Τα λάθη και οι ελλείψεις στο λεξικό του Γεώργιου Μπαμπινιώτη (5η έκδοση 2019) (Β’ Μέρος)

Στις 22/9/2019 γράψαμε ένα άρθρο με τίτλο "Τα λάθη και οι ελλείψεις στο λεξικό του Γεώργιου Μπαμπινιώτη (5η έκδοση 2019)". Σ’ αυτό συμπεριλάβαμε ορισμένα, σοβαρά κατά την άποψή μας, λάθη και κάποιες ελλείψεις στην 5η έκδοση του Λεξικού. Το άρθρο αυτό προκάλεσε ζωηρή αίσθηση και πολλά σχόλια. Μάλιστα εντελώς τυχαία το ανακαλύψαμε και σ’ ένα εξειδικευμένο blog, το «Περιγλώσσιο» (periglwssio.blogspot.com), όπου έχει αναπαραχθεί από έναν κύριο με το ψευδώνυμο Φοινικιστής, τον οποίο φυσικά, ειδικά όταν κρύβεται πίσω από ένα ψευδώνυμο, δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε. Προφανώς είναι ο ίδιος που έγραψε αρκετά σχόλια στο πρωτότυπο άρθρο μας στο protothema.gr χρησιμοποιώντας ως τίτλο την φράση "Η άλλη μισή αλήθεια". Καθώς το άρθρο μας σχολιάστηκε ευρέως και επειδή πιθανότατα θα υπάρξουν ανάλογα σχόλια και στο σημερινό μας άρθρο να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Ίσως για πρώτη φορά θα χρησιμοποιήσω πρώτο ενικό πρόσωπο.

Δεν είμαι λεξικογράφος. Με την Ακαδημία Αθηνών δεν είχα καμία απολύτως σχέση ως το 2009. Το ίδιο έτος γνώρισα και τον καθηγητή Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ, κύριο Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, ο οποίος εκτιμώντας τις γνώσεις μου ζήτησε να συνεργαστώ στο ΧΛΝΓ, κάτι που αποτέλεσε ύψιστη τιμή για μένα και είναι πραγματικός τίτλος τιμής η εκτενής αναφορά του ονόματος μου στον πρόλογο του ΧΛΝΓ (Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών)(2014).

Η συνεργασία μου με τον κύριο Χαραλαμπάκη συνεχίζεται μέχρι σήμερα, καθώς το ΧΛΝΓ εμπλουτίζεται καθημερινά. Φυσικά από το 2014 και έπειτα, δεν έχω ζητήσει και δεν έχω πάρει ούτε μισό ευρώ για την όποια βοήθεια μου.

Φυσικά αν κρίνω το ΧΛΝΓ δεν θα είμαι αμερόληπτος, γι’ αυτό δεν το κάνω. Έχει μέχρι τώρα γύρω στις 40 κριτικές από διαπρεπείς, Έλληνες και ξένους ειδικούς επιστήμονες. Περισσότερες από 35 είναι κάτι παραπάνω από διθυραμβικές. Και κάτι ακόμα που είναι παντελώς άγνωστο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφού μελέτησε προσεκτικά το ΧΛΝΓ αγόρασε 100 αντίτυπά του και έδωσε εντολή στις υπηρεσίες της το Λεξικό της Ακαδημίας να είναι το βασικό ελληνικό λεξικό που θα χρησιμοποιούν, καθώς πρόκειται για το πλέον ενημερωμένο, αξιόπιστο και έγκυρο. Την ίδια ώρα που κάποιοι μας εκθέτουν στην διεθνή κοινή γνώμη, κάποιοι άλλοι μας κάνουν περήφανους. Μόνο που οι πρώτοι είναι κύμβαλα αλαλάζοντα ενώ οι δεύτεροι σεμνοί και αθόρυβοι. Και καλό είναι, όσοι έχουν κάποιο ζήτημα με την Ακαδημία, να βγουν ευθαρσώς και να μιλήσουν, όπως έκανε πρόσφατα, επώνυμα, ο Στέφανος Μάνος. Και να μην επιδίδονται σε κλεφτοπόλεμο, οχυρωμένοι πίσω από ψευδώνυμα… Κλείνοντας, να αναφέρω ότι όλα τα λάθη του Λεξικού Μπαμπινιώτη, αποτελούν προσωπικές μου ανακαλύψεις.

Λάθη του Λεξικού Μπαμπινιώτη (2019) σε ημερομηνίες

Όταν ολοκληρώσαμε με το άρθρο μας που δημοσιεύτηκε 22/9/2019, σκεφτήκαμε ότι κάπου εδώ τα λάθη του Λεξικού Μπαμπινιώτη τελείωσαν και θα βρίσκουμε μόνο κάποια τυπογραφικά ή άλλα, ανθρώπινα λάθη, που μοιραία υπάρχουν σε κάθε έντυπο. Καθώς όμως δεν είμαστε από αυτούς που χρησιμοποιούν τα βιβλία ως υποπόδια και δεν παραμένουν σκονισμένα σε μια βιβλιοθήκη ή κάποια γωνιά του σπιτιού, η αναζήτησή μας συνεχίστηκε, καθώς ιδιαίτερα τα Λεξικά είναι πολύτιμοι, καθημερινοί βοηθοί μας. Ανακαλύπταμε και ήταν ειλικρινά οδυνηρή έκπληξη το ένα λάθος μετά το άλλο. Μπορούμε να πούμε ότι τα λάθη είναι ανθρώπινα αλλά μέχρι κάποιο σημείο. Όταν μετά από πέντε εκδόσεις κι ενώ έχουν περάσει 21 χρόνια από την πρώτη έκδοση του Λεξικού Μπαμπινιώτη παραμένουν σε αυτό σοβαρά λάθη, σε πολλά λήμματα δεν έχει γίνει καμία επικαιροποίηση, ενώ ακόμα και οι ετυμολογίες πολλών λέξεων είναι λανθασμένες (κι αυτά είναι μόνο μερικά από τα πολλά λάθη), σίγουρα υπάρχουν γενικότερα και σοβαρότερα προβλήματα στο εν λόγω Λεξικό.

Κραυγαλέα λάθη σε ημερομηνίες

Ένα από τα εξαιρετικά λήμματα του Λεξικού Μπαμπινιώτη (Ε’ έκδοση 2019) είναι το αγχίνους σελ. 98). Εκεί υπάρχει και η φρ. μνήμη αγχίνους: το μνημονικό τέχνασμα της ανάκλησης στη μνήμη ενός στοιχείου (αριθμού, ονόματος κλπ.) με τη βοήθεια άλλου ευκολότερου ανακλητού, με το οποίο έχει κοινά εξωτερικά στοιχεία λ.χ. για να θυμάται κανείς την χρονολογία της Γαλλικής Επανάστασης (1789) θυμάται την ακολουθία 7, 8, 9.

Δυστυχώς όμως την ακολουθία 7, 8, 9 την ξεχνούν οι συντάκτες του Λεξικού, καθώς όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο αναφέρουν το 1769 ως έτος κατά το οποίο έγινε η Γαλλική Επανάσταση (λ. Βαστίλλη σελ.) 421.

Η Στάση του Νίκα όπως αναφέρεται από όλους τους ιστορικούς, έγινε το 532 μ.Χ. Σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη (2019), λ. στάση σελ. 1905, αυτό δεν ισχύει: η ~ (στάση) του Νίκα :η εξέγερση του λαού της Κωνσταντινούπολης κατά του Ιουστινιανού το 531. Τόσο δύσκολο ήταν να γίνει μια επαλήθευση της ημερομηνίας; Και με την ευκαιρία. Σε χιλιάδες περιπτώσεις ο κύριος Μπαμπινιώτης χρησιμοποιεί το σύμβολο ~ το οποίο σίγουρα το έχουν δει πολύ συχνά οι αναγνώστες μας και σε άλλα έντυπα. Βρίσκεται μάλιστα στο πάνω αριστερά μέρος του πληκτρολογίου Η/Υ και λάπτοπ. Πώς λέγεται αλήθεια το σύμβολο αυτό; Στο ΧΛΝΓ της Ακαδημίας Αθηνών βρήκαμε ότι ονομάζεται τίλντα και είναι η κυματοειδής παύλα. Προέρχεται από την γαλλική λέξη tilde. Ψάχνοντας περισσότερο βρήκαμε ότι η αρχική λέξη από την οποία ξεκινά η λ. τίλντα, είναι η ελληνική τίτλος.

Όπως είναι γνωστό η Βιέννη πολιορκήθηκε δύο φορές από τους Οθωμανούς (1529 και 1683). Μάλιστα έχουμε γράψει και σχετικά άρθρα. Οι ημερομηνίες είναι αναμφισβήτητες. Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη (λέξη κρουασάν, σελ 1.105 ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: το φερώνυμο γλυκό αρτοσκεύασμα έγινε γνωστό μέσω της γαλλικής του ονομασίας που αποτελεί μετάφραση του γερμ. Hoernchen"κερατάκι", ονομασίας που δόθηκε στην Βιέννη σε γλύκυσμα φούρνου σχήματος ημισελήνου σε ανάμνηση της νίκης επί των Τούρκων πολιορκητών 1689, των οποίων έμβλημα ήταν η ημισέληνος.

Εδώ νομίζουμε υπάρχει και πρόβλημα στη διατύπωση. Ή το 1689 θα έπρεπε να βρίσκεται σε παρένθεση ή να υπάρχει ένα «το» (1689) πριν από αυτό. Πέρα όμως από το αμιγώς φιλολογικό ζήτημα υπάρχει άλλο, σοβαρότερο. Η δεύτερη πολιορκία της Βιέννης έγινε το 1683 όχι το 1689. Αν έγινε και τρίτη πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους το 1689 και το γνωρίζουν οι συντάκτες του Λεξικού Μπαμπινιώτη, καλό θα ήταν να ενημερώσουν κι εμάς τους υπόλοιπους!

Όπως είναι γνωστό το 356 π.Χ. ο Ηρόστρατος πυρπόλησε τον ναό της Άρτεμης στην Έφεσο για να μείνει το όνομά του στην ιστορία. Λέγεται μάλιστα ότι το ίδιο βράδυ γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος. Οι συμπατριώτες του Εφέσιοι που τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν, έδωσαν εντολή ως μεταθανάτια τιμωρία του να μην αναφερθεί ποτέ και πουθενά το όνομά του, το οποίο ωστόσο διέσωσε ο ιστορικός Θεόπομπος. Και εδώ το λεξικό Μπαμπινιώτη κάνει λάθος. Στην λ. Ηρόστρατος (σελ. 851) γράφει: Εφέσιος που πυρπόλησε το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο 365 π.Χ. προκειμένου να μείνει το όνομά του στην ιστορία.

Ο Κροίσος όπως είναι γνωστό υπήρξε βασιλιάς της Λυδίας ξακουστός για τα πλούτη του. Η λ. Κροίσος σήμερα, χρησιμοποιείται ως μετωνυμία για τον πολύ πλούσιο άνθρωπο. Σύμφωνα με την πιθανότερη εκδοχή ο Κροίσος γεννήθηκε το 595 π.Χ. και πέθανε το 547 π.Χ. Στον θρόνο έμεινε από το 560 π.Χ. ως το θάνατό του. Στο λ. κροίσος του Λεξικού Μπαμπινιώτη (σελ. 1.104) διαβάζουμε το εξής απίστευτο: κροίσος ΕΤΥΜ.Αρχ. Κροίσος, όνομα του τελευταίου βασιλιά της Λυδίας (560-597 π.Χ.). Αυτό ξεφεύγει από κάθε λογική και δεν αντέχει σε καμία δικαιολογία. Μετά από πέντε εκδόσεις και 21 χρόνια κανείς δεν είδε αυτό το απαράδεκτο 560-597 π.Χ.; Όσο και να προσπαθήσαμε να το ερμηνεύσουμε λογικά δεν βρήκαμε άκρη. Ίσως ο συντάκτης του λήμματος ήθελε να γράψει 597-560 π.Χ.(που και πάλι θα ήταν χρονολογικό λάθος). Δεν βρέθηκε κανείς να το διορθώσει;

Ποια είναι η γενέτειρα του Πατρινού Κωστή Παλαμά;

Ο μεγάλος Έλληνας ποιητής, διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός της λογοτεχνίας Κωστής Παλαμάς (1859-1943), γεννήθηκε στην Πάτρα από γονείς Μεσολογγίτες. Αυτό το γνωρίζουν και οι μαθητές Γυμνασίου.Το σπίτι αυτό επί της οδού Κορίνθου 241 όχι μόνο υπάρχει μέχρι σήμερα αλλά βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και το διαχειρίζεται η Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς. Να προσθέσουμε για τους αναγνώστες μας ότι στο ίδιο σπίτι γεννήθηκε, σχεδόν τρία χρόνια πριν τον Κωστή Παλαμά η Ματθίλδη Σεράο(1856-1927), Ιταλίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας. Ο πατέρας της, Francesco Serao ήταν πολιτικός μετανάστης και ήρθε στην Πάτρα το 1848, ενώ η μητέρα της ήταν Ελληνίδα, η Παυλίνα Μπορέλη. Το 1860 οικογένεια έφυγε για την Ιταλία και εγκαταστάθηκε στην Νάπολη. Στη γειτονική χώρα η Ματθίλδη Σεράο υπήρξε πολύ γνωστή.

Επανερχόμαστε στον Κωστή Παλαμά. Στην λ. γενέτειρα του Λεξικού Μπαμπινιώτη (σελ. 481) διαβάζουμε: το Μεσολόγγι, η γενέτειρα του Κ. Παλαμά. Ότι καταγόταν απ’ το Μεσολόγγι ο Κωστής Παλαμάς είναι αναμφισβήτητο. Γενέτειρα του όμως ήταν η Πάτρα.
Μαρωνίτες-Βαλκάνια

Οι Μαρωνίτες είναι η τρίτη μεγαλύτερη μετά τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και τους Μουσουλμάνους θρησκευτική ομάδα της Κύπρου. Ζουν στο νησί από τον 8ο-9ομ.Χ. αι. και κάποια στιγμή (13ος αι.) έφτασαν να είναι 80.000. Σήμερα μετά από εξισλαμισμούς, διωγμούς και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο αριθμούν 2000-3000 άτομα. Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη όμως (σελ. 1258), μαρωνίτης: Χριστιανός μονοθελητής του Λιβάνου. Δεν αναφέρεται δηλ. ότι Μαρωνίτες ζουν και στην Κύπρο.

Στα Βαλκάνια κατά το Λεξικό Μπαμπινιώτη (σελ. 411) περιλαμβάνονται οι εξής χώρες: Αλβανία, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κροατία, Σλοβενία, Βόρεια Μακεδονία (Σκόπια), Ελλάδα, Ρουμανία και Ευρωπαϊκή Τουρκία. Αυτό τι σημαίνει; Ότι η Ευρωπαϊκή Τουρκία είναι χώρα ή ότι η υπόλοιπη Τουρκία δεν ανήκει στα Βαλκάνια;

Έλλειψη επικαιροποίησης - αναθεώρησης λημμάτων

Ένα από τα βασικά προβλήματα του Λεξικού Μπαμπινιώτη (5η έκδοση) είναι ότι πολλά λήμματα δεν έχουν αναθεωρηθεί ή επικαιροποιηθεί και μένουν ίδια και απαράλλαχτα με αυτά της 1ης (1998) ή της 2ης (2002).

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Το Α(θηναϊκό) Π(ρακτορείο) Ε(ιδήσεων) και το Μ(ακεδονικό) Π(ρακτορείο) Ε(ιδήσεων) λημματογραφούνται ξεχωριστά ενώ έχουν συγχωνευθεί (ΑΠΕ-ΜΠΕ) εδώ και μια δεκαετία.

Το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή (Λ.Σ.-ΕΛ. ΑΚΤ.) αναφέρεται ως Λιμενικό Σώμα ενώ έχει μετονομαστεί σε Λ.Σ.-ΕΛ. ΑΚΤ. πριν 10 περίπου χρόνια.

Στη λ. αρχιφύλακας (σελ. 354) στον ορισμό 2 αναφέρεται: υπαξιωματικός της Αστυνομίας, της Αγροφυλακής και των φυλακών. Αγροφυλακή δεν υπάρχει πλέον…

Στη λ. λεωφορείο διαβάζουμε (σελ. 1156): φρ.(α): πράσινο λεωφορείο, λεωφορείο που συνδέει τον Πειραιά με την Αθήνα αλλά και γύρω περιοχές. Το τελευταίο δρομολόγιο πράσινου λεωφορείου έγινε την 1/1/2002…

Στη λέξη προεδρία (σελ. 1724), διαβάζουμε για το Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως. Το Υπουργείο αυτό δεν υπάρχει από το 1995!

Σε γλωσσικό σχόλιο (σε γαλάζιο πλαίσιο) στο ρήμα πραγματοποιώ-πραγματώνω (σελ. 1708) υπάρχει το εξής παράδειγμα: Στην ακριτική αυτή πόλη πραγματοποιούνται σημαντικά έργα οδοποιίας με χρηματοδότηση από κονδύλια της Ε.Ο.Κ. Χρηματοδοτεί η Ε(λληνική) Ο(μοσπονδία) Κ(αλαθοσφαίρισης), η Ε.Ο.Κ. έργα οδοποιίας; Γιατί στη σελ. 740 του Λεξικού Μπαμπινιώτη διαβάζουμε ότι η Ε.Ο.Κ. (ήταν) παλαιότερα η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση).

Στη λ. τιμαριθμικός (σελ. 2041) υπάρχει εκτενής ορισμός για την (αλήστου μνήμης) Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή η οποία δεν υφίσταται εδώ και δεκαετίες!

Στη λ. τιμάριθμος υπάρχει το παράδειγμα: ο ~ κυμάνθηκε στο πρώτο τρίμηνο του ’97 σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Στη λ. μέχρι (σελ. 1305) υπάρχει το παράδειγμα: πρέπει να παραδώσετε τις εργασίες σας ~ τις 21.01.2002 ενώ στη λ. φιλμογραφία (σελ. 2171) το παρ.: ~ του ανεξάρτητου κινηματογράφου του έτους 1999.

Στη λ. αφύπνιση (σελ. 399) υπάρχει η «υπηρεσία αφυπνίσεως και υπομνήσεων του Ο.Τ.Ε.» με εκτενή ορισμό! Η Υπηρεσία αυτή δεν υφίσταται! Χωρίς να απευθυνθεί κάποιος στον Ο.Τ.Ε. πληκτρολογεί *55* ώρα αφύπνισης # π.χ. *55* 0640 # και δέχεται κλήση με ηχογραφημένο μήνυμα στις 06.40. Αν δεν απαντήσει θα δεχτεί κλήση στις 06.45 και αν δεν απαντήσει ούτε σ’ αυτή, θα δεχτεί τελευταία κλήση στις 06.50. αν δεν απαντήσει ούτε τότε, έχασε το αεροπλάνο, το τρένο, το λεωφορείο ή το μεροκάματο…

Στη λ. δίσκος (σελ. 606) διαβάζουμε για χρυσό δίσκο (στις 30.000 αντίτυπα) και πλατινένιο δίσκο (50.000 αντίτυπα). Αυτοί οι αριθμοί έχουν αλλάξει προ καιρού (ίσχυαν μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα). Από τον Σεπτέμβριο του 2006, χρυσός δίσκος απονέμεται για κάθε άλμπουμ που ξεπέρασε τις 15.000 σε πωλήσεις και πλατινένιος σε ερμηνεύτρια, ερμηνευτή, συνθέτες, στιχουργούς κλπ. που η δισκογραφική τους δουλειά πούλησε περισσότερα από 30.000 «κομμάτια» (ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑΣ, Π. ΔΡΑΓΟΥΜΑΝΟΣ).

Άστοχα παραδείγματα

Σε ένα Λεξικό 2.300 και πλέον σελίδων υπάρχουν χιλιάδες παραδείγματα. Λογικό είναι να ξεφύγουν και κάποια λάθη. Όταν όμως συναντάμε παραδείγματα όπως αυτά που θα αναφέρουμε και τα οποία υπάρχουν εξαρχής στο Λεξικό Μπαμπινιώτη, κατά την άποψή μας, υπάρχει θέμα.

Σελ. 1144: 1 i) και τι δεν είπε (κάποιος)…: «και τι δεν είπε ο Τόνι Μπλερ: ότι οι Συντηρητικοί […] στοιχειώνουν τον βρετανικό λαό […] ότι ο Τζον Μέιτζορ ως αρχηγός ήταν αδύνατος και ο Ουίλιαμ Χέιγκ περίεργος, ότι…» (εφημ.). πρόκειται για ένα παράδειγμα-ποταμό που αναφέρεται σε πολιτικούς που πρωταγωνίστησαν στην πολιτική σκηνή της Μ. Βρετανίας πριν από 20 και πλέον χρόνια και στους σημερινούς μαθητές και φοιτητές είναι παντελώς άγνωστοι.

Σελ. 1787, λ. ρέλι 2: ΝΑΥΤ. ρέλια (τα) η κουπαστή σε μεγάλα πλοία, το προστατευτικό κιγκλίδωμα (σε σκάφη μικρότερων διαστάσεων): «έσκυψε, πέρασε το κεφάλι του στα ~ κι άρχισε να ξερνάει» (Ν. Καββαδίας). Εντάξει, εξαιρετικός ο Καββαδίας, αλλά το συγκεκριμένο παράδειγμα με το «άρχισε να ξερνάει» τι ακριβώς προσφέρει; Και πού θα εστιάσει ο αναγνώστης; Στα ρέλια ή στο ρήμα ξερνάει;

Σελ. 1539, λ. παλληκάρι (εκφραστ.) 1. ο άνδρας νεαρής ηλικίας. Μεγάλο κρίμα! 25 χρονών ~ και να μείνει ανάπηρος! Θα μπορούσαν να είχαν μπει χιλιάδες άλλα παραδείγματα. Το παλληκάρι που μένει ανάπηρος είναι πραγματικά τραγικό και λυπηρό.

Τα χημικά στοιχεία

Είχαμε επισημάνει και στο προηγούμενο άρθρο την έλλειψη στο Λεξικό Μπαμπινιώτη των στοιχείων που ονομάστηκαν από τις Διεθνείς Ενώσεις Χημικών και Φυσικών τα τελευταία χρόνια (λιβερμόριο, φλερόβιο κλπ.).

Δυστυχώς το πρόβλημα του Λεξικού με τα χημικά στοιχεία είναι πολύ μεγαλύτερο. Στον ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ τα χημικά στοιχεία από το 104 και έπειτα, ως και το 118 αναφέρονται μόνο με τα σύμβολά τους! Π.χ. 104: Rf, 105: Db. Δεν έχουν όνομα τα στοιχεία αυτά; Φυσικά και έχουν. Π.χ. το 104 είναι το ραδερφόρντιο. Είναι καινούργιο χημικό στοιχείο; Όχι, το ραδερφόρντιο ονομάστηκε έτσι το 1969 προς τιμήν του μεγάλου Νεοζηλανδού φυσικού Ernest Rutherford. Εδώ και το ΧΛΝΓ αν και αναφέρει το χημικό στοιχείο, δεν γράφει ότι πήρε το όνομά του από τον Ε. Ράδερφορντ, πρόκειται δηλαδή για ανθρωπωνύμιο. Στο Λεξικό Μπαμπινιώτη (2019) όχι μόνο δεν αναφέρονται τα ονόματα των χημικών στοιχείων αλλά δεν υπάρχουν ούτε ως λήμματα!

Λανθασμένες ετυμολογίες

Αν και στο οπισθόφυλλο του Λεξικού Μπαμπινιώτη διαβάζουμε ότι αυτό «δίνει την ετυμολογία όλων των λέξεων της Νέας Ελληνικής» κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Αλλά και σ’ αυτές που έχει, υπάρχουν λάθη. Αναφέρουμε ενδεικτικά: σελ. 1355, μοράβια. ΕΤΥΜ. Από την ονομασία Moravia (<τσεχ. Morava). Λάθος, πρόκειται για ιταλική εμπορική ονομασία, Moravia.

Σελ. 1339, μοτοσακό <ιταλ. motosacco (νόθο συνθ.) < moto+sacco. Λάθος, πρόκειται για ελβετική εμπορική ονομασία (Motosasoche) μοτοποδηλάτων που πρωτοεμφανίστηκαν το 1899!

Σελ. 1284, μεσάντρα. ΕΤΥΜ. Πιθ. <μεσάνδρα <μέσος+αρχ: άνδηρον. Η λέξη προέρχεται από το γαλλικό mansarde, γαλλικό ανθρωπωνύμιο F. Mansart (A Lexicon of Smyrneika).

Σελ. 1384, νάπα: ΕΤΥΜ. <γαλλ. nappe <λατ. mappa, «πετσέτα». Λάθος, η λ. νάπα (είδος δέρματος) προέρχεται από το αμερικ. nap(p)a (leather) τοπωνύμιο Napa, πόλη της Καλιφόρνιας.

Στη σελ. 499 και στη λ. γκόμενα, ο κύριος Μπαμπινιώτης ανάμεσα στις άλλες εκδοχές για την ετυμολογία της, γράφει τα εξής: Ορισμένοι θεωρούν ότι αφετηρία της, υπήρξε μια λακ για τα μαλλιά που εισήχθη το 1934 από τη Αργεντινή με την ισπ. ονομασία Comina και ήταν αρχικώς διαδεδομένη στους ηθοποιούς. Η λ. γκόμενα είναι πολύ παλιότερη. Όπως έχει γράψει ο Νίκος Σαραντάκος στο blog του (28/12/2015), «Μέχρι στιγμής η παλιότερη ανεύρεση της λέξης είναι στο μυθιστόρημα υποκόσμου «Οι μυστηριώδεις νυκτοκλέπται», γραμμένο από τον Μηνά Χαμουδόπουλο, που κυκλοφόρησε το 1870 και αφηγείται τις περιπέτειες μιας σπείρας κακοποιών στη Σμύρνη. Κατά την άποψή μας, η λέξη ξεκίνησε από τη Σμύρνη και ήρθε στην Ελλάδα με τα ρεμπέτικα τραγούδια. Ήδη, το 1931 στο τραγούδι του Μιχάλη Σκουλούδη «Άντε ρε μόρτη Πειραιώτη» που ερμήνευσε ο Αντώνης Διαμαντίδης (Νταλγκάς) υπάρχει ο στίχος «ποτέ δεν λείπει γκόμενα από κοντά σου»…

Στη λ. μετροπόντικας (σελ. 1304) υπάρχει στην ετυμολογία πβ. ιταλ. metrotalpa ενώ στη σελ. 1581 στη λ. παρκέτο ΕΤΥΜ <ιταλ. parchetto <γαλλ. parquet.

Στο κορυφαίο ιταλικό λεξικό Lo Zingarelli (έκδ. 2019) οι λέξεις metrotalpa και parchetto δεν υπάρχουν. Το συγκεκριμένο λεξικό έχει 140.000 λήμματα. Μήπως κάτι δεν πάει καλά με την ετυμολογία του Λεξικού Μπαμπινιώτη;

Πόλεις - Κωμοπόλεις

Στο Λεξικό Μπαμπινιώτη χαρακτηρίζονται ως πόλεις μια σειρά από κωμοπόλεις. Θυμίζουμε ότι η κωμόπολη έχει πληθυσμό από 2.000-9.999 κατοίκους και η πόλη περισσότερους από 10.000 κατοίκους. Κι ενώ υπάρχουν πολλές ελληνικές κωμοπόλεις, απουσιάζει η Ιεράπετρα. Η μεγαλύτερη πόλη του ν. Λασιθίου, η τέταρτη σε μέγεθος πόλη της Κρήτης και για την ιστορία, η τελευταία ελληνική πόλη που έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων (περ. 67 π.Χ.). Δεν αναφέρεται ότι το Αίγιο λεγόταν παλαιότερα Βοστίτσα, ενώ στην Υπάτη αναφέρεται η ονομασία Patracik (Μικρή Πάτρα) την οποία της έδωσαν οι Τούρκοι, η ονομασία La Patria που της έδωσαν οι Φράγκοι, όχι όμως και η μεσν. Ελληνική Νέαι Πάτραι! (πβ. Παλαιών Πατρών Γερμανός).

Νεολογισμοί - Φραπεδόμαγκας

Στην 5η έκδοση του Λεξικού Μπαμπινιώτη έχουν προστεθεί 1.100 λέξεις. Βέβαια, θα μπορούσαν να προστεθούν και άλλες: π.χ. μπαρίστας, εθνομηδενιστής κλπ. Η λ. viral δεν υπάρχει στα ελληνικά. Υπάρχει η λ. φραπεδόμαγκας που θυμίζει τον Παναγιώτη Ψωμιάδη που μάλλον ήταν ο πρώτος που την είπε ενώ παραμένουν οι λ. διακοποδάνειο και δωροδάνειο που σήμερα είναι εντελώς ανεπίκαιρες. Υπάρχουν επίσης λέξεις χωρίς καμία χρήση σήμερα: σκίμπους (το σκαμνί, το σκαμπό), περιπόδιο (η κάλτσα), ευτρεπίστρια (η καθαρίστρια) κλπ. Όχι, η λ. μοντελοπνίχτης, δεν υπάρχει.

Άλλα λάθη

Στη λ. μέλος (σελ. 1279) σημ. 3, διαβάζουμε: ΜΑΘ.: μέλη της εξισώσεως/της ανισότητας τα δύο μέρη εξισώσεως ή ανισώσεως που βρίσκονται εκατέρωθεν του σημείου ισότητας (=) ή ανισότητας (>). Σημείο ανισότητας είναι και το < (μικρότερο). Ο ορισμός για να είναι πλήρης έπρεπε να γράφει στο τέλος «ή ανισοϊσότητας» (μεγαλύτερο-ίσο και μικρότερο-ίσο).

Στη λ. Τρίκαλα, στην ετυμολογία αναφέρεται το όνομα του Α(ντώνιου) Κεραμόπουλου. Η σωστή γραφή του επώνυμού του είναι Κεραμόπουλλος.

Ο Πλούτων αναφέρεται ως πλανήτης-νάνος από το 2006 (σελ. 1672) αλλά και ως «κανονικός» πλανήτης (σελ. 1657).

Στη σελ. 2083, στη λ. Τσαμουριά διαβάζουμε τις Φιλιάτες. Σοβαρότατο λάθος, η θεσπρωτική κωμόπολη ονομάζεται (οι) Φιλιάτες και δεν είναι θηλυκού γένους. Επίσης στην ίδια σελ. στη λ. Τσάμης αναφέρει (ειδικότ.) ο μουσουλμάνος αλαβανόφωνος (Τουρκαλβανός της Τσαμουριάς που είχε εξαιρεθεί της ανταλλαγής πληθυσμών με την Τουρκία). Για τα εγκλήματα των Τσάμηδων κατά τον Β’ Π.Π., γιατί δεν γράφει κάτι ο κύριος Μπαμπινιώτης;

Στη σελ. 1326, στη λ. Μολδαβία αναφέρεται ότι το κράτος έχει ως επίσημη γλώσσα τη Μολδαβική (Ρουμανική)! Τι συμβαίνει; Ουσιαστικά, οι Μολδαβοί μιλούν ρουμάνικα. Για εθνικούς λόγους όμως, άλλωστε το 1994 απέρριψαν με δημοψήφισμα την ένωσή τους με τη Ρουμανία, ονομάζουν τη γλώσσα τους Μολδαβική.

Στη λ. λιγνός, αναφέρεται ότι ο «Χοντρόςκαι ο Λιγνός, ήταν ένα κωμικό δίδυμο του βωβού κινηματογράφου. Και όχι μόνο! Η τελευταία τους ταινία, «Atoll K», γυρίστηκε το 1951.

Αθλητισμός: Λάθη επί λαθών

Στα αθλητικά λήμματα, το Λεξικό Μπαμπινιώτη έχει πολλά και σοβαρά λάθη. Αναφέρουμε μερικά από αυτά. Στο δέκαθλο (σελ. 542) περιλαμβάνεται η σφύρα (σφυροβολία) όπως αναφέρει. Φυσικά, στο σύνθετο αυτό αγώνισμα, δεν περιλαμβάνεται η σφυροβολία, αλλά ο ακοντισμός!

Το πένταθλο (σελ. 1607) υπάρχει μόνο στον κλειστό στίβο για τις γυναίκες. Δεν περιλαμβάνει τον δρόμο 100 μ. μετ’ εμποδίων όπως γράφει το Λεξικό, αλλά τα 60 μ. με εμπόδια. Απουσιάζει το (ολυμπιακό αγώνισμα) μοντέρνο πένταθλο. Το έπταθλο (σελ. 773) δεν είναι σύνθετο αγώνισμα μόνο για γυναίκες, αλλά και για άντρες στον κλειστό στίβο.

Η λέξη «αυτογκόλ» προέρχεται από το ιταλ. autogoal (1908) και δεν είναι μεταφρ. Δάνειο από το γερμ. Selbsttor (σελ. 384). Στη λ. λίμπερο, διαβάζουμε (σελ. 1163) ΑΘΛ. Παίκτης που κινείται ελεύθερα σε όλο τα γήπεδο. Σε ποιο άθλημα; Οι υπόλοιποι κινούνται με περιορισμούς; Γιατί δεν αναφέρεται τουλάχιστον «στο ποδόσφαιρο»; Γιατί δεν υπάρχει αναφορά στον «λίμπερο» του βόλεϊ που καθιερώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90;

Στη λ. στιπλ (σελ. 1918) διαβάζουμε αγώνας δρόμου (πόσων μέτρων;) κατά τον οποίο ο αθλητής περνά πάνω από ειδικά ψηλά εμπόδια, κατασκευές με νερό κλπ. Όπως είναι γνωστό, τα στιπλ διεξάγονται συνήθως σε απόσταση 3.000 μέτρων. Τα εμπόδια δεν είναι «ειδικά ψηλά». Πρόκειται για εμπόδια ύψους 0, 914 μ. (μια γιάρδα) όσο και τα αντίστοιχα στον δρόμο των 400 μ. με εμπόδια (χαμηλά εμπόδια). Τα «ψηλά εμπόδια» (1, 067 μ. για τους άνδρες υπάρχουν στον δρόμο των 110 μ. με εμπόδια. Όσο για τις κατασκευές με νερό, μια μικρή λίμνη είναι και τίποτα περισσότερο…

Ο Κ. Μητσοτάκης για το Λεξικό Μπαμπινιώτη

Ο κύριος Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι αναμφίβολα ένας από τους κορυφαίους Έλληνες γλωσσολόγους. Δεν καταλαβαίνουμε όμως αυτή την απόλυτη ταύτισή του με τα Λεξικά, τον χαρακτηρισμό «εθνικός γλωσσολόγος» κλπ.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2018, στο πλαίσιο της συνέντευξής του στη ΔΕΘ, ο πρόεδρος της Ν.Δ. και τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, νυν πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης απαντώντας σε ερώτηση της Χριστίνας Κοραή, είπε: «Φαντάζομαι ότι στη νέα έκδοση του Λεξικού Μπαμπινιώτη δίπλα στη λέξη λαϊκιστής υπάρχει το όνομα του κυρίου Τσίπρα». Πρόκειται για μία ατάκα που πρωτακούστηκε στην αμερικανική κωμωδία «Weekend at Bernie’s», νο 2 (1993) και όπου ο ένας από τους δύο συμπρωταγωνιστές έλεγε στον άλλο «δίπλα στη λέξη αχάριστος, θα υπάρχει η φωτογραφία σου». Πάντως, στη νέα έκδοση του Λεξικού Μπαμπινιώτη δεν υπάρχει η φωτογραφία του κ. Τσίπρα δίπλα στη λέξη λαϊκιστής.

Και πραγματικά μας έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση πώς και γιατί ο κύριος Μητσοτάκης προβάλλει δημόσια από τη ΔΕΘ το λεξικό ενός ιδιώτη και όχι το σαφώς καλύτερο, Λεξικό της Ακαδημίας. Ας ελπίσουμε, όταν θα βρει χρόνο θα κάνει μια απλή σύγκριση ανάμεσα στα δύο λεξικά και θα καταλάβει το λάθος του…