O Aπόλλων, ο θεός των Ροδίων

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Κώστας Καντάς

Οι αρχαίοι Ρόδιοι είχαν για θεό τον Απόλλωνα, γιατί έλουζε την Ρόδο με τον ήλιο του. Ήταν κατάφωτη τις περισσότερες μέρες του χρόνου. Ήταν ημέρες ζωής και χαράς, μέρες για δράση και ενεργητικότητα.

Ο Απόλλωνας ήταν ο σπουδαιότερος μετά τον Δία και την Αθηνά. Πάντοτε ήταν στα χείλη των Ελλήνων και μάλιστα τον ένιωθαν σαν βοηθό τους στους πολέμους τους και στις ημέρες της παραγωγής της γης για την αφθονία των καρπών, των φρούτων, των σταφυλιών τους, αρωγό στην οικογένειά τους και προστάτη της οικογενείας τους και της ζωής τους.

Ο Απόλλωνας ήταν δίδυμος με την αδερφή του την Άρτεμη, που γεννήθηκε στην νήσο Ορτυγία, δηλαδή την Δήλο. Μητέρα του ήταν η Λητώ που ήταν σύζυγος του Δία πριν από την Ήρα. Επειδή η Ήρα ζήλευε την Λητώ κανένας τόπος δεν την δεχόταν για να γεννήσει εκτός από την Ορτυγία. Ο Δίας επέλεξε το νησί αυτό που επέπλεε στα κύματα και το στήριξε.

Οι πόνοι του τοκετού κρατούσαν εννέα μέρες και εννέα νύκτες. Τότε η μαμή Ειλειθυία που η Ήρα την κρατούσε επίτηδες κοντά της μπόρεσε να διαφύγει και να βοηθήσει την επίτοκο να γεννήσει.
Πρωτογεννήθηκε η Άρτεμις και κατόπιν η Αρτεμησία. Το νησί Ορτυγία ονομάστηκε Δήλος, επειδή φανερώθηκε ο θεός, ο Θεογνις «Θοιβεανοιξ, οτε με θεα έτεκε ποτνιά Λητώ».

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης λέει, ότι ο Απόλλωνας γεννήθηκε στην Κρήτη. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι γεννήθηκε στην Κρητηνία. Άλλοι ισχυρίζονται, ότι γεννήθηκε στην Ελιγολάνδη, το νησί των οδικών κύκνων. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι ήταν Μικρασιάτης και συγκεκριμένα ότι ήταν από την Λυκία με το επίθετο Λητρίδης.

Ο ίδιος ονομαζόταν Λύκειος και οι κάτοικοι της Δήλου πίστευαν ότι τους χειμώνες τους περνούσε στη Λυκία. Ο εορτασμός του έπεφτε την 7η μέρα . Στην Καλλιθέα και μέχρι τα 1950 η διαβόητη γιάτρισσα πατσούρα μόλις το παιδί συμπλήρωνε 7 μέρες ζωής το έβγαζε έξω από το σπίτι και λέγοντας ευχές και το όνομα του παιδιού. Και το ξανά έβαζε από την είσοδο με ευχές για μακροζωία.

Ο Όμηρος μας λέει στην Ιλιάδα ότι ο Απόλλωνας ήταν ισότιμος με άλλους θεούς, ενώ αλλού ο αγαπητός Απόλλωνας να μάχεται κατά των Ελλήνων μαζί με την Αρτέμιδα. Οι άλλοι θεοί ήταν με το μέρος των Ελλήνων, εκτός από τον Άρη και την Αφροδίτη. Αντίθετα την πρόομηρική εποχή αναφέρεται ότι ο Απόλλωνας σκότωσε τον Αχιλλέα, τον μεγαλύτερο ήρωα των Ελλήνων μεταξύ του 1100 π.Χ και του 300 π.Χ.. Στην Ιλιάδα ο Απόλλων είναι ο μεγάλος θεός των Τρώων.

Ήταν ο θεός του τρόμου και του θανάτου. Όμως ο Απόλλων ήταν και θεός της προφητείας. Ο Απόλλων ήταν και θεός του φωτός και θεός που μπορούσε να φέρει ακαριαίως και το σκοτάδι, τη ζωή και τον θάνατο. Τα βέλη του ήταν αόρατα. Κέρδιζε αγώνες. Αν και κυνήγησε με διαταγή της Ήρας τη Λητώ, η πράξη θεωρήθηκε ως ευλαβής. Σκότωσε τον γίγαντα Τίτυ που σκότωσε τους 7 γιούς της Νιόβης.

Ο Απόλλωνας είχε ιδρύσει το μαντείο των Δελφών και ονομάστηκε και νομοθέτης. Όταν ως πρόεδρος προέδρευε στα Πύθια, ο Δίας του έστειλε δύο κύκνους που στάθηκαν δίπλα του. Μετά υπήρχαν τα ομοιώματά τους ως καθοδηγητές στις αποφάσεις του Μαντείου. Ο Απόλλωνας προέδρευε στα Πύθια στους αγώνες που γίνονταν στα τρίμηνα της Άνοιξης και στο Βουκάτιο που είχαν ανάλογο κύρος με τους Ολυμπιακούς. Άλλη μεγάλη γιορτή για τον Απόλλωνα ήταν τα Θαργήλια δηλαδή το μήνα Μάιο και συγκεκριμένα στις 7 Μαΐου.

Ο Απόλλωνας είχε πολλά επίθετα από μέρη που ευεργετούσε: Κίνθυος, Αμύκλειος, Καρνειός, Νόμιος, Πανιώνιος, Λύκειος, Σμίνθαιος, Παρνόπιος, Αγραίος, Δελφίνιος, Λευκάτιος, Θαργήλιος, Δαφνηφόρος, Προάλιος, Κουροτρόφος, Παρνήσιος, Δήλιος, Πατρώος στην Αθήνα που οι Αθηναίοι του αφιέρωναν τα μαλλιά που έκοβαν τη φορά και άλλα πολλά.

Ο Απόλλων ήταν και προστάτης των οδοιπόρων και των πυλών των πόλεων, θεραπευτής ασθενειών, αλεξίκανος, θεός που απομάκρυνε κάθε κακό. Ήταν κιθαρωδός και για πρώτη φορά παρουσιάστηκε ως κιθαρωδός στη Δήλο με πολύπτυχη περιβολή γι΄ αυτό οι μουσικοί της τότε εποχής ντύνονταν με πολύπτυχη Ιωνική στολή. Σε όλες τις εορτές του Απόλλωνα γίνονταν μουσικοί και ποιητικοί αγώνες.
Τα μουσικά όργανα της εποχής εκείνης ήταν: η κιθάρα, η λύρα και η φόρμηγκα.

Οι μούσες τραγουδούσαν η έψαλαν ύμνους και ο Απόλλωνας την λύρα. Ο Απόλλωνας δεν βοηθούσε τον έρωτα γενικά. Από τον δικό του έρωτα βγήκαν εξαίρετοι άνθρωποι: o Ασκληπιός, ο Αραιβός, ο Μόψος και ο Ορφέας. Το Μαντείο των Δελφών ανήγγειλε τον θάνατό του στον Ιουλιανό τον παραβάτη που ήθελε να αναστήσει την Παλαιά θρησκεία των Ελληνικών Θεών.

Στους αρχαίους χρόνους όλοι οι μουσικοί αφιέρωναν το έργο τους στον Απόλλωνα. Στο μουσείο του Βατικανού είναι το έργο ο Απόλλωνας σταυροκτόνος του Πραξιτέλους και ο Απόλλων του Μπελβεντέρε έργο του Λεοχάρους. Επίσης συχνές ήταν οι φιλονικείες Απόλλωνος και Ηρακλή για τον τρίποδα της Πυθίας. Συχνές σκηνές ήταν οι φιλονικείες του Απόλλωνος και Ηρακλή για τον έρωτά του με την Δάφνη και την Αρτέμιδα. Σκηνές με τις Μούσες, τη Λητώ, την Αρτέμιδα ή και το φόνο του Τίτυος και των γιών της Νιόβης.

Για τον Απόλλωνα υπήρχαν πολλά αγάλματα: ο Λύκειος Απόλλωνας του Σκοπά, ο Πατρώος Απόλλων του Ευφράνορος, ο Φήλεος Απόλλων του Ευφράνορος, ο Φήλιος Απόλλων του Καλαμίδος, ο Απόλλων Βαθυκλέους στις Αμυκλές.

Τα σύμβολα του Απόλλωνος ήταν: το τόξο, η λύρα, ο τρίποδας, ο Φοίνικας και η Δάφνη που ήταν σύμβολο κάθε νίκης από τα Πύθια, ο λύκος και το ελάφι, ο ωδικός κύκνος, οι γύπες, το κοράκι, η κίσσα, ο αρουραίος, η ακρίδα και ο τζίτζικας.

Στα 1892 βρέθηκε στους Δελφούς και σε δύο πλάκες του θησαυρού των Αθηναίων ο Δελφικός ύμνος ή ούμνος του Απόλλωνα που ήταν γραμμένος από το 2ο π.Χ. αιώνα. Στον ύμνο επικαλούνται οι μούσες να ψάλουν το Φοίβο. Οι πλάκες βρίσκονται στο Μουσείο των Δελφών.

Οι Ρωμαίοι πολύ νωρίς άρχισαν να λατρεύουν τον Απόλλωνα. Μάλλον τον πήραν από την Κύμη τον 6ο αιώνα π.Χ.. Τα 433 π.Χ. οικοδομήθηκε ο πρώτος ναός του Απόλλωνα με αφορμή μιας επιδημίας αλλά και ενωρίτερα υπήρχε του Απόλλωνα στη Ρώμη με αφορμή επιδημίας, το Απολληνάριο. Ο Ρωμαίος Απόλλωνας ήταν ακόμα και θεραπευτής. Μητέρα του ήταν η Λατόνα και αδερφή του η Άρτεμη Διάνα.

Ο Απόλλωνας βοήθησε στον εξελληνισμό της ρωμαϊκής θρησκείας. Ο ναός τoυ Απόλλωνα στην Κύμη είναι κτισμένος από τον 6ο αιώνα π.Χ. ενώ ο ναός του Φλαμινίου πεδίου της Ρώμης είναι κτισμένος από τα 431 π.Χ. Ο Αύγουστος διάλεξε τον Απόλλωνα για θεό του και του έδωσε τη νίκη κατά του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας. Στα 17 π.Χ. πάλι ο Αύγουστος εγκαινίασε δύο, του Luoli Seculares Απόλλωνα και της Διάνας που ήταν ισοδύναμοι με τον Δία και την Ήρα.

Οι Ρωμαίοι παρουσίαζαν τον Απόλλωνα ισοδύναμο με τα πεπρωμένα της Ρώμης. Θεωρούσαν τον Απόλλωνα άρχοντα του ήλιου, τοξότη δεινό, μάντη, διώκτη των ασθενειών και ηθοπλάστη των νέων. Τόση εκτίμηση των είχαν οι Ρωμαίοι που μετέφεραν από τον ναό του Δία στο ναό του Απόλλωνα τα σιβυλλικά βιβλία.

Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ήθελε να πετύχει την εποχή του να μείνει στην ιστορία, εάν πετύχει εξελληνισμό της ιταλικής θρησκείας ως έργο δικό του. Αυτόν τον πανίσχυρο θεό είχαν οι Ρόδιοι ως κατάδικό τους θεό και διότι τους χάρισε τη νίκη κατά του Δημητρίου του πολιορκητή στα 350 π.Χ. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πάτησε στη Ρόδο, οι Ρόδιοι έχασαν την δημοκρατία τους και για να τους κολακεύσει στην μάχη των Γαυγαμήλων φόρεσε ροδιακό θώρακα.

Ο στρατηγός Αντίγονος ο πρώτος έστειλε τον ξακουστό γιό του, τον Δημήτριο τον Πολιορκητή να καταλάβει την Ρόδο στα 355 π.Χ. γιατί δεν συμμάχησαν μαζί του οι Ρόδιοι. Ο Δημήτριος πολιόρκησε την Ρόδο ένα ολόκληρο χρόνο, αλλά δεν μπόρεσε να την καταλάβει. Τα τείχη της πόλεως που είχαν μήκος εώς 15 χιλιόμετρα άντεξαν. Κατ’ επιταγή του πατέρα έφυγε και άφησε τις πολιορκητικές του σκάλες.

Οι Ρόδιοι πήραν τα μέταλλα από τις πολιορκητικές του σκάλες, αγόρασαν και άλλο μέταλλο και ανέθεσαν στον γλύπτη, το Χάρη το Λίνδιο να φιλοτεχνήσει το τεράστιο άγαλμα του θεού Απόλλωνος τιμή και ευγνωμοσύνης ένεκεν για την σωτηρία τους από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, αλλά ένα ολόκληρο χρόνο δεν τα κατάφερε. Ο γλύπτης Λίνδιος χρειάστηκε 8 χρόνια να αποτελειώσει το μεγαλύτερο άγαλμα της εποχής. Είχε ύψος 33 μέτρα και στηριζότανε μόνο στα πόδια του. Ο Κολοσσός της Ρόδου ήταν ένα από τα 7 θαύματα της τότε εποχής.

Ο Κολοσσός, ο θεός του ήλιου και του φωτός και της νίκης των Ρόδιων ήταν όρθιος, μεγαλοπρεπής, ήταν ένα πραγματικό θαύμα. Δυστυχώς στάθηκε όρθιος μόνο 80 χρόνια. Στα 278 π.Χ. από ένα κυματοειδή σεισμό έσπασε στα πόδια και στα 670 μ.Χ. ένας εβραίος δωροδόκησε τον Άραβα κυβερνήτη της Ρόδου και τον διέλυσε πουλώντας το μέταλλο που ήταν 90 φορτία. Το σχέδιο του Κολοσού μας το διέσωσε ένας μοναχός.