Βλάσιος Ιω. Φειδάς | Romfea.gr
Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος (ν. 590/1977) συνδέει την πλήρωση χηρεύσουσας Μητροπόλεως με τους υποψηφίους, οι οποίοι έχουν εγγραφή στον Κατάλογο των προς αρχιερατείαν εκλογίμων κληρικών (άρθρα 24 1-3 και 25, 1).

Βεβαίως, κατοχυρώνει επίσηας και το εύλογο δικαίωμα εκλογιμότητας και των μην εγγεγραμμένων στον Κατάλογο κανονικων φορέων της επισκοπικής εξουσίας.

Υπό το πνεύμα αυτό, το συγκεκριμένο άρθρο ορίζει ορθώς, ότι "Εκλόγιμοι επίσης είναι, άνευ εγγραφής εις Κατάλογον, οι καθ΄οιονδήποτε τρόπον σχολάζοντες Μητροπολίται της Εκκλησίας της Ελλάδος και οι Βοηθοί Επίσκοποι, ως και οι κατά την έναρξιν ισχύος του παρόντος τιτουλάριοι Μητροπολίται και Επίσκοποι". (άρθρο 25,2).

Το τιθέμενο λοιπόν ερώτημα είναι σαφές, ήτοι αν το προνομιακό αυτό δικαίωμα να είναι επίσης "εκλόγιμοι", ήτοι "άνευ εγγραφής εις Κατάλογον", το έχουν μόνο "οι κατά την έναρξιν ισχύος του παρόντος τιτουλάριοι Μητροπολίται και Επίσκοποι" η αν πράγματι αποκλείονται οι χειροτονηθέντες μετά "την έναρξιν ισχύος του παρόντος τιτουλάριοι Μητροπολίται και Επίσκοποι".

Είναι όμως προφανές η ευνόητον, ότι "οι τιτουλάριοι Μητροπολίται και Επίσκοποι" εκλέγονται "άνευ εγγραφής εις Κατάλογον", γιατί έχουν ήδη καλύψει την κανονική αυτή προϋπόθεση πριν από την εκλογή τους στο Επισκοπικό αξίωμα, όπως άλλωστε και όλοι οι άλλοι τιτουλάριοι Μητροπολίται η Επίσκοποι, οι οποίοι θα χειροτονηθούν στο μέλλον για την κάλυψη ειδικών αναγκών της ειδικότερης ποιμαντικής η κοινωνικής αποστολής της Εκκλησίας.

Η αληθής όμως έννοια της συγκεκριμένης διατάξεως γίνεται σαφέστερη η και αισθητότερη, αν η θετική διατύπωση τής διατάξεως για την εκλογή τιτουλαρίων Μητροπολιτών ή Επισκόπων μετατραπεί σε μια αρνητική διατύπωση, ήτοι ότι όχι μόνο αν είναι, άλλά και αν δέν είναι «εκλόγιμοι» σε χηρεύουσα Μητρόπολη οι ύπάρχοντες «κατά τήν έναρξιν ισχύος τού παρόντος τιτουλάριοι Μητροπολίται καί Επίσκοποι».

Συνεπώς, υπό την αρνητικήν αυτή προοπτική, είναι αυτονόητο το κανονικό συμπέρασμα, ήτοι ότι αν πράγματι οι υπάρχοντες τιτουλάριοι Μητροπολίται η Επίσκοποι δεν θα μπορούσαν κανονικώς να εκλεγουν Μητροπολίτες σε μια χηρεύουσα Μητρόπολη, τότε κανείς μελλοντικός τιτουλάριος Μητροπολίτης η Επίσκοπος δεν θα μπορούσε να χειροτονηθεί Μητροπολίτης σε χηρεύουσα Μητρόπολη.

Συνεπώς, ένα τέτοιο συμπέρασμα είναι και ως μια κανονική υπόθεση αδιανόητο, όχι μόνο γιατί δεν εκφράζει το βούλημα της σχετικής διατάξεως, αλλά και γιατί, αν το εξέφραζε, τότε η ίδια η συγκεκριμένη διάταξη θα ήταν πρόδηλως αντικανονική.

Η οποιαδήποτε λοιπόν πλασματική επιφύλαξη δεν είναι δυνατό να υποστηριχθεί με μόνη την ειδικότερη αναφορά της συγκεκριμένης διατάξεως μόνο στους υπάρχοντες τιτουλαρίους Μητροπολίτες η Επισκόπους.

Άλλωστε, οι τιτουλάριοι Μητροπολίτες και Επίσκοποι είναι πάντοτε αναγκαίοι, αφ΄ ενός μεν γιατί εκλέγονται και χειροτονούνται για την κάλυψη συγκεκριμένης, περιοδικής η μόνιμης, ειδικής ποιμαντικής η κοινωνικής αποστολής της Εκκλησίας, αφ΄ ετέρου δε γιατί η επιτυχής εκκλησιαστική τους διακονία αποτελεί ένα πρόσθετο κανονικό κριτήριο για την αξιολόγηση τόσο της χρήσιμης προσφοράς, όσο και της πολύτιμης εμπειρίας για την εκλογή τους σε μια χηρεύουσαν Μητρόπολιν.

Είναι λοιπόν ευνόητη η προφανής αναγκαιότητα του κανονικού θεσμού των τιτουλαρίων Μητροπολιτών και Επισκόπων για την ευέλικτη και εποικοδομητική κάλυψη σημαντικών πτυχών της πολυδιάστατης αποστολής της Εκκλησίας, σε μια μάλιστα εποχή ποικίλων και πολυπλόκων κρίσεων η συγχύσεων, η οποία απαιτεί την άμεση προσαρμογή της εκκλησιαστικής διακονίας στις ραγδαίως μεταβαλλόμενες πνευματικές, κοινωνικές η άλλες ανάγκες των μελών του εκκλησιαστικού σώματος.

Υπό το πνεύμα αυτό, στο άρθρο 27 του Καταστατικού Χάρτη, καίτοι καταργούνται οι νομοθετημένες θέσεις των Βοηθών Επισκόπων, αμέσως μετά την καθ΄ οιονδήποτε τρόπο κένωσή τους, εν τούτοις δεν συμπεριλαμβάνονται στη διάταξη αυτή και οι τιτουλάριοι Μητροπολίτες και Επίσκοποι, αφού είναι πάντοτε αναγκαίοι σε σημαντικούς τομείς της ποιμαντικής αποστολής της Εκκλησίας.