόνωση.
Το τσιγάρο δεν περιορίστηκε μόνο εντός συνόρων, ως «καιόμενη» πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης, αλλά υμνήθηκε δεόντως και σε πολλές άλλες χώρες και γλώσσες.
Δεν το τίμησε το «τσιγαριλίκι» μόνο το πεντάγραμμο, αλλά και ο κινηματογράφος!
Στις αθάνατες ελληνικές ταινίες, ο καπνός από τα άφιλτρα σιγαρέτα που ξεφυσούσαν οι πρωταγωνιστές σε κάθε σκηνή του έργου, συμπλήρωνε την αγωνία μας, μαζί με μια μαγική απόχρωση του γκρίζου της ασπρόμαυρης οθόνης. Όσο πιο δυνατή ήταν η ταινία, τόσο πιο βαριά και τα τσιγάρα που καίγονταν για χάρη της.
Οι «σκληροί» της μεγάλης οθόνης, φρόντιζαν να διατηρούν την ακαταμάχητη γοητεία τους, μέσα από το βαρύ χαρμάνι που συμπλήρωνε την «μαγκιά» τους και τόνιζε το «αντριλίκι» τους. Μπορείτε να φανταστείτε τον εξαιρετικό Νίκο Κούρκουλο χωρίς τσιγάρο στο στόμα; Θα έχανε σίγουρα ένα σημαντικό μέρος από τη γοητεία και το «κύρος» του!
Πάνω στα πακέτα του «Παπαστράτου» και του «Καρέλια», γραφόταν κάποτε ιστορία! Χρήσιμες σύντομες σημειώσεις της καθημερινότητας, μικρά αλλά και μεγάλα deals, αγορές, πωλήσεις, λύσεις προβλημάτων, πράξεις, μαθηματικοί υπολογισμοί, ονόματα, διευθύνσεις και τηλέφωνα. Εκεί πάνω καταγράφονταν όλα. Ήταν η «ατζέντα» εκείνης της εποχής!
Η κοινωνία είχε χωριστεί αρχικά, σε σχέση με το κάπνισμα, σε δυο κατηγορίες:
Στους «καπνίζοντες» και στους «μη καπνίζοντες». Αργότερα συνειδητοποίησαν ότι ήταν όλοι «καπνίζοντες», ο καθένας όμως με τον «τρόπο» του! Ο διαχωρισμός έγινε μετά σε «ενεργητικούς» και σε «παθητικούς» καπνιστές. Τα τελευταία χρόνια έχουν προστεθεί άλλες δύο κατηγορίες. Οι «αντικαπνιστές» και οι «ατμιστές».
Ο ρόλος των κυβερνήσεων για την προστασία των πολιτών από τον βλαβερό καπνό, περιορίζονταν διαχρονικά σε έμμεσες κατά βάση παρεμβάσεις: Αρχικά στο να ανεβάζουν διαρκώς την φορολογία στα τσιγάρα και αργότερα στο να απαγορεύουν τις διαφημίσεις και στο να προβάλουν προειδοποιητικά μηνύματα κινδύνου, πάνω στα πακέτα.
Η απαγόρευση του καπνίσματος στα δημόσια κτήρια θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1856. Το 2008 ψηφίστηκε για πρώτη φορά αυστηρή αντικαπνιστική νομοθεσία. Η αιτιολογική έκθεση ανέφερε ότι, η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών στην ΕΕ, χωρίς να έχει λάβει κανένα απολύτως μέτρο για να μειώσει τον αριθμό των καπνιστών.
Έκτοτε έγιναν κάποιες άτολμες ενέργειες εφαρμογής του νόμου, εκ μέρους της Πολιτείας. Σήμερα έχει ξεκινήσει πάλι μια προσπάθεια από το Υπουργείο Υγείας να εφαρμόσει τον αντικαπνιστικό νόμο. Μακάρι να τα καταφέρει, αν και δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος!
Το κράτος από την πλευρά του, αν θέλει να πείσει τους πολίτες ότι ενδιαφέρεται πραγματικά για την υγεία τους, θα πρέπει πρώτα να το δείξει, επενδύοντας γενναιόδωρα στο δημόσιο σύστημα υγείας του και μετά ας εφαρμόσει αυστηρά και τον όποιο αντικαπνιστικό νόμο, ενισχύοντας έτσι την πρόληψη. Η τιμωρία όμως, φοβάμαι πως δεν θα λειτουργήσει ως «απειλή», αλλά ως «οχυρό»!
Προέχει να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας τους κινδύνους από τον καπνό και να προτάξουμε έναν νέο τρόπο ζωής, στον οποίο η υγεία θα έχει τον πρώτο ρόλο στην καθημερινότητά μας και όχι μόνο στις ευχές μας! Τον πρώτο λόγο εδώ τον έχει σίγουρα η οικογένεια και τον δεύτερο το σχολείο. Οι ξένοι το μπόρεσαν!
Όσοι θεωρούν πάντως, απλή υπόθεση την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, με έναν νόμο, νομίζω πως θα διαψευστούν σύντομα. Να, τι φοβάμαι:
Τα βάσανα και οι καημοί, το γλέντι, η μαγκιά, ο αντρισμός, αλλά και η χειραφέτηση της γυναίκας, προσωποποιούνται με ένα τσιγάρο. Και ερωτώ:
Τι θα απογίνουν τώρα όλα αυτά τα αμέτρητα τραγούδια που έχουν γραφτεί, υμνηθεί και σχετίζονται με την «κουλτούρα» του καπνίσματος, τραγουδιούνται στους χώρους διασκέδασης και είναι αναπόσπαστα δεμένα με τη νυχτερινή έξοδο και την κοινωνική συναναστροφή; Τι θα γίνει με τους θαμώνες που τώρα θα τα αποζητούν;
Τι εναλλακτικές υπάρχουν, αν υπάρχουν τέτοιες; Τι θα αντικαταστήσει το τσιγάρο στους στίχους των τραγουδιών; Θα γραφτούν άραγε καινούργια τραγούδια που θα νοσταλγούν την εποχή του τσιγάρου ή θα αρχίσουν να γράφονται τραγούδια για τον ατμό;
Πώς θα εκφράζεται τώρα, η μοναξιά, η παρηγοριά, η συντροφιά, η αναμονή, ο χωρισμός, η απόρριψη, το …τέλος;
Πώς γίνεται να χορεύει κάποιος ένα βαρύ ζεϊμπέκικο, χωρίς να κρέμεται από τα χείλη του το μισοκαμένο τσιγάρο, με τη στάχτη του να πέφτει στο πάτωμα; Σκέτη «ξενέρα»…!
Θα «βγάλουν» άραγε και το τραγούδι «έξω» στα πεζοδρόμια, μαζί με τους καπνιστές;
Οι νεολαία μας, που έχει ήδη μυηθεί και εθιστεί σε τέτοιες μορφές διασκέδασης, πως θα αντιδράσει και πόσο εύκολα θα προσαρμοστεί και θα πειθαρχήσει στα νέα δεδομένα;
Σε κάθε απόφαση της κυβέρνησης και προκειμένου να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος, θα είναι μέγα λάθος να μετατραπεί η όποια κόντρα του Υπουργείου με τους απείθαρχους καπνιστές, σε αντιμαχία μεταξύ καπνιστών και αντικαπνιστών. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι, ο «εχθρός» του αντικαπνιστή δεν είναι ο καπνιστής αλλά ο καπνός του!
Ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που έγραψε ο Θάνος Μικρούτσικος και ερμήνευσε στα τελευταία χρόνια της καριέρας του, με μοναδικό τρόπο, ο αείμνηστος, μεγάλος μας λαϊκός τραγουδιστής Δημήτρης Μητροπάνος, έχει τίτλο «Πάντα γελαστοί».
Ο στίχος του υπέροχου τραγουδιού, που υπογράφει ο Άλκης Αλκαίος, συνοψίζει ποιητικά, την «κουλτούρα» που έχει διαμορφωθεί διαχρονικά στην ψυχοσύνθεση του Έλληνα, από την παρουσία του τσιγάρου στη ζωή του. Και αυτή φοβάμαι, δεν θα αλλάξει τόσο εύκολα:
«Όσοι με το χάρο γίναν φίλοι, με τσιγάρο φεύγουνε στα χείλη, στα τρελά τους όνειρα δοσμένοι, πάντα γελαστοί και γελασμένοι…».