Γράφει ο π. Ηλίας Μάκος στη Romfea.gr

Το υπάρχων στρατιωτικό νεκροταφείο Κλεισούρας, που διαμορφώθηκε με την ανακαίνιση εκ θεμελίων της Μονής Αγίου Νικολάου από τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, και αναγνωρίστηκε από το αλβανικό κράτος, δεν έχει πλέον άλλη χωρητικότητα για την ταφή των οστών των νεκρών στρατιωτών του έπος του 40.

Επειδή αποκαλύπτονται συνεχώς και νέα οστά, στο πλαίσιο της Διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδας – Αλβανίας για τον εντοπισμό και τη συλλογή τους, ήταν αναγκαία η επέκτασή του, αφού και το άλλο στρατιωτικό νεκροταφείο στους Βουλιαράτες είναι πλήρες.

Έτσι το υπουργικό συμβούλιο της Αλβανίας προχώρησε, μέσα από τη διαδικασία απαλλοτρίωσης ιδιόκτητων εκτάσεων, στην παραχώρηση χώρου δίπλα στο τωρινό στρατιωτικό νεκροταφείο, ώστε να υπάρξει σύντομα, χωρίς γραφειοκρατικά προβλήματα, δυνατότητα ταφής των νεκρών.

Μετά την οριστικοποίηση των διαδικασιών, απομένει στην ελληνική πλευρά να μετατρέψει την έκταση σε στρατιωτικό νεκροταφείο, τηρώντας τις προδιαγραφές του τωρινού και συνδέοντας το νέο με αυτό.

Να σημειωθεί ότι η ιστορία των στρατιωτικών νεκροταφείων στην Αλβανία ξεκίνησε από το 1981.

Τότε ζητήθηκε από τον Ενβέρ Χότζα η συλλογή των οστών. Θεωρώντας ότι θα μεταφερθούν στην Ελλάδα, όπως προηγουμένως είχαν μεταφερθεί στην Ιταλία οι Ιταλοί νεκροί στρατιώτες, έδωσε άδεια για την αναζήτηση ομαδικών τάφων. Αλλά εκείνη την περίοδο και για πολλά χρόνια μετά έμεινε στάσιμο το θέμα.

Το πρώτο οργανωμένο στρατιωτικό νεκροταφείο δημιουργήθηκε στους Βουλιαράτες, στο χώρο, όπου το 1940-41 λειτούργησε πεδινό νοσοκομείο του ελληνικού στρατού και θάβονταν όσοι υπέκυπταν στα τραύματά τους.

Το άλλο νεκροταφείο στα στενά της Κλεισούρας, έγινε με πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου. Διάσπαρτοι τάφοι Ελλήνων στρατιωτών, υπάρχουν σε πολλά σημεία της Βορείου Ηπείρου.

Από τη μελέτη των αρχείων, σε συνδυασμό με τη διασταύρωση πληροφοριών, προφορικών και καταγεγραμμένων σε προσωπικά ημερολόγια πολεμιστών, προέκυψαν στοιχεία, ότι στη διάρκεια του πολέμου είχαν φτιαχθεί πρόχειρα νεκροταφεία στις περιοχές Ντραγκότι, Δέλβινο, Βόδινο, Χειμάρα, Ερσέκα, Ντεβόλ, Βουλιαράτες, Πόγραδετς, Πρεμετή, Κλεισούρα, Κορυτσά, Μπογάζι, Ροντόνι, Μοράβα, Κυπαρό, Πλατυβούνι, Γκόλικο, Τρεμπεσίνα, Πούντα Νόρνε, Σκουτάρα κ.λπ.