Η Ρόδος, το τελευταίο τρίμηνο του 1938

Rodiaki NewsRoom

Πρόσωπα και γεγονότα της νεότερης Ιστορίας

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός

Το τρίμηνο του 1938, (Οκτώβρης, Νοέμβρης και Δεκέμβρης), ήταν καθοριστικό και κομβικό σημείο για όσα θα ακολουθήσουν για να ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, μέσα στον οποίο θα εμπλακεί και η Ελλάδα και θα βιώσει φοβερές και οδυνηρές καταστάσεις, αλλά θα κληροδοτηθούν και γεγονότα αρνητικά για τα νησιά μας.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:
Κατά το τρίμηνο του 1938, η παγκόσμια οικονομία που βρέθηκε σε ύφεση, είχε επιπτώσεις σε πολλές χώρες και το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης παρουσιάζει πρόγραμμα με στόχο την αναβάθμιση της προστασίας των επενδυτών.

Στην Ευρώπη ο ναζιστής Γερμανός διπλωμάτης Ερνστ φομ Ρατ υποκύπτει στα θανατηφόρα τραύματά του από τους πυροβολισμούς του Εβραίου αντιστασιακού αγωνιστή Έρσελ Γκρίνσπαν, μια πράξη που οι Ναζιστές θα χρησιμοποιήσουν ως δικαιολογία για να κινήσουν εθνικό πογκρόμ γνωστό ως «Νύχτα των Κρυστάλλων».

Στην Ελλάδα ο Μητροπολίτης Δαμασκηνός επικρατεί οριακά κατά την εκλογή για τη θέση του νέου Προκαθήμενου της Ελλαδικής Εκκλησίας. Αλλά αργότερα μετά από προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέρος της Ιεράς Συνόδου, ακυρώνεται η θέση και η Κυβέρνηση Μεταξά επαναφέρει το νόμο περί εκλογής αρχιεπισκόπου των πρώτων χρόνων του Ελληνικού Κράτους!

Στη Ρόδο, ο στρατάρχης Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκκι, ένας από τους τετράρχες του ιταλικού φασιστικού κόμματος συμπληρώνει 2 χρόνια ως κυβερνήτης των Νησιών. Για τη συμπλήρωση αυτών των δύο χρόνων εξέδωσε (η Αυτού Μεγαλειότητα, όπως τον χαρακτήριζε ο Ιταλικός Τύπος), ανακοίνωση στην οποία τόνιζε:

«Το μέγα ανορθωτικό και δημιουργικό έργο μαρτυρούν όλα τα ληφθέντα μέτρα από την κάθοδο του διοικητή, και το σύνολο των δημοσίων έργων, τα οποία επιτελέσθηκαν και η δαπάνη τους ανέρχεται σε 35 εκατομμύρια λίρες πλην των άλλων αξίας 19 περίπου εκατομ. λιρών, των οποίων άρχισε η εκτέλεσή τους». Και η ανακοίνωση καταλήγει:

«Με την πεποίθηση ότι το ανορθωτικό έργο της Α.Ε. θα συνεχιστεί χάριν της προόδου και της ευημερίας των υπό την πεπνυμένην μετά πολλής χαράς έναρξη του τρίτου έτους της διοίκησης της Α.Ε., τα αποτελέσματα της οποίας θα ώσιν ασφαλής δαψιλέστερα και μεγαλύτερα».

Ήδη μέσα στο 1938, επιβλήθηκε εξ ολοκλήρου το ιταλικό Δίκαιο στα Δωδεκάνησα και απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα.

Ο καθορισμός των θαλάσσιων συνόρων Ανατολής και Καστελορίζου, απασχόλησε Ιταλούς και Τούρκους το 1927 και το 1938.

Από την 1η Οκτωβρίου, ο Αυτόνομος Δημοτικός Οργανσμός Αυτοκινήτων (EAMSA), αναλαμβάνει την εκτέλεση δρομολογίων από τη πόλη προς τα χωριά. Στην αρχή στα Τριάντα – Κρεμαστή – Βιλλανόβα, Αεροδρόμιο Μαριτσών και Πεβεράνιο. Στις επόμενες ημέρες σε πολλά άλλα χωριά.

Πυκνά είναι και τα δρομολόγια πλοίων που συνδέουν τη Ρόδο με άλλα λιμάνια.
Τη Δευτέρα το «Φιούμε» εκτελεί δρομολόγιο προς Σύμη, Χάλκη, Κάρπαθο και Κάσο.
Το «Βαρλέττα» προς Κω, Κάλυμνο, Λέρο, Σμύρνη, Πειραιά και Ιταλία.
Κάθε Πέμπτη αναχωρεί το «Πιέρρο Φοσκάρι» για Πειραιά, Βρινδίσιο, Μπάρι, τεργάστη και Βενετία. Επίσης, την Πέμπτη το «Αιγαίο» προς Αλεξάνδρεια.
Την Παρασκευή το «Φιούμε» για το Καστελόριζο.
Το Σάββατο το «Πόλις Μπάρι» για Μπάρι και Βενετία.
Την Κυριακή το «Καλλιθέα» για Πειραιά, Βρινδίσιο, Βενετία, και Τεργέστη.

Η πολιτική της Ιταλίας, ακολουθεί πιστά εκείνη της Γερμανίας και έτσι εκδίδονται αποφάσεις του Ιταλικού Φασιστικού Κόμματος ενάντια στους Εβραίους. Οι αποφάσεις αυτές αφορούν και τους Εβραίους της Ρόδου που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη Ρόδο.

Ο Ντε Βέκκι αλλάζει συχνά τους αντιπροσώπους του στα νησιά. Έτσι διορίζει στην Κω τον συνταγματάρχη Έκτωρα Γκιαννούτσι, στην Κάρπαθο το αντισυνταγματάρχη Φεντέλε Μαχιέλλο, στη Σύμη τον προξενικό επίτροπο Φορίνο Λαμπέρτο.

Συστήνεται η εταιρεία SACOM για εξαγωγή και εμπόριο πετρελαίου.
Τα μετεργατικά κέντρα συνεχίζουν τη δραστηριότητά τους. Στα μέσα Οκτωβρίου διεξήχθησαν Ναυτικοί Αγώνες στο μετεργατικό κέντρο «Ναβάριο Σάουρο» στο λιμάνι του Μαντρακίου.

Ο Ντε Βέκκι στις 19 Οκτωβρίου θα φύγει από τη Ρόδο προς Ιταλία και θα επιστρέψει στις αρχές Νοεμβρίου. Από τη Ρόδο αναχώρησε με το αεροπλάνο Ι-ΒΑΚΙ προκειμένου να συμμετάσχει στις εργασίες του Μεγάλου Φασιστικού Συμβουλίου στο Παλάτι της Βενετίας, υπό την προεδρία του Ντούτσε. Κατά την επάνοδό του τον υποδέχθηκαν πολιτικές, στρατιωτικές, θρησκευτικές, αρχές, φασιστικές οργανώσεις και πλήθος λαού τον οποίο υποχρέωσαν να κατέβει στο Μαντράκι και να ζητωκραυγάζει.

Στο μεταξύ Ιταλία και Τουρκία, βρίσκονται σε φιλικές σχέσεις και υπογράφουν εμπορικές συμφωνίες μεταξύ τους.
Στην πόλη και στα χωριά, οργιάζουν οι μαυροπουκαμισάδες. Ο διοικητής της Ομοσπονδίας των Φασιστών του Αιγαίου, αποφάσισε όπως στις 28 Οκτωβρίου συγκεκριμένοι Ιταλοί ρήτορες θα μιλήσουν με θέμα τους σταθμούς της Επανάστασης των Μελανοχιτώνων στην ιστορία της Ευρώπης.

Με βασιλικό διάταγμα παραχωρήθηκε η μεγάλη υπηκοότητα στους κατοίκους του Αιγαίου, οι οποίοι αποδέχθηκαν όχι μόνο τα πολιτικά δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις όπως η στρατιωτική θητεία και η τυφλή υπακοή στους εκπροσώπους των κατοχικών δυνάμεων.
Ανάμεσα σ’ αυτούς και ένας Καστελοριζιός (με καταγωγή από το Λιβίσσι), δημοτικός αστυνόμος, ο φόβος και ο τρόμος των κατοίκων.

Πλησιάζει η γιορτή του Πανορμίτη Σύμης και η εφημερίδα «Η Ροδιακή», αναγγέλλει πως το βενζινοκίνητο Τσέρβο (Έλαφος) εκτελεί από 5/11ου τακτικά δρομολόγια προς Πανορμίτη. Εισιτήρια στου Λάμπρου Λαμπίρη, Νέα Αγορά.
Στα μέσα του Νοεμβρίου, νέα μέτρα από το Γερμανικό Κράτος κατά των Εβραίων.

Βρετανοί και Ιταλοί, καταλήγουν σε συμφωνία για προσορμίσεις πλοίων στην Αστυπάλαια.
Σε κατάστημα της πόλης Ρόδου, πωλείται το μουρουνέλαιο S.Giovanni, νέας εσοδείας.
Ανακοινώθηκαν τα Διευθυντήρια του Φασισμού των Νησιών του Αιγαίου και τα ονόματα κείνων που θα τα στελεχώσουν:

Αντισυνταγματάρχης – γιατρός Πασκουάλε Πιτίτι και ακολουθούν Πιέρο Σέκκι, Βίτο Περόνι, Γαετάνο Ιντόντι, Πιέτρο Μποττάι, Λοϋγκι Μποζέλλι, Μάριο Φράνκο και Πόνζα ντι Σαν Μάρκο, ο εισαγγελέας που θα δικάζει το 1941 Καστελοριζιούς και Συμιακούς για την αντιστασιακή τους δράση και τον αγώνα που έκαναν για να απαλλαγούν τα νησιά από την Κατοχή.

Εκδίδονται αποφάσεις (αριθμ.324/1938), για τα πολιτικά και Ποινικά Δικαστήρια Ρόδου και Κω και που αφορούν υποθέσεις γάμων Ιταλών πολιτών του Αιγαίου, Μουσουλμάνων και Εβραίων.
Το 1938, χτίστηκε ο οικισμός Κολύμπια ως San Benedetto, για Ιταλούς εποίκους και στο Λακκί Λέρου ο οικισμός Portolago επίσης με Ιταλούς εποίκους.

Το συγκρότημα αλευροβιομηχανίας SAMICA (περιοχή Κόβα), ιδρύεται από τον Ιταλό επιχειρηματία Enrico Alliot. Αποπερατώθηκε το έργο του κτηρίου «Έλλη» που ξεκίνησε το 1936.
Ο λαός, εκτός από την Κατοχή βιώνει και τη φτώχεια.

Η Μητρόπολη Ρόδου προσπαθεί μέσω εράνων να συγκεντρώνει χρηματικά ποσά για να ανακουφίζει τους φτωχούς. Ο Ιταλός δήμαρχος Ούγκο Τουρκάτο, έχει καταρτίσει κατάλογο με ενδεείς Ροδίους, αλλά για να συμπεριληφθούν σ’ αυτόν πρέπει να παρουσιαστούν στο Δημαρχείο, με δελτίο ταυτότητας και με άλλα στοιχεία.

Ο Ντε Βέκκι κλείνει τα ελληνικά σχολεία, επιβάλλει αβάστακτη φορολογία και επικρατεί αυταρχικό – στρατιωτικό καθεστώς. Ο Μουσολίνι, που μιμείται πιστά τον Χίτλερ, θέλει να διαφυλάξει την καθαρότητα της ιταλικής φυλής! Το εμπόριο βρίσκεται στα χέρια των Ιταλών.

Από αυτή την περίοδο, η φτώχεια θα είναι ένα επίμαχο πρόβλημα που θα κορυφωθεί κατά τη γερμανική κατοχή. Για τη Ρόδο και τα νησιά το βιοτικό επίπεδο θα βρεθεί στο ελάχιστο όριο διαβίωσης. Κοντά στην πενία και οι ασθένειες. Η φτώχεια φέρνει ασθένεια και η ασθένεια το θάνατο. Αιτίες θανάτου το 1938, η φυματίωση πολλών μορφών, ο κοκίτης, η ιλαρά, η ελονοσία, τα κακοήθη νεοπλάσματα, η πνευμονία κ.ά.

Ο σπουδαίος αγωνιστής για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου Σκεύος Ζερβός, Καλύμνιος, συνεχίζει να αρθρογραφεί στον ελληνικό Τύπο, κατά της ιταλικής κατοχής και να καταγγέλλει στη διεθνή σκηνή τις συνθήκες που βιώνουν οι Δωδεκανήσιοι. Με αρθρογραφία και ποίηση γράφει σε ελληνόφωνες εφημερίδες ο Μιχαήλ Γ. Πετρίδης, Καστελοριζιός, για τα δεινά της Κατοχής.