Είναι µια ζεστή φθινοπωρινή ηµέρα. Το ρολόι δείχνει λίγα λεπτά πριν από τις οκτώ. Το βλέµµα µας, νυσταγµένο, ξυπνάει από την καταπράσινη διαδροµή που οδηγεί στη Φάρµα Σκαφιδά, η οποία βρίσκεται λίγα λεπτά έξω από το γραφικό χωριό Καστόρειο στη Λακωνία. Σκοπός µας; Να καταγράψουµε τους δρόµους του γάλακτος. Την πορεία του από τη φάρµα µέχρι το εργοστάσιο και τη διανοµή του στα καταστήµατα, στους φούρνους και στα σουπερµάρκετ, για να φτάσει τελικά φρέσκο στην κουζίνα µιας ελληνικής οικογένειας.
Τα αδέλφια Κώστας και Ευθύµης Σκαφιδάς, οι ιδιοκτήτες της φάρµας, µας καλωσορίζουν στην είσοδο µε ένα πλατύ χαµόγελο ζωγραφισµένο στο πρόσωπό τους. Δίπλα στέκονται τα παιδιά τους: ο Γιώργος και ο Ηλίας, γιοι του Κώστα, αλλά και ο εξάδελφός τους, ο Γιώργος, γιος του Ευθύµη, οι οποίοι αποφάσισαν να συνεχίσουν όλοι µαζί την οικογενειακή παράδοση. Μας καλούν στο γραφείο τους και µας προσφέρουν φιλόξενα ζεστό καφέ και βραστά κάστανα. Για εκείνους 8 το πρωί φαντάζει σχεδόν µεσηµέρι. «Το πρωινό εγερτήριο είναι γύρω στις 5.30 τα ξηµερώµατα» εξηγεί γελώντας ο Κώστας Σκαφιδάς. «Στη φάρµα πρέπει να είµαστε γύρω στις 6, για να ξεκινήσει η διαδικασία του αρµέγµατος. Πρέπει να αρµέξουµε γύρω στις 250 αγελάδες, μέχρι να έρθουν οι άνθρωποι της ΔΕΛΤΑ για να παραλάβουν το γάλα».
Με εκείνη τη σχεδόν ροµαντική περιέργεια των ανθρώπων που μεγάλωσαν στο διαµέρισµα και δεν έχουν δει αγελάδα πέρα από τις εικονογραφήσεις των παιδικών παραµυθιών, ανυποµονούµε να βρεθούµε κοντά στα ζώα. Σε έναν τοίχο βλέπουµε κρεµασµένα παλαιά γεωργικά εργαλεία. «Ηταν του πατέρα µας, του Γιώργου» εξηγεί ο Κώστας Σκαφιδάς. «Ηταν και εκείνος κτηνοτρόφος. Βέβαια, ασχολιόταν µε την κρεατοπαραγωγή. Το 1988 εµείς αποφασίσαµε να στραφούµε στη γαλακτοκοµία. Κάναµε εισαγωγή αγελάδων από το εξωτερικό και ξεκινήσαµε δίνοντας το γάλα µας στη ΔΕΛΤΑ.

Η συνεργασία αυτή ήταν ιδιαίτερα πολύτιµη για εµάς, µας στήριξαν. Η εταιρεία µάς έφερε σε επαφή µε κτηνιάτρους, διοργάνωσε σεµινάρια, µας έµαθε πώς να περιποιούµαστε τα ζώα, κάναµε ακόµη και επισκέψεις σε φάρµες του εξωτερικού για να αποκτήσουµε περαιτέρω γνώση. Μάλιστα, είχε δηµιουργηθεί µια πρότυπη φάρµα στην Κοµοτηνή, την οποία επισκεπτόµασταν συχνά. Εκεί οι αγελάδες άκουγαν κλασική µουσική. Και εφαρµόσαµε και εµείς, εδώ, τη µέθοδο της µουσικής ακρόασης».

Στο αρµεκτήριο η διαδικασία έχει ήδη ολοκληρωθεί. Τα βήµατα πρέπει να ακολουθούνται πάντα προσεκτικά και η σωστή υγιεινή εδώ είναι το άλφα και το ωµέγα. Προτού ξεκινήσει η διαδικασία και τα ζώα εισέλθουν στις αρµεκτικές µηχανές, οι θηλές τους πλένονται σχολαστικά. Μάλιστα, οι άνθρωποι της φάρµας βρίσκονται δίπλα σε κάθε ζώο και παρακολουθούν τα δεδοµένα αρµεγής ηλεκτρονικά, ώστε να συλλέξουν χρήσιµα συµπεράσµατα για τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του.
Οπως µας εξηγεί ο Γιώργος, το γάλα που παράγουν οι αγελάδες δεν έρχεται σε επαφή µε εξωτερικές συνθήκες, για λόγους ασφαλείας, ώστε να διατηρούνται αναλλοίωτα τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά του. Υστερα, οι άνθρωποι της ΔΕΛΤΑ περνούν από τη φάρµα για να το παραλάβουν και από εκεί και πέρα ξεκινάει το ταξίδι του ώστε να φτάσει όσο πιο γρήγορα γίνεται στο τραπέζι της ελληνικής οικογένειας.
Φτάνουµε στους στάβλους. «Μετά την αρµεγή, αν το ζώο είναι υγιές, θέλει να φάει ή να πιει νερό» εξηγεί ο Γιώργος. «Αν το δείτε να ξαπλώνει, κάτι µάλλον δεν πάει καλά» λέει. Ο ίδιος µάς προτρέπει να χαϊδέψουµε τις αγελάδες. «Είναι απόλυτα ήρεµες. Θέλετε να τις ταΐσετε;» ρωτάει. Η διατροφή τους αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό κοµµάτι. «Είµαστε και αγρότες» αναφέρει. «Σε ένα µεγάλο ποσοστό παράγουµε µόνοι µας τις ζωοτροφές που χρησιµοποιούµε. Καλλιεργούµε βρόµη, κριθάρι, αραβόσιτο. Είµαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί απέναντι στη διατροφή των αγελάδων µας». Και είναι λογικό, καθώς η επιλογή της Φάρµας Σκαφιδά δεν έγινε τυχαία από τη ΔΕΛΤΑ. Η εταιρεία ακολουθεί πολιτική Non-GMO –µη γενετικά τροποποιηµένων δηλαδή ζωοτροφών –ώστε το γάλα της να συλλέγεται από αγελάδες που τρέφονται αυστηρά µόνο µε φυτικές τροφές, όπως τριφύλλι, καλαµπόκι, σιτάρι, πίτυρα και αποκλειστικά µε µη µεταλλαγµένες ζωοτροφές. Σημειωτέον, προς αυτή την κατεύθυνση, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η ΔΕΛΤΑ «τρέχει» το Σχέδιο Δράσης ΓΑΙΑ (gaiaproject.vivartia.com) με σκοπό την έρευνα για εναλλακτικές καλλιέργειες ελληνικής παραγωγής ζωοτροφών, αλλά και αποδοτικότερη εκμετάλλευση των αγρών.
Η βόλτα στη φάρµα συνεχίζεται στους στάβλους όπου διαµένουν οι µοσχίδες, οι νεαρές δηλαδή αγελάδες που δεν έχουν µπει ακόµη στην παραγωγική διαδικασία, αλλά και στους στάβλους µε τα αξιολάτρευτα µοσχαράκια. «Αν θέλετε να δεθείτε µαζί τους, βάλτε το δάχτυλό σας στο στόµα τους. Δεν δαγκώνουν. Δεν έχουν δόντια» µας παροτρύνει ο Γιώργος. Αλήθεια, οι ίδιοι πόσο δένονται µε τα ζώα; «Είναι δυνατόν να µη δεθείς µε ένα ζώο όταν βλέπεις να ξετυλίγεται µπροστά σου ολόκληρος ο κύκλος της ζωής του; Δηλαδή, εσύ το ξεγεννάς µε τα χέρια σου, ύστερα το βλέπεις να αναπτύσσεται, να γεννάει τα δικά του παιδιά. Οσο πιο σωστά συµπεριφερθείς σε ένα ζώο, τόσο πιο σωστά θα σου συµπεριφερθεί και αυτό. Δεν υπάρχει λόγος να το χτυπήσεις γιατί ήρθες νευριασµένος. Καλύτερα να χτυπήσεις τον εαυτό σου, πρώτον, γιατί αυτό δεν σου φταίει σε τίποτα και δεύτερον, γιατί την κακή αυτή πράξη σου θα τη βρεις µπροστά σου.

Θα το φοβίσεις, θα το κάνεις νευρικό, µπορεί να σε χτυπήσει στο αρµεκτήριο. Κάθε αγελάδα έχει τον δικό της χαρακτήρα, ξέρετε. Και µην ακούτε αυτούς που λένε ότι είναι κουτά ζώα. Ισα ίσα. Υπήρχε, λοιπόν, ένα µοσχαράκι που το χάιδευε από µικρό ο εξάδελφός µου. Αυτό έσκυβε για να δεχτεί τα χάδια του στο κεφάλι. Λοιπόν, µολονότι µεγάλωσε και έγινε ολόκληρη αγελάδα, µόλις τον έβλεπε έσκυβε για να τη χαϊδέψει».

Ο πατέρας του Γιώργου, ο κύριος Κώστας, µοιάζει ερωτευµένος µε τη δουλειά του. «Αν κέρδιζα το λαχείο, θα ήθελα να δεκαπλασιάσω τη φάρµα» µας λέει χαρακτηριστικά. Βέβαια, σε µια Ελλάδα της κρίσης, όπως µας τονίζουν όλοι µε κάθε ευκαιρία, η απόφαση του έλληνα καταναλωτή να αγοράσει ελληνικό γάλα µιας ελληνικής εταιρείας είναι αυτή που θα στηρίξει τελικά τον έλληνα παραγωγό. «Τον τελευταίο καιρό νιώθω να γίνεται µια επίθεση απέναντι στο γάλα» αναφέρει µε παράπονο ο Γιώργος. «Δεν ξέρω από ποιους και µε ποιες σκοπιµότητες γίνεται. Ανυπόστατες φήµες, άρθρα που δεν βασίζονται σε έρευνες ενοχοποιούν ένα προϊόν πρώτης ανάγκης που αποδεδειγµένα κάνει καλό. Και νοµίζω σε αυτό πρέπει να αντισταθούµε όλοι».
Η ώρα περνάει γρήγορα στη φάρµα. Γύρω στις 9.30 οι άνθρωποι της ΔΕΛΤΑ φτάνουν για να συλλέξουν το φρέσκο γάλα της ηµέρας, αφού φυσικά πραγµατοποιήσουν τους απαραίτητους ελέγχους. «Νιώθω περήφανος» µας εξηγεί ο Κώστας Σκαφιδάς, κοιτώντας τον οδηγό της ΔΕΛΤΑ ο οποίος ετοιµάζεται να φύγει. «Το γάλα που παράγω εδώ στη Λακωνία µε τις αγελάδες µου θα «τρυπώσει» σε ένα κουτί, θα ταξιδέψει σε κάποια ελληνική κουζίνα». «Ναι, από εδώ ξεκινά ο δρόµος του γάλακτος» συµπληρώνει και ο γιος του, ο Γιώργος. «Πρόκειται για ένα προϊόν πρώτης ανάγκης που πρέπει να φτάσει στην ώρα του και γι’ αυτό απαιτείται συνεργασία, από τον παραγωγό µέχρι τον τελευταίο εργαζόµενο της εταιρείας. Αν διαταραχθεί ένας κύκλος, η ζηµιά θα είναι µεγάλη. Θυµάµαι, παλαιότερα, που οι δρόµοι δεν ήταν καλοί, µια ηµέρα έβρεχε και ένα ένα φορτηγό-βυτίο που μετέφερε γάλα είχε κολλήσει στην άκρη του δρόµου. Ηταν γιορτή. Τα παρατήσαµε όλα και τρέξαµε να βοηθήσουµε. Το γάλα έπρεπε να φτάσει στην ώρα του».
Αποχαιρετώντας τους ανθρώπους της φάρµας, ακολουθούµε το ταξίδι του γάλακτος. Η ΔΕΛΤΑ, µε παρουσία άνω των 60 ετών στην ελληνική αγορά, συνεργάζεται καθηµερινά σταθερά µε περίπου 1.800 επιλεγµένους παραγωγούς γάλακτος σε όλη την Ελλάδα, απορροφώντας περισσότερο από το 1/4 της ελληνικής παραγωγής. Σε αυτό το πλαίσιο, μάλιστα, η ΔΕΛΤΑ εγκαινίασε εφέτος το πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας μέσω συνεργασίας με την τράπεζα Πειραιώς και ενισχύει σημαντικά τους κτηνοτρόφους, καθώς δεσμεύεται για την αγορά της παραγωγής τους, στηρίζοντας την ελληνική πρωτογενή παραγωγή.
Επόµενος σταθµός για το γάλα; Η παστερίωση, η οµογενοποίηση και η εµφιάλωσή του. Εναλλακτικά, βέβαια, το γάλα θα χρησιµοποιηθεί για να παραχθούν και άλλα προϊόντα: τυροκοµικά και γιαούρτια –στραγγιστά και αγελαδινά, βρεφικά και παιδικά. Φυσικά, το παστεριωµένο γάλα, ή αλλιώς φρέσκο, όπως το ξέρουµε, υφίσταται τη µικρότερη δυνατή θερµική επεξεργασία, γι’ αυτό και έχει µικρότερη διάρκεια από τα υπόλοιπα και υψηλή θρεπτική αξία. Οι συνεχείς έλεγχοι είναι ένα απαραίτητο κοµµάτι αυτής της διαδικασίας και φτάνουν τους 2.500 την ηµέρα. Η εταιρεία διαθέτει ένα υπερσύγχρονο εργαστήριο µοριακής βιολογίας, πραγµατοποιώντας ελέγχους που είναι πολύ πιο γρήγοροι και µε µεγαλύτερη ευαισθησία σε σχέση µε τους κλασικούς µικροβιολογικούς ελέγχους. Επιπλέον, το ίδιο εργαστήριο πραγµατοποιεί συνεχείς ελέγχους στις ζωοτροφές των κτηνοτρόφων διασφαλίζοντας έτσι την απουσία γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών στη διατροφή των ζώων. Τέλος, διαθέτει και ένα προηγµένο σύστηµα ιχνηλασιµότητας, ώστε κάθε προϊόν να έχει τη δική του ταυτότητα και η εταιρεία να µπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγµή από ποιες κτηνοτροφικές µονάδες προέρχεται το γάλα που βάζουµε στο ποτήρι µας.
Την ίδια στιγµή η ΔΕΛΤΑ επεκτείνεται και στις ξένες αγορές. Είναι ενδεικτικό ότι οι πωλήσεις του γιαουρτιού ΔΕΛΤΑ στο εξωτερικό αυξήθηκαν κατά 180% το διάστηµα Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου και ειδικά στην Ιταλία το γιαούρτι DεLTα –λανσαρίστηκε σε συνεργασία µε τη µεγαλύτερη ιταλική γαλακτοβιοµηχανία Granarolo –γνωρίζει μεγάλη επιτυχία µε πωλήσεις που αγγίζουν τα 10 εκατοµµύρια ευρώ.
Πίσω όµως στους δρόµους του γάλακτος. Γιατί µετά την παστερίωση, την οµογενοποιήση και τη συσκευασία του το γάλα συνεχίζει τη διαδροµή του, ξεκινώντας το µεγάλο κυνήγι του χρόνου για να φτάσει στα καταστήµατα από άκρη σε άκρη σε όλη την Ελλάδα εγκαίρως και ολόφρεσκο, για τον πρώτο πρωινό πελάτη που θα το αγοράσει συνήθως µαζί µε το φρέσκο ψωµί της ηµέρας. Ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να µας µιλήσει για αυτό το τελευταίο κοµµάτι είναι ένας από τους διανοµείς της εταιρείας, ο Νίκος Αρβανίτης. Η ώρα είναι 2.30 τα ξηµερώµατα όταν τον συναντάµε στο εργοστάσιο της εταιρείας στον Ταύρο. Η ζωή του µοιάζει ασκητική. Κοιµάται αυστηρά στις 9 το βράδυ, ξυπνάει στις 2 τα ξηµερώµατα και µέσα σε µισή ώρα πρέπει να βρίσκεται στον Ταύρο ώστε να πάρει το φορτηγό του και να ξεκινήσει το δροµολόγιό του. «Για να καταλάβετε, στις 3 το πρωί κόβω το πρώτο τιµολόγιο, στον πρώτο πελάτη µας» εξηγεί. «Ναι, κάποιοι φούρνοι είναι ανοιχτοί εκείνη την ώρα, βέβαια κάποιοι άλλοι πελάτες µάς έχουν δώσει τα κλειδιά του µαγαζιού τους, ώστε να ανοίξουµε εµείς και να τους αφήσουµε µέσα στο µαγαζί το γάλα. Τέτοια είναι η εµπιστοσύνη που επικρατεί µεταξύ µας. Πρόκειται για ένα πολύ απαιτητικό επάγγελµα. Παίζουµε µε το ρολόι, µε τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα. Κάθε πελάτης ζητεί να έχει το γάλα στην ώρα του µε το που θα ανοίξει το µαγαζί του για τον δικό του πρώτο πελάτη. Νιώθω σαν ένας αθλητής επάνω στο φορτηγό. Στις 3 τα ξηµερώµατα, λοιπόν, θα κόψω το πρώτο τιµολόγιο, στις 3.07 πρέπει να είµαι στον επόµενο πελάτη µου και στις 3.15 στον µεθεπόµενο. Αν τύχει και καθυστερήσω δύο λεπτά και φθάσω δηλαδή στις 3.17, µπορεί να χαθεί όλο το πρόγραµµα. Καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο είναι αυτό σε µια απρόβλεπτη Αθήνα. Ευτυχώς, υπάρχει και η βοήθεια της εταιρείας γιατί είµαστε άνθρωποι. Μπορεί να ξεχαστούµε. Σκεφθείτε το καλοκαίρι στην Αθήνα. Εξω έχει 40°C, και µέσα στον θάλαµο η θερµοκρασία πρέπει να κυµαίνεται από 0°C έως 6°C. Λίγο να ξεχαστείς και να αφήσεις την πόρτα ανοιχτή ξεφεύγει η θερµοκρασία. Εκεί χτυπάει αµέσως τηλέφωνο από την εταιρεία που παρακολουθεί ηλεκτρονικά, σε πραγματικό χρόνο, την πορεία µας. «Nίκο, κλείσε τις πόρτες. Κατέβασε τη θερµοκρασία»».
Ο κύριος Νίκος έχει να θυµηθεί πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες από τη δουλειά του. Το 2008 θυµάται τον αγώνα που έδωσε µέσα στη χιονισµένη και αποκλεισµένη Αθήνα µαζί µε όλους τους εργαζοµένους της ΔΕΛΤΑ ώστε να φτάσει το γάλα στην ώρα του σε κάθε κατάστηµα, ενώ κανείς και τίποτα δεν κυκλοφορούσε στους παγωµένους δρόµους. Θυµάται ακόµη πώς είχε αποτρέψει ληστεία στις 3 τα ξηµερώµατα σε µία ΔΕΛΤΑ της γειτονιάς όπου έκανε παράδοση, όταν είδε τον διαρρήκτη να προσπαθεί να εισβάλει. Αλλωστε, µε όλους τους πελάτες του είναι φίλος, δίνοντας το «παρών» σε γάµους, βαφτίσια, χαρές και λύπες.
Η µεγαλύτερη ικανοποίησή του; «Ενα πράγµα» µας λέει και συµπληρώνει: «Οτι κάθε πρωί το γάλα φτάνει στην ώρα του. Οτι κάποιο µικρό παιδί θα το πιει µε ανυποµονησία και το χαριτωµένο, άσπρο µουστάκι θα σχηµατιστεί στα χείλη του».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ