Πρέπει να φοβόμαστε την τεχνική νοημοσύνη; Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Κουτσογιάννης μας απαντά

Συνέντευξη στην Ανθή Ροδοπούλου

Ποια τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα από την διεξαγωγή του 3ήμερου Συνεδρίου με θέμα τις εφαρμογές και τις τεχνολογίες της Τεχνητής Νοημοσύνης από 15 έως 17 Ιουλίου; Σε ποια σημεία επικεντρωθήκατε και δώσατε έμφαση;

Όντας στην πόλη μας και στο χώρο του Συνεδριακού Κέντρου του πρώην ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδος και τώρα των Πανεπιστημίου Πατρών και Πελοποννήσου, έλαβε χώρα για πρώτη φορά το γνωστό διεθνές συνέδριο IISA 2019 με συν διοργάνωση των τριών παραπάνω ιδρυμάτων και του Πανεπιστημίου Πειραιά. Μια επιτυχημένη συνέργεια διεθνώς καταξιωμένων ειδικών του χώρου της Τεχνητής Νοημοσύνης, με επιστημονικούς υπεύθυνους τους καθηγητές Γεώργιο Τσιχριντζή και Μαρία Βίρβου από το Παν. Πειραιά, και τους Ιωάννη Χατζηλυγερούδη από το Παν. Πατρών και Μιχαήλ Παρασκευά του Παν. Πελοποννήσου, υποστηριζόμενη από μια πολλά υποσχόμενη ομάδα νέων επιστημόνων από τα παραπάνω ιδρύματα. Τα συμπεράσματα του 3μερου συνεδρίου μέσα από τις ομιλίες προσκεκλημένων ομιλητών και παρουσιάσεις ερευνών και καινοτομιών, οδηγούν βήματα μπροστά τον τομέα ανάπτυξης ευφυών εφαρμογών στην εκπαίδευση, την υγεία, την οικονομία, τις μεταφορές, την βιομηχανία κλπ, ενώ αποτέλεσαν το κατάλληλο κίνητρο προβολής του επιστημονικού αυτού πεδίου στους νέους μας που ψάχνουν να βρουν το δρόμο τους μέσα από τις σπουδές και την επαγγελματική τους ενασχόληση σε τομείς πολλά υποσχόμενους όπως αυτός της ανάπτυξης ευφυών συστημάτων.

Τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη; Ποια η φιλοσοφία πάνω στην οποία χτίστηκε η θεωρία της; Είναι, τελικά, «κίνδυνος» ή «ευλογία» για τη σημερινή σύγχρονη πραγματικότητα;

Είναι το όνομα που έχει δοθεί σε όλες εκείνες τις θεωρητικές προσεγγίσεις και τεχνολογίες που επιδιώκουν την δημιουργία μηχανών και κυρίως λογισμικού που να παρουσιάζει ευφυή συμπεριφορά. Σήμερα ήδη εμπιστευόμαστε την ζωή μας σε ένα πλήθος πετυχημένων εφαρμογών (ABS στα αυτοκίνητά μας, fly by wire στα αεροπλάνα, ρομποτικά συστήματα σε χειρουργικές επεμβάσεις, κλπ) κι εκεί βρίσκεται και η απάντηση στο ερώτημά σας: ο δημιουργός αυτής της τεχνολογίας ο άνθρωπος μπορεί να το μετατρέψει από ευλογία (πχ για την αντιμετώπιση ασθενειών) σε κίνδυνο (ευφυή πυραυλικά συστήματα).

Μερικοί βλέπουν την Τεχνητή Νοημοσύνη και τις πιθανές εφαρμογές της με θετικό μάτι, ενώ άλλοι την θεωρούν προβληματική. Υπάρχει ενδιάμεση οδός; Ποια είναι εκείνα τα ζητήματα που δεν θα πρέπει να ανησυχούμε;

Η ηθική του δημιουργού κάθε καινοτόμου εφαρμογής είναι αυτή που θα καθορίσει την πορεία της στο μέλλον, που όπως και στο παρελθόν η ανησυχία μας για την εξέλιξή της μέσα από την ενημέρωση και την επαγρύπνησή μας δεν θα επιτρέψει να φτάσει και η τεχνητή Νοημοσύνη να γίνει όπως με την Πυρηνική Ενέργεια, καταστροφή και μάλιστα ανεπανόρθωτη. 

Υπήρξε κάτι που σας έκανε να ασχοληθείτε με την βελτίωση του ανθρώπινου νου και την εξέλιξη και την μετεξέλιξη της πορείας του ως τεχνητή μορφή μέσα από τις ρομποτικές-υπολογιστικές μηχανές; Μήπως οι διαδικτυωμένες μηχανές μελλοντικά θα έχουν αναπτύξει την τεχνητή τους νοημοσύνη σε βαθμό που να φτάνει και να ξεπερνά την ανθρώπινη; Δεν είναι λίγο τρομακτικό αυτό;

Αφού ρωτάτε προσωπικά, η ενασχόλησή μου με τα ευφυή συστήματα, ήλθε μέσα από την μακροχρόνια επιστημονική μελέτη του εγκεφάλου, του ανθρώπινου σώματος και των λειτουργιών του. Οι τεχνολογίες μάλιστα εξόρυξης νέας γνώσης μέσα από μεγάλο πλήθος δεδομένων πχ στο χώρο της υγείας, είναι και ο τομέας που ασχολούμαι τα τελευταία χρόνια, με στόχο αντιμετώπιση ασθενειών και βλαβών στο ανθρώπινο σώμα.  Συνηθίζω να λέω στους φοιτητές μου ότι η νοημοσύνη των μηχανών θα ξεπεράσει τον άνθρωπο αν ίδιος αχρηστεύσει το μυαλό του. Πόσους αριθμούς τηλεφώνου είχαμε στην μνήμη μας πριν προμηθευτούμε τα κινητά τηλέφωνά μας, ή πόσο εύκολα βρίσκαμε το δρόμο μας πριν εμπιστευτούμε το GPS; Δεν είναι και τα δύο προηγούμενα κατ΄ ανάγκη άσχημες εξελίξεις, αν το κομμάτι της σκέψης και της μνήμης μας που απελευθερώσαμε, το χρησιμοποιούμε για κάτι καλό και προς όφελος των συνανθρώπων μας και δεν μας το κλέβουν, ανούσια γεγονότα και επικίνδυνα πάθη μας.

Είναι δικαιολογημένες οι ανησυχίες περί αδυναμίας να ελέγξουμε τις εξελίξεις της Τεχνητής Νοημοσύνης, κι αν ναι, πού θα πρέπει να επικεντρώσουμε τις ρυθμιστικές μας προσπάθειες;

Ο άνθρωπος έχει στην ιστορία του κυρίως τέτοιες απώλειες ελέγχου της ζωής και των δημιουργιών του. Συχνά πανικοβάλλεται που δεν μπορεί να ελέγξει την πορεία ενός ποταμού ή τα απορρίμματά του, πολύ περισσότερο τις δυνάμεις του πυρήνα του ατόμου που απειλούν τα καταστρέψουν τον πλανήτη μας. Αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι έχουμε σαν πεπερασμένα όντα, αδυναμία ελέγχου κυρίως του εαυτού μας και μετά των δημιουργημάτων μας. Αν το καταφέρουμε αυτό μετά θα γκρεμίσουμε όλα όσα χτίσαμε στις κοίτες των ποταμών, θα ανακυκλώσουμε σωστά τα σκουπίδια μας και δεν θα μολύνουμε το περιβάλλον, θα καταστρέψουμε τις πυρηνικές βόμβες και τέλος θα ελέγξουμε και την τεχνητή Νοημοσύνη. Μέχρι τότε θα χρειαζόμαστε ισχυρούς νόμους, επιτροπές βιοηθικής και δεοντολογίας και σωστή εκπαίδευση για τις νέες γενιές.

Να αναφερθούμε στην εστίαση της λύσης και όχι στο πρόβλημα αυτό καθ’ αυτό… Ποια θετικά μπορεί να φέρει στο σύγχρονο άνθρωπο και ποιες οι αρνητικές επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη χρήση στη ζωή μας;

Η λύση είναι να μην γίνουμε ειδωλολάτρες. Λατρεύουμε ήδη σχεδόν το αυτοκίνητό μας, το κινητό μας, την φωτογραφία μας στο facebook. Οι νέες τεχνολογίες είναι εργαλεία κι όχι αφεντικά μας.

Πόσο γρήγορα θα αρχίσει η ανάπτυξη της εξελιγμένης τεχνητής νοημοσύνης να επηρεάζει σε μεγάλη κλίμακα την οικονομία και την αγορά της εργασίας;

Ήδη την επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Κυρίως στις μέρες μας δημιουργεί συνεχώς νέους τομείς και θέσεις εργασίας. Συνήθως όμως αναπτύσσονται οι τομείς που είναι οικονομικά εύρωστοι και κυρίως χωρίς έλεγχο. Έτσι σε μια επιχείρηση πρώτα θα σχεδιαστούν αλγόριθμοι αύξησης της κερδοφορίας και μετά παρακολούθησης και βελτίωσης της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων !

Ποιες οι προϋποθέσεις για την ομαλή υιοθέτηση της τεχνολογίας αυτής;

Όσο και αν σας φανεί παράξενο: να πιστεύει ο άνθρωπος στον αληθινό Θεό κι όχι σε ανθρώπινα δημιουργήματα και κυρίως όχι στον εαυτό του. Τα πάθη και οι αδυναμίες μας χωρίς χαλιναγώγηση μας υπόσχονται την χειρότερη δυνατή εξέλιξη. Αν ο νόμος είναι μέσα μας και μας «επιβάλει» να μην προκαλούμε κακό στον εαυτό μας, το συνάνθρωπο – αδελφό μας και το περιβάλλον – δημιουργία του Θεού, τότε η Τεχνητή Νοημοσύνη θα γίνει ένα ακόμη εργαλείο στα χέρια μας όπως το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο, ο καρδιογράφος, κλπ. για το καλό όλων.

Σε ποιους τομείς εφαρμόζεται σήμερα; (επιχειρηματική ανάπτυξη, ανάπτυξη των δικτύων και της υποδομής των τηλεπικοινωνιών)  

Παντού ακόμη κι όπου δεν φαντάζεστε. Μάλλον πρέπει να αναρωτηθούμε που δεν εφαρμόζεται. Γενικά όπου ασχολείται ένας άνθρωπος μπορεί να βρεί χώρο βελτίωσης της εργασίας του μέσω κάποιου ευφυούς συστήματος ή εργαλείου.

Πώς αλλάζει την καθημερινότητά μας και πώς μπορεί να διαμορφώσει το μέλλον; 

Η καθημερινότητά μας έχει ήδη αλλάξει και θα αλλάζει συνέχεια, κι ακόμη κι αν τα νευρωνικά δίκτυα ή οι γενετικοί αλγόριθμοι να μην προβλέπουν με ακρίβεια τον καιρό όπως ίσως ο παππούς μου που μελετούσε τα «ημερομήνια», αλλά σύντομα θα γίνει και αυτό.

Γενικότερα, ποια είναι η αίσθησή σας για τις εξελίξεις στην ταχεία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης; Πώς μπορεί να επιτευχθεί; Είναι υλοποιήσιμη;

Ο χώρος της Τεχνητής Νοημοσύνης κινείται ταχύτατα. Ανακοινώνονται συνεχώς νέες εφαρμογές και δίνονται λύσεις σε μέχρι πρότινος άλυτα προβλήματα. Μετέχω για παράδειγμα σε μια Ευρωπαϊκή Ομάδα Εργασίας επιστημόνων τη ειδικότητας μου, για τις εφαρμογές της στο χώρο της υγείας. Εκεί όλοι γνωρίζουμε ότι για παράδειγμα τα επόμενα χρόνια οι ακτινολόγοι γιατροί θα πρέπει να είναι ειδικοί και στην Τεχνητή Νοημοσύνη για να είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουν και να ελέγξουν τα αποτελέσματα των Αξονικών η Μαγνητικών Τομογραφιών μας! Σήμερα ήδη υπάρχουν ιατρικές συσκευές που μας ενημερώνουν ότι: «σήμερα δεν μπορώ να σας εξυπηρετήσω γιατί έχω πάθει βλάβη στην ηλεκτρονική πλακέτα ελέγχου της ταχύτητας περιστροφής της κεφαλής. Παρακαλώ να επισκευαστεί άμεσα γιατί η εικόνα που παράγεται είναι αναξιόπιστη !!!»

Αυτή η «τεχνολογική επανάσταση» φέρνει μαζί της και νέους κανόνες ηθικής. Εννοώ από το γεγονός ότι το ανθρώπινο μυαλό, θα είναι ανοιχτό και προσβάσιμο στην τεχνολογική διεπαφή;

Ποιος από εμάς φαντάζεται και κυρίως οι νεότεροι τον εαυτό του χωρίς «έξυπνο» κινητό; Κάντε ένα πείραμα: κλείστε το για μια εβδομάδα και καταγράψτε τις δικές σας αντιδράσεις και τις αντιδράσεις των γύρω σας. Η τεχνολογική διεπαφή έχει ήδη αλλάξει προσωπικότητες και σχέσεις. Επίσης ψάξτε να βρείτε τη χαμένη ιδιωτικότητα όλων μας. Την έχουμε ήδη εκχωρήσει. Όλα είναι εκεί. Σε ψηφιακή μορφή. Με όλα αυτά τα διαθέσιμα δεδομένα που αφορούν την ζωή σας (αν με ενδιαφέρετε) μπορώ με την βοήθεια των αλγορίθμων της Τεχνητής Νοημοσύνης να προβλέψω τις επόμενες κινήσεις σας, ακόμη και τον τρόπο αντίδρασής σας σε ένα γεγονός ! Και ίσως και να σας ελέγξω…. 

Υπάρχει χώρος για πειραματισμό σήμερα;

Ζούμε σε δύσκολες εποχές. Ο άνθρωπος πρέπει πια να καταλάβει μετά από δύο μεγάλους πολέμους και πολλούς μικρότερους ότι δεν είναι ο Υπεράνθρωπος του Νίτσε ή των υπερπαραγωγών του Χόλυγουντ. Προσωπικά θα ήθελα σε αυτή την κρίσιμη εποχή, αυτός που θα διδάσκει τα παιδιά μου να τα αγαπάει και να μην είναι παιδεραστής, αυτός που του εμπιστεύθηκα τα χρήματά μου να μην είναι καταχραστής, αυτός που έχει αναλάβει ένα πρόβλημα υγείας μου να μην επιλέξει τη θεραπευτική μου αγωγή με βάση το κέρδος του, αυτός που θα κυβερνάει τον τόπο μου να μην σκέφτεται τον δικό του πλούτο και τα δικά του παιδιά μόνο, ο επόμενος αλγόριθμος Τεχνητής Νοημοσύνης να μην ενσωματωθεί σε όπλο, κλπ. Το ίδιο δεν θα θέλατε κι εσείς; Μακάρι τελικά, σε όλες τις παραπάνω θέσεις να υπήρχαν Άγιοι άνθρωποι, ή έστω κάποιοι φιλόσοφοι… Αφού εν πολλοίς δεν υπάρχουν, ας μείνουμε τουλάχιστον ενεργοί πολίτες και ενημερωμένοι σωστά και για τους τομείς της Τεχνητής Νοημοσύνης και την εξέλιξη τους.