Και τι δε σου θυμίζει αυτή η πόλη! Πάμπολλα είναι τα συναισθήματα και οι αναμνήσεις που σε πλημμυρίζουν, όπου και αν βρεθείς, όπου και αν σταθείς.
Στα στενοσόκακά της, στους δρόμους και στις πλατείες της, στα μπεντένια της, στην παραλία της, στα μνημεία της και στις εκκλησίες της, στους πολιτιστικούς της πυλώνες, που πάντα της θυμίζουν την ιστορία της και τις παραδόσεις της, αλλά και τις υποχρεώσεις της.
Τέλος τα ψηλοτάβανα της εκείνα σπίτια με τις μοναδικές σε ομορφιά αυλές της τις στολισμένες με τα κάθε λογής πολύχρωμα λουλούδια που τα έκρυβαν εκείνοι οι τεράστιοι αυλόγυροι με τις μεγάλες πόρτες, για να μη τα πιάνει το μάτι των περαστικών.
Ίσως να θυμούνται οι παλιοί καστρινοί ένα τέτοιο σπίτι, τούρκικο, ιδιοκτησίας του Γεωργίου Δελληγιαννάκη στην οδό του Αγίου Τίτου. Κάποιες καστρινές κυρίες έκριναν σωστό, να το νοικιάζουν, ιδρύοντας έναν παιδικό σταθμό και συνεισφέροντας όσο και όπως μπορούσαν προς την εργαζόμενη μητέρα.
Και ήταν πολλές αυτές οι μητέρες που δούλευαν, κυρίως εκείνη την εποχή, στα σταφιδεργοστάσια της πόλης μας. Μια π’ αυτές τις κυρίες, που είχα την τύχη να μιλήσω μαζί της, η κυρία Ελένη Μεταξάκη, χάρη στην οποία έχουμε το αρχείο του Μελετίου Μεταξάκη στη Βικελεία Βιβλιοθήκη, από τα ιδρυτικά μέλη αυτού του παιδικού σταθμού μας αναφέρει:
“Κάποτε υπήρχε μεγάλη φτώχεια και αναγκάζονταν ακόμα και οι μητέρες να δουλεύουν για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, συνεισφέροντας στα οικονομικά της οικογένειας. Δούλευαν κυρίως στα σταφιδεργοστάσια της πόλης μας, όπως της Ένωσης, του Φλώρου, του Κωνσταντινίδη, του Μαγγανά, του Παπαδάκη και τόσων άλλων.
Υπήρχε όμως πρόβλημα με τη διατροφή και τη φύλαξη των παιδιών τους αφενός, και με την εκπαιδευτική τους κατάρτιση και προετοιμασία για την εισαγωγή τους στο δημοτικό σχολείο αφετέρου. Τότε, οι μητέρες αναγκάζονταν να αφήνουν τα παιδιά τους μόνα στα σπίτια για ένα κομμάτι ψωμί για να περάσουν την ημέρα τους, ενώ αυτές εργάζονταν.
Αυτά γίνονται αρχές της δεκαετίας του πενήντα. Τότε, ευαισθητοποιούνται τρεις κυρίες του Ηρακλείου, έχοντας όραμα, ψυχή και ευαισθησία και σκέφτηκαν να ιδρύσουν έναν παιδικό σταθμό, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο τις μητέρες που εργάζονταν. Αξίζει ν’ αναφερθούν τα ονόματα αυτών των τριών κυριών που ήταν η Ελένη Κλάδου, η Ειρήνη Μαμαλάκη και η Ρένα Τζανακάκη.
Γνώριζαν, όμως, οι ίδιες τις δυσκολίες, τα εμπόδια και τις κακοτοπιές που θα συναντούσαν λόγω πιστοποιητικών ανεπίληπτου διαγωγής (κοινωνικών φρονημάτων). Αποφάσισαν, λοιπόν, οι ίδιες ν’ αναζητήσουν άλλες κυρίες με εθνικόφρονα χαρακτήρα αλλά και με διάθεση για κοινωνική προσφορά.
Έπρεπε, οπωσδήποτε, το όνειρό τους να γίνει πραγματικότητα. Έτσι, γνωστές κυρίες του Ηρακλείου, ευαισθητοποιημένες στα κοινωνικά προβλήματα, αποφάσισαν να ξεκινήσουν ή μάλλον να στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια των πρώτων κυριών. Πρώτη τους κίνηση ήταν η δημιουργία ενός άτυπου Διοικητικού Συμβουλίου, το οποίο αποτελούσαν:
Κατίνα Ξενικάκη, πρόεδρος, Ειρήνη Καυγαλάκη, γραμματέας, Ειρήνη Αποστολίδου, ταμίας, Καίτη Τζανάκη, μέλος, Αλκυόνη Δασκαλάκη, μέλος Εύα Μαγριπλή, μέλος, Ισμήνη Βαϊλάκη, μέλος.
Για τον λόγο αυτό νοίκιασαν το παλιό διώροφο κτίριο ιδιοκτησίας Δελληγιαννάκη».
Πράγματι! Αρχές του 1953, το όνειρό τους γίνεται πραγματικότητα. Το σπίτι αυτό γίνεται μία από τις πιο ζεστές και πιο ανθρώπινες γωνιές της πόλης μας. Μία πραγματική κυψέλη. Σύντομα, φροντίζουν και το εξοπλίζουν με κρεβατάκια, τραπεζάκια και καρέκλες, αλλά και ό,τι άλλο ήταν αναγκαίο.
Οι έμποροι της πόλης μας συνεισφέρουν όπως μπορούν και πολλοί Ηρακλειώτες καλύπτουν τα πρώτα έξοδα αυτής της ανθρωπιστικής κίνησης! Χαλιά, κουρτίνες αλλά και είδη διατροφής από διάφορα καταστήματα της πόλης μας ήταν ευπρόσδεκτα.
Παλιότερα υπήρχε και μεγάλη βοήθεια από την Αμερικανική Βάση όπως και το ξενοδοχείο Μέγαρο (πρώην μέγαρο Φυτάκη) που προμήθευε δωρεάν μεγάλες ποσότητες τυριών. Επίσης, δωρεάν προσφέρονταν καθηγήτριες Αγγλικών, δασκάλες χορού αλλά και οδοντίατρος.
«Τα παιδάκια μόλις πήγαιναν, έβγαζαν τα παπούτσια τους και τα φύλαγαν σε μία μεγάλη ντουλάπα και φορούσαν τα παντοφλάκια τους, όση ώρα ήταν μέσα στον χώρο του παιδικού σταθμού. Κύριο μέλημά μας ήταν η αγωγή, η διαπαιδαγώγησή τους και η εκμάθηση τρόπων” μας λεέι η κυρία Ελένη Μεταξάκη.
Ο συγκεκριμένος σταθμός στεγαζόταν μέχρι το 1957 στην οδό Αγίου Τίτου, στη συνέχεια στην οδό Ραύκου 4, μέχρι το 1992, στη Θέρισο και μετά στην οδό Μίνωος 114. Ο σταθμός μέχρι τελευταία χρηματοδοτούνταν από τα ιδρύματα Καλοκαιρινού καθώς και από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας.
Πριν από δύο χρόνια περίπου επικοινώνησα με τη γνωστή σ’ όλους μαγείρισσα και ψυχή του σταθμού την κυρία Χαρούλα Τσαγκαράκη και ήταν εμφανής η συγκίνησή της. Το ωράριο του σταθμού άρχιζε από τις επτά το πρωί μέχρι και την ώρα που αργά το βράδυ έφευγε και το τελευταίο παιδάκι.
Οι ίδιες οι κυρίες του σταθμού πήγαιναν πολλές φορές τα παιδάκια στα σπίτια τους και τα περισσότερα δεν πλήρωναν, αφού προέρχονταν από άπορες οικογένειες. Μεγάλη ήταν η βοήθεια της Αμερικανικής Βάσης σε λάδι, αλεύρι και κονσέρβες.
Πρώτη δασκάλα του παιδικού σταθού “κοινωνική μέριμνα” ήταν η Διαμάντω Λογαράκη, η σημερινή ηγουμένη του Ιερού Ησυχαστηρίου της Ιεράς Μονής Αγίων Θεοδώρων, που υπηρέτησε εκεί από το 1957 μέχρι το 1962.
Κάθε μήνα επισκεπτόταν τα παιδιά ο παιδίατρος Νοικοκυράκης, εξετάζοντάς τα δωρεάν.
Σήμερα με τα λίγα αυτά γραφόμενά μάς δίνεται η δυνατότητα αλλά έχουμε και χρέος να υποκλιθούμε στις θυσίες, στην προσφορά και στην έκφραση αγάπης αυτών των κυριών, αυτών των πραγματικών μανάδων!
Πέραν των προαναφερομένων καλό είναι να θυμηθούμε και να ευχαριστήσουμε για την προσφορά τους αυτές τις κυρίες που κράτησαν ψηλά τα σημεία της κοινωνής προσφοράς, της ανθρωπιάς, της αγάπης και του σεβασμού, προς την εργαζόμενη μητέρα.
Τη Μαρία Κριαρά, διατελέσασα για 36 ολόκληρα χρόνια πρόεδρος του Διοικητικού συμβουλίου του παιδικού σταθμού, την επίσης πρόεδρο Ελένη Γιαμαλάκη, την Μαρίκα Διονουδάκη, την ‘Εφη Κανάκη, τη Μαρία Διαλυνά, τη Χαρίκλεια Καζάκη, την Κλειώ Τσουπάκη, την Ελένη Βαρβεράκη, την Ιωάννα Τζαβιδοπούλου, την Στέλλα Τζομπανάκη, την Ευαγγελία Παντελάκη, την κοινωνική λειτουργό Βαρβάρα Λίτσα που δούλεψε ως νηπιαγωγός στον Παιδικό σταθμό (1964-1994) τριάντα ολόκληρα χρόνια.
Η Ευαγγελία Παντελάκη υπήρξε και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, καθώς επίσης μεγάλη ήταν η προσφορά της στο «Σπίτι της Αγάπης», αλλά και στο φιλόπτωχο ταμείο του Αγίου Μηνά.
Επίσης, η πανταχού παρούσα Μαίρη Παχιαδάκη, πρόεδρος του παιδικού σταθμού από το 2005, η ταμίας Ελένη Νύκταρη και η πρώτη μαγείρισσα του παιδικού σταθμού, Ελένη Πλερωνάκη, μοναδική στην τέχνη της κουζίνας, άξια, έμπιστη και δοκιμασμένη από τη θητεία της στη σχολή Μπουρλώτου, ήταν επιλογή της Μαρίας Κριαρά. Πολλές φορές, για να βοηθήσει, έφερνε τρόφιμα από το σπίτι της.
Μετά τη συνταξιοδότησή της συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον σταθμό και έμαθε τη δουλειά στην εγγονή της Χαρούλα Τσαγκαράκη, εξίσου μία άξια και θετική παρουσία, έναν άνθρωπο της προσφοράς, όπως προανεφέρα.
Θ’ αναφερθώ, επίσης, στις εκπαιδευτικούς Πόπη Τσαγκαράκη, Ιωάννα Κρασανάκη, Φιλία Κόκκινου, Ειρήνη Πατικάκη, Αθηνά Μαρτιμιανάκη, Μαρία Παπαδάκη, Βαλεντίνα Βάρδα, Όλγα Σηφάκη και Νίκη Σχοιναράκη.
Στις κυρίες που υπηρέτησαν ως βοηθητικό προσωπικό: Μαρία Μπουνιαλέτου, Μαρίτσα Αλεξανδρή, Ευγενία Αλεξανδρή, Θεοδώρα Αναγνωστάκου και Καίτη Πε τράκη.
Τέλος, στις κυρίες που υπήρξαν μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων: Ελένη Καφάτου, Ειρήνη Μαρκάκη, Λέλα Μαλαγαρδή, Ιωάννα Δασκαλαντωνάκη, Αγγελική Καστρινάκη, Μαρίκα Μανασάκη, Φωφώ Μπαρνιά, Ευαγγελία Μηλιαρά, Ευτυχία Μπαντουβά, Καίτη Κεφαλογιάννη, Νίκη Γουναλάκη, Πιπίνα Περάκη, Μαρίκα Μαρκατάτη, Αφροδίτη Πίκουλα, Βαλιώ Σπυριδάκη, Αθηνά Κοκλάκη, Ανδριανή Παπαδάκη, Φιφίκα Κιοσκλή, Καίτη Φλου- ράκη, Εύα Πικράκη, Κατερίνα Κοιλιαράκη, Αλκμήνη Ακράτου, Στέλλα Σταματάκη, Μαρία Παπαντωνάκη, Μαρία Βασιλάκη, Ευσεβία Νίβα, Ευσεβία Παλαιολόγου, Πόπη Κατσιγιαννάκη, Αναστασία Παπαδάκη, Φαίδρα Φλεριανού, Αλκμήνη Ακράτου, Στέλλα Βλαχάκη – Σταματάκη, Στέλλα Κωνιωτάκη, Ελένη Πολένη, Ελένη Χανιωτάκη, Ειρήνη Κωστάκη, Κική Καρκαβάτσου, Αικατερίνη Αλεξάκη, Ευαγγελία Νικολετάκη, Ελπίδα Κόκκινου, Φωτεινή Βρέντζου, Σόνια Περδικογιάννη, Αικατερίνη Αλεξάκη, Μαρία Κολυβάκη, Αθηνά Ζώη, Ευαγγελία Ψαράκη, Αικατερίνη Νίχλου, Άννα Λεμπιδάκη, Καίτη Παραγιουδάκη, Ελένη Χανιωτάκη, Ελένη Βαρβεράκη, Μαλβίνα Ρωμανάκη, Ευαγγελία Παντελάκη, Ειρήνη Σταθοράκη, Σοφία Μπορμπουδάκη, Ευαγγελία Παπαδουράκη, Αικατερίνη Παπαζαχαριάκη, Τούλα Βιολάκη, Ελένη Στρατουδάκη, Στέλλα Τσαγκαράκη, Χαρούλα Μανασσάκη, Ευαγγελία Σκουλά, Ειρήνη Κεφαλογιάννη, Ρούλα Παπουτσάκη, Φλωρεντία Μιλτιάδου, Φωτεινή Μονιάκη, Ελένη Παπανδρουλιδάκη, Σόνια Ποστανίδου, Πέλα Διαλεκτάκη, Ευαγγελία Βολιτάκη, Ζωή Καλογήρου, Μαρία Νύχταρη.
Ένας διαρκής αγώνας, μία ατέλειωτη προσπάθεια και φυσικά ένα μοναδικό παράδειγμα προσφοράς και αφοσίωσης, σεβασμού και αγάπης στην εργαζόμενη μητέρα, στη φτωχή οικογένεια, αλλά και ένα μήνυμα ανθρωπιάς προς την κοινωνία.
Πόσα παιδάκια δεν πέρασαν από αυτό τον σταθμό… Όμως, όλα κάποτε τελειώνουν! Έτσι τον Σεπτέμβρη του 2016, αυτή η κυψέλη αγάπης έπαψε να υπάρχει. Άδοξα, αδικαιολόγητα, το σίγουρο είναι ότι κακώς έγινε, ό,τι έγινε. Μαζί μ’ αυτή την εστία ανθρωπιάς έκλεισε και ένα κομμάτι της ιστορίας αυτής της πόλης.
Ένα κομμάτι που είχε ήθος, αξίες και ιδανικά, ιδέες που στην εποχή μας φθίνουν, μηνύματα που σήμερα είναι δυσεύρετα.
Μια υπόκλιση και ένα ευχαριστώ σ’ όλους αυτούς τους συντελεστές, ίσως είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε. Εκείνο όμως που προέχει είναι στο να μιμηθούμε τις πράξεις τους και να γίνουμε κοινωνοί σ’ εκείνους τους ωραίους αγώνες, που έδιδαν καθημερινά! Ποτέ δεν είναι αργά.