ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΚΛΑΔΟΣ
Παρά του ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφεται στροφή στις παραδοσιακές καλλιέργειες και στην παραγωγή ποιοτικών τοπικών προϊόντων, η αρχαιότερη καλλιέργεια εσπεριδοειδών στην χώρα μας εγκαταλείπεται και αφανίζεται.
Ο λόγος για την παραγωγή κίτρων που ουσιαστικά τείνει να εξαφανιστεί.
Σήμερα η καλλιέργεια της κιτριάς έχει εγκαταλειφθεί σε ολόκληρη την Κρήτη, λόγω της οικονομικής πτώχευσης και κακής διαχείριση των δεδομένων από την Ένωση Κιτροπαραγωγών Κρήτης, παρά το γεγονός, ότι είχε 100% εξαγωγή των προϊόντων της και την δυνατότητα να παρέχει συνεχώς αυξανόμενο αριθμό στην παγκόσμια αγορά.
Η οικονομική κρίση, που βιώνουμε, έχει αναδείξει πληθώρα λαθών και παραλείψεων, τα οποία και οδήγησαν στην βαθειά αναπτυξιακή ύφεση της χώρας και στην φτωχοποίηση του λαού μας.
Το γεγονός αυτό είναι ακόμα πιο έντονο σε αγροτικές και ημιορεινές περιοχές, όπου ήδη, λόγω των πολιτικών επιλογών που είχαν εφαρμοστεί τις τελευταίες δεκαετίες, ζούμε εδώ και αρκετά χρόνια την πληθυσμιακή ερήμωση και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των λιγοστών κατοίκων που επέμειναν και παρέμειναν στις άλλοτε πολυπληθείς και οικονομικά σθεναρές περιοχές.
Η κρίση στις αγροτικές περιοχές δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Η αναπτυξιακή ύφεση είναι ένα ζήτημα που τις ταλανίζει τουλάχιστον μια εικοσαετία και έγινε ιδιαίτερα αισθητή τα τελευταία χρόνια.
Η απογραφή του 2011 είναι ένα σαφές αποδεικτικό στοιχείο. Ο πληθυσμός σε σχέση με το 2001 είναι σχεδόν ο μισός και σε κάποιες τοπικές κοινότητες η πραγματική μείωση - και όχι η καταγεγραμμένη - ανέρχεται πέρα του 50% σε σχέση με την πραγματική – και επίσης όχι την επισήμως καταγεγραμμένη - του 2001.
Αυτό και μόνο είναι ένα ενδεικτικό στοιχείο μιας πραγματικότητας που πλέον δεν μπορούμε να παραβλέψουμε.
Πως όμως να μην συμβεί αυτό όταν η οικονομική ευμάρεια των περιοχών μας στηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά σε αγροτικές δραστηριότητες, οι οποίες στην πάροδο του χρόνου εγκαταλείφτηκαν και σχεδόν εξαφανίστηκαν;
Το κράτος και η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε χρήματα μόνο για την κτηνοτροφία και για την ελαιοκαλλιέργεια και μάλιστα χωρίς να πετύχει τα αναμενόμενα αλλά μάλλον προκαλώντας προβλήματα, καταστροφικά για τις καθαρά αγροτικές περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το οποίο καταγράφεται, είναι η επέλαση των κτηνοτρόφων, οι οποίοι μετέτρεψαν παραδοσιακές καλλιεργήσιμες εκτάσεις σε βοσκοτόπους, αφού οι πλαγιές των βουνών δεν τους ήταν πλέον αρκετές για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Για δε την καλλιέργεια του αμπελιού και την παραγωγή σταφίδας, οι πολιτικές ήταν απολύτως καταστροφικές. Σταφίδα παράγεται ελάχιστα.
Επίσης σταδιακά εγκαταλείπονται καλλιέργειες όπως των εσπεριδοειδών, της χαρουπιάς, της χονδρελιάς, του κερασιού και βέβαια αυτή του κίτρου, ενός μοναδικού προϊόντος, το οποίο σήμερα δεν παράγεται πουθενά αλλού στην Ελλάδα παρά μόνο λίγο στη Νάξο και σε ό,τι αφορά την Κρήτη επικεντρώνεται στο Γαράζο και σε κάποια γειτονικά χωριά στην κοιλάδα του Μυλοποτάμου από τις Αλλόϊδες έως την Βιράν Επισκοπή αλλά σε ποσότητες ελάχιστων κιλών...καν τόνων.
Και όλη αυτή η παρακμή της καλλιέργειας, τη στιγμή, που το προϊόν έχει τεράστια ζήτηση σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ίσως κανένα άλλο προϊόν να μην έχει τόσο μεγάλη ζήτηση όσο το κίτρο.
Το ζητούν στην ζαχαροπλαστική και στην μαγειρική, το ζητούν οι φαρμακοβιομηχανίες, οι σαπωνοποιίες, οι εταιρείες παραγωγής καλλυντικών ακόμα και βιομηχανίες επεξεργασίες κρέατος, αλλαντοποιίας και κονσερβοποιίας. Τα τελευταία δύο χρόνια έντονο ενδιαφέρον δείχνει η Κίνα και δει η Ταϊβαν .... όμως κίτρο, δεν υπάρχει πια για να καλύψει τις ανάγκες της Ελλάδας και της Ευρώπης.
ΚΙΤΡΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ...
Για πάρα πολλά χρόνια στην περιοχή της κοιλάδας του Μυλοποτάμου αλλά και σε άλλες περιοχές της Κρήτης άκμαζε η καλλιέργεια της κιτριάς. Η παραγωγή κίτρων αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες πηγές οικονομικής ευμάρειας του νησιού.
Τα προβλήματα ξεκίνησαν μετά από την διάλυση της Ένωσης Κιτροπαραγωγών Κρήτης.
Η παραγωγή μειώθηκε δραματικά και σταδιακά αφανίζεται καθώς και οι πρωτοβουλίες του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ρεθύμνου που ίδρυσε την Ομάδα Παραγωγών «Εσπερίδες» απέτυχε παταγοδώς.
Ωστόσο, το κίτρο παραμένει ένα από τα προϊόντα με 100% ζήτηση στην παγκόσμια αγορά και μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Όμως δεν καταγράφεται η παραμικρή ουσιαστική κίνηση για την ανάκαμψη της καλλιέργειας αυτής παρά του ότι η γενικότερη κατεύθυνση που υπάρχει είναι όπως οι τοπικές οικονομίες στραφούν στην αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και στοιχείων που συνθέτουν την παραδοσιακή γραμμή εξέλιξης.
Τα τελευταία δύο χρόνια έντονο είναι το ενδιαφέρον από την Κίνα και ειδικά από την Ταϊβαν, από όπου απόστολές έχουν επισκεφθεί κιτροκαλλιέργειες στην περιοχή του Γαράζου και ζητούν αιθέρια έλαια και άλλα προιόντα.
Ματαίως όμως. Κίτρα δεν υπάρχουν.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
Συγκριτικό πλεονέκτημα των αγροτικών και κτηνοτροφικών περιοχών του Ρεθύμνου είναι οι υψηλής πολιτιστικής αξίας παραδοσιακοί οικισμοί, τα μνημεία, ο παραδοσιακός και λαϊκός πολιτισμός, το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον και τα προϊόντα.
Ζητούμενο παραμένει η σωστή αξιοποίηση τους σε πολλαπλή κατεύθυνση με στόχο την επίτευξη μιας ισχυρής τοπικής οικονομίας.
Επικεντρώνοντας στα αγροτικά προϊόντα το ζητούμενο είναι:
- η παραγωγή με σύγχρονες μεθόδους, κυρίως με βιολογικές καλλιέργειες και συνέπεια ως προς το ζητούμενο, δηλαδή το ποιοτικό αποτέλεσμα,
- η μεταποίηση και η εμπορία.
- Η τουριστική αξιοποίηση τους μέσα από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
- Και η πολιτιστική αξιοποίηση τους μέσα από δράσεις και πρωτοβουλίες ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των προϊόντων.
Στην περίπτωση του κίτρου απαιτείται:
ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ: η παραγωγή του κίτρου όπως την ξέραμε σήμερα πρέπει επιτέλους να εξελιχθεί. Πρώτο ζητούμενο η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Απαιτείται επιστημονική μελέτη για αυτό το σκοπό από ειδικούς, προκειμένου να έχουμε καλύτερα και ποιοτικότερα κίτρα ενώ θα πρέπει να δοθεί έμφαση και στην ποικιλία entrong , των μικρών κίτρων δηλαδή, που μπορούν να εξάγονται στην αγορά του Ισραήλ και των Ισραηλινών όπου Γης, για την τελετή της σκηνοπηγίας. Δεύτερο ζητούμενο ο εκσυγχρονισμός των υποδομών. Απαιτείται σύγχρονο αγροτικό οδικό δίκτυο καθώς και βελτίωση του δικτύου άρδευσης. Βασικό θέμα είναι η διασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού ενώ σχετικά με τα ζητήματα της καλλιέργειας και της παραγωγής απαιτείται εκσυγχρονισμός για να γίνει η δουλειά του αγρότη πιο εύκολη και πιο αποδοτική. Για το λόγο αυτό είναι απολύτως επιβεβλημένο να ίδρυθεί ένα ινστιτούτου για την καλλιέργεια και την παραγωγή του κίτρου, στο οποίο θα εργάζεται εξειδικευμένο προσωπικό, θα συνεργάζεται με Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Ιδρύματα και θα καθοδηγεί επιστημονικά την εξέλιξη της παραγωγής του εσπεριδοειδούς.
ΜΕΤΑΠΟΙΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑ : Μέσα από τις απαραίτητες ενέργειες, στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσουν οι ίδιοι οι λίγοι παραγωγοί που έμειναν, μπορεί να δημιουργηθεί μια σύγχρονη μονάδα παραλαβής, επεξεργασίας, μεταποίησης και εμπορίας του κίτρου. Είναι τέτοια η ζήτηση του προϊόντος στη διεθνή αγορά, που είτε ένας συνεταιριστικός αγροτικός φορέας είτε κάποιος ιδιώτης, θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία. Οι μονάδες αυτές πάντα έχουν επιστημονικό αλλά και τουριστικό ενδιαφέρον. Η παράλληλη ανάπτυξη μιας εναλλακτικής μορφής τουρισμού είναι στόχος εφικτός.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: Η τουριστική αξιοποίηση του κίτρου είναι ένα ακόμα ζητούμενο. Η μοναδικότητα της καλλιέργειας εξασφαλίζει το ενδιαφέρον του κοινού. Αυτό βεβαίως μέσα από την ολοκληρωμένη αξιοποίηση του. Δηλαδή εκτός από τον εκσυγχρονισμό των καλλιεργειών και την λειτουργία μονάδας επεξεργασίας, μεταποίησης και εμπορίας, να γίνουν ακόμα τουλάχιστον δύο συγκεκριμένες ενέργειες. Η μία είναι η αξιοποίηση του κίτρου στην Κρητική διατροφή, άρα ένα ειδικό γαστρονομικό κόσμο συνταγών, που θα διαμορφωθεί και θα αναπτυχθεί και βέβαια ένα μουσείο κίτρου. Σε ό,τι αφορά την Κρητική Διατροφή ήδη στην ετήσια Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Γαράζου, έχει παρουσιάσει μια σημαντική γκάμα από συνταγές τα τελευταία χρόνια, που αποδεικνύουν, ότι το κίτρο δίδει τεράστιες δυνατότητες μέσα στην κουζίνα.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Η πολιτιστική αξιοποίηση του κίτρου μέσα από δράσεις και πρωτοβουλίες ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του δεν είναι καινούργια υπόθεση. Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου μετράει ήδη 27 διοργανώσεις. Μάλιστα, σε ό,τι αφορά το κίτρο, η γιορτή του, είναι η μόνη που δεν έχει πρόβλημα και πάει καλά. Οι εκδηλώσεις αυτές που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, αποτελούν ένα από τους πιο προβεβλημένους θεσμούς της Κρήτης. Το ενδιαφέρον ολοένα και αυξάνεται με τους επισκέπτες της να αγγίζουν κάθε χρόνο χιλιάδες κόσμο. Η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου πρέπει να συνεχιστεί απρόσκοπτα και μάλιστα μέσα σε ένα πλαίσιο, το οποίο θα λειτουργεί αποτελεσματικά στην προβολή των προϊόντων και θα καταθέτει πρόταση πολιτιστικής συνέχειας και ανάπτυξης με δράσεις και πρωτοβουλίες που παράλληλα θα αναδεικνύουν την σύγχρονη καλλιτεχνική και πολιτιστική παραγωγή σε όλους τους τομείς. Ανάμεσα στις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στο πλαίσιο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων για το κίτρο μπορεί να είναι η έκδοση της ιστορίας και της εξελικτικής πορείας της καλλιέργειας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η έκδοση συνταγών για φαγητά, γλυκά και ποτά με βάση το κίτρο, και βέβαια πολλές άλλες δραστηριότητες, που μπορούν να προκύψουν μέσα από ιδέες και προτάσεις.
ΈΝΑ ΠΡΟΙΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ένα προϊόν, μπορεί να είναι το μέλλον.
Να είναι η ιδέα.
Να είναι το όραμα.
Να είναι η έμπνευση.
Ο Κάλβος έγραψε σε ένα ποίημα του:
Μοσχοβολάει το κλίμα σου,
ω φιλτάτη πατρίς μου,
και πλουτίζει το πέλαγος
από την μυρωδίαν
των χρυσών σου κίτρων.
(Α. Κάλβος: Λύρα: Ωδή πρώτη ,ιη')
Και ο Ελύτης με δικούς του στίχους απάντησε:
Ανεμόεσσα κόρη ενήλικη θάλασσα
πάρε το κίτρο που μου 'δωκε ο Κάλβος
δικιά σου η χρυσή μυρωδία
(O. Ελύτης: Ημερολόγιο ενός Aθέατου Απριλίου)
Ότι μια μέρα θα δαγκάσεις μες στο νέο λεμόνι
και θ' αποδεσμεύσεις
τεράστιες ποσότητες ήλιου
από μέσα του.
(Ο. Ελύτης: Μαρία Νεφέλη-Το αιώνιο στοίχημα)
Οι στίχοι προσδιορίζουν την αναγέννηση και τη θέση του ήλιου καταλαμβάνει συμβολικά το χρυσό κίτρο, που αποδεσμεύει από μέσα του τεράστιες ποσότητες ήλιου ως νέο λεμόνι.
Συμβολικά και εμείς κλείνουμε λέγοντας, ότι είναι τεράστιες οι δυνατότητες αυτού του προϊόντος, η αξιοποίηση του οποίου θα είναι μια δυναμική συνιστώσα στην προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης της υπαίθρου.
