Πολλοί φοβούνται ότι η σύγκρουση θα επιτείνει τη διασπορά και θα επιδεινώσει τις υπάρχουσες πολεμικές συρράξεις. Ιός και πόλεμος θα μπορούσαν να ανατροφοδοτούνται, αφού οι οικονομικές επιπτώσεις αυξάνουν τη φτώχεια και οδηγούν σε κλιμάκωση των συγκρούσεων. Ένας φαύλος κύκλος δυστυχίας θα δημιουργηθεί που είναι δύσκολο κάποιος στον δυτικό κόσμο να τον συλλάβει.
«Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίζει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία, συμπεριλαμβανομένης της τροφής, του ρουχισμού, της κατοικίας, της ιατρικής περίθαλψης, και των απαραίτητων κοινωνικών υπηρεσιών». Αυτά λέει το Άρθρο 25 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στην υποσαχάρια Αφρική αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα, είναι μόνο προνόμιο.
Η ακραία φτώχεια, ο υποσιτισμός, οι ασθένειες που έχουν αντιμετωπιστεί στον δυτικό κόσμο όπως η ελονοσία κι η διεφθερίτιδα, οι μεγάλες επιδημίες όπως το Aids, η σχεδόν παντελής έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό πόσιμο νερό ή βασικές συνθήκες υγιεινής -παράγοντες συνδυασμένοι και αλληλοσυσχετιζόμενοι- δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση. Όταν δε στην εξίσωση μπαίνουν οι εθνοτικές συγκρούσεις και ο πόλεμος, δεν υπάρχει ελπίδα.
Η Μπούνια, μια πόλη 650.000 κατοίκων στο Ιτούρι, επαρχία του ανατολικού Κονγκό, βρίσκεται εδώ και καιρό σε πόλεμο. Από τις αρχές του έτους, οι αντάρτες έχουν κάψει δεκάδες χωριά, έχουν χαράξει τις ψυχές τα πρόσωπα -κυριολεκτικά- εκατοντάδων κατοίκων. Το νοσοκομείο της πόλης είναι γεμάτο από τραυματίες και ανθρώπους χαρακωμένους με ματσέτες, γυναίκες με ακρωτηριασμένα άκρα, άνδρες με κατάγματα, όπως μαρτυά στον Economist ο Τζον Καταμπουκού, γιατρός που εργάζεται εκεί: «Όταν φτάνουν οι εκτοπισμένοι τους φροντίζουμε δωρεάν, είναι άνθρωποι που έχουν χάσει τα πάντα. Αλλά είναι δύσκολο για το νοσοκομείο. Πραγματικά δεν έχουμε τα μέσα».
Ο πόλεμος αφήνει τα σημάδια του σε σώμα και ψυχή, πάει χέρι-χέρι με τις ασθένειες. Το Ιτούρι ακόμη δεν έχει ανακάμψει από το ξέσπασμα του Έμπολα που ξεκίνησε το 2018 και άφησε πίσω του 2.262 νεκρούς στην περιοχή προτού υποχωρήσει. Σήμερα υπάρχει ο κορωνοϊός. Αν και έχουν καταγραφεί μόνο δυο κρούσματα στην επαρχία, ακόμη κι έτσι, η κατάσταση είναι τραγική.
Τα λιγοστά τεστ πρέπει να τα σταλούν στην πρωτεύουσα Κινσάσα, 1.800 χιλιόμετρα μακριά και πρακτικά, ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να υποβληθούν σε αυτά. Περίπου 22 κλινικές έχουν καεί ολοσχερώς, είτε έχουν καταληφθεί από τους αντάρτες. Όσο για το νοσοκομείο στην Μπούνια, δεν διαθέτει αναπνευστήρες, ούτε αρκετό χώρο για να απομονώσει ασθενείς.
Μέχρι σήμερα ο Covid-19 έχει πλήξει επί το πλείστον πλούσιες και ειρηνικές χώρες, όμως η ασθένεια έχει κάνει την εμφάνισή της σε σε λιγότερο σταθερές και ασφαλείς γωνιές του πλανήτη. Τι θα γίνει αν αρχίσει να εξαπλώνεται;
Πολλοί φοβούνται ότι η σύγκρουση θα επιτείνει τη διασπορά και θα επιδεινώσει τις υπάρχουσες πολεμικές συρράξεις. Ιός και πόλεμος θα μπορούσαν να ανατροφοδοτούνται, αφού οι οικονομικές επιπτώσεις αυξάνουν τη φτώχεια και οδηγούν σε κλιμάκωση των συγκρούσεων. Ένας φαύλος κύκλος δυστυχίας θα δημιουργηθεί που είναι δύσκολο κάποιος στον δυτικό κόσμο να τον συλλάβει.
Τον περασμένο Μάρτιο, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γουτέρες απηύθυνε έκκληση για παγκόσμια κατάπαυση του πυρός και βρήκε προσωρινά ανταπόκριση.
Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ELN) στην Κολομβία που είναι στον ένοπλο αγώνα εδώ και μισό αιώνα, άφησε τα όπλα στις 30 Μαρτίου. Το ίδιο και ο Νέος Λαϊκός Στρατός (NPA) στις Φιλιππίνες, μια κομμουνιστική αντάρτικη ομάδα που βρίσκεται στο πεδίο από το 1969. Η Σαουδική Αραβία κήρυξε μονομερή κατάπαυση του πυρός στην Υεμένη. Στη Συρία, μόλις 71 πολίτες σκοτώθηκαν τον Μάιο, στον χαμηλότερο μηνιαίο απολογισμό από την έναρξη του εμφυλίου το 2011 σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ωστόσο σε πολλά μέρη, η ειρήνη αποδείχτηκε βραχύβια. Μέχρι τα τέλη Απριλίου, τόσο ο ELN όσο και ο NPA ανακοίνωσαν ότι δεν θα παρατείνουν την εκεχειρία τους και πως επιστρέφουν στην ένοπλη σύρραξη. Την ίδια ώρα σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), η βία αυξήθηκε σε 43 χώρες ενώ παρέμεινε σταθερή σε 45 από την έναρξη της πανδημίας.
Την ίδια ώρα, τα πεδία των μαχών αποτελούν και πεδία εξάπλωσης του ιού. Ο πόλεμος εκτοπίζει τους πολίτες, μετατοπίζει ασθένειες από το ένα μέρος στο άλλο. Το ανοσοποιητικό σύστημα αυτών των ανθρώπων καταρρέει από την πείνα και τα τραύματα, ενώ η εμπιστοσύνη στις τοπικές κυβερνήσεις κατρακυλάει. Η επιβολή αποστάσεων ή η παροχή εμβολιασμών δεν μπορεί να υπάρξει και όσοι βρίσκονται εκεί για βοήθεια, απομακρύνονται. Οι ανθρωπιστικές υπηρεσίες έχουν ήδη μειώσει το προσωπικό τους σε μέρη όπως η Υεμένη ενώ έχουν θέσει όρια στους υπαλλήλους τους για το που μπορούν να ταξιδεύουν.
Στο Κονγκό, περίπου 480.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους από την κλιμάκωση της βίας στα τέλη Μαρτίου. Αυτός ο αριθμός αντιπροσωπεύει το 75% του συνολικού αριθμού των ατόμων που εκτοπίστηκαν παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κοντά στην Μπούνια, πάνω από 27.000 εκτοπισμένοι ζουν σε καταυλισμούς ο ένας πάνω στον άλλο κάτω από τραγικές υγειονομικές συνθήκες.
