Την περασμένη Πέμπτη το «Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για το Μάτι» αναρτήθηκε προς διαβούλευση. Την ίδια μέρα ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης ήταν από νωρίς το πρωί στο Μάτι για διά ζώσης διαβούλευση με την Περιφέρεια Αττικής, τους εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας και τους κατοίκους.

«Το Μάτι θα αλλάξει εικόνα, αλλά ταυτόχρονα θα διασφαλιστούν οι προϋποθέσεις για την προστασία της περιοχής, τόσο από πυρκαγιές όσο και από πλημμύρες, λόγω της ανεξέλεγκτης κατάστασης στα ρέματα τα οποία βρίσκονται την περιοχή» είπε ο κ. Χατζηδάκης, επισημαίνοντας ότι «θα κατεδαφιστούν περίπου 140 σπίτια, 340 μάντρες και αυλές προκειμένου να διευθετηθούν τα ρέματα, να ανοίξουν δρόμοι προς την παραλία και να δοθεί μια νέα ζωή στην περιοχή». Παράλληλα είχαμε την κίνηση του ανακριτή να ζητήσει από την Εισαγγελία Πρωτοδικών αναβάθμιση του κατηγορητηρίου για τη φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018 που κόστισε τη ζωή σε 102 ανθρώπους, με την άσκηση συμπληρωματικής δίωξης σε βαθμό κακουργήματος.

Στην άλλη πλευρά της Αττικής, τρία χρόνια πριν, η Μάνδρα μετρούσε 25 νεκρούς. Ηταν πρωί της 15ης Νοεμβρίου του 2017 όταν οι ξαφνικές βροχοπτώσεις έπνιξαν κυριολεκτικά τη Δυτική Αττική και περισσότερο τη Μάνδρα, τη Νέα Πέραμο, τη Μαγούλα και την Ελευσίνα, σκορπώντας τον θάνατο και ανυπολόγιστες καταστροφές. Τη Δευτέρα, 22 Ιουνίου, στο Εφετείο ξεκίνησε και πάλι η δίκη για τις φονικές πλημμύρες. Πόσα και ποια έργα έχουν υλοποιηθεί στην περιοχή; Πόσο ασφαλείς νιώθουν οι κάτοικοί της;

«Το Βήμα» βρέθηκε στις δύο περιοχές. Περπατήσαμε στα δρομάκια, στην παραλία και συζητήσαμε με κατοίκους στο Μάτι και στη Μάνδρα για τότε και, κυρίως, για το μέλλον.

Αν ήθελε κανείς να ορίσει τον ήχο που παίρνει μαζί του όταν φεύγει από το Μάτι, θα ήταν αυτός των μηχανημάτων από τις οικοδομικές εργασίες. Γιατί μπορεί μεν κάποια σπίτια από τα «χτυπημένα» από τη φωτιά να μην έχουν βρει διέξοδο στον λαβύρινθο της γραφειοκρατίας, κάποια άλλα να έχουν μείνει αποκαΐδια (γιατί οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα αποκαταστήσουν, όπως μας είπαν), αλλά η γενική εικόνα είναι πως σιγά-σιγά η περιοχή αλλάζει όψη. Την τελευταία πινελιά έβαλε μια πρόσφατη κίνηση· υλοτόμοι που έστειλε το ΥΠΕΧΩΔΕ έμειναν έναν μήνα και δουλεύοντας ασταμάτητα τελείωσαν το κόψιμο των καμένων δέντρων (περίπου 72) και κλαδιών. Μοναδική εξαίρεση κάποια δέντρα καθώς οι ιδιοκτήτες των κτημάτων στα οποία βρίσκονται δεν έδωσαν την απαιτούμενη άδεια.

Αν πάλι προσπαθούσε κανείς να μιλήσει για το άρωμα που αναδύεται στην ατμόσφαιρα, είναι αυτό του γιασεμιού που αγκαλιάζει τα καμένα συρματοπλέγματα… «Είχε καεί εντελώς» μας λέει μια κυρία που το εξωτερικό του σπιτιού και ο κήπος της είχαν καταστραφεί ολοκληρωτικά. «Ξαναφούντωσε μόνο του και άνθισε».

 Μια παλιά ιστορία…

Η κυρία Χαρά Δεκάζου μας υποδέχθηκε στον ξαναφτιαγμένο κήπο της, κέρασε καφέ και συκαλάκι γλυκό. «Πριν πεθάνει ο παππούς μου, είπε στη μητέρα μου και κόρη του: αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή και ξανασυναντηθούμε, το πρώτο που θέλω να μου πεις είναι αν μπήκε το Μάτι στο πολεοδομικό. Πριν πεθάνει η μητέρα μου, είπε στον άνδρα μου: αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή και ξανασυναντηθούμε, το πρώτο που θέλω να μου πεις είναι αν μπήκε το Μάτι στο πολεοδομικό. Είναι μια πολύ παλιά ιστορία…». Τη ρωτάμε για τα μικρά εκκλησάκια, σαν αυτά που υπάρχουν στις άκρες των δρόμων, που είδαμε σε κάποιους κήπους. Μας μιλά για τους γείτονες – 4 άτομα από το διπλανό σπίτι χάθηκαν στη φωτιά. Διηγείται πως η ίδια έφυγε από το σπίτι την τελευταία στιγμή εκείνη τη μέρα – είχε μαζί της το 8 μηνών εγγονάκι της με πυρετό. Μαζί με τη Φλώρα, την κόρη της, αναφέρουν τα προβλήματα που δεν υπολόγιζαν και αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα. Για το σπίτι που πλημμύρισε γιατί η φωτιά είχε καταστρέψει το πισσόχαρτο της οροφής. Για τους τοίχους που φουσκώνουν. Για την ηλεκτρική εγκατάσταση του υπογείου – όταν ηλεκτροδοτήθηκε η περιοχή, ενάμιση μήνα μετά τη φωτιά, δεν είχαν ρεύμα. Υστερα από αρκετό ψάξιμο διαπίστωσαν ότι τα υπόγεια καλώδια είχαν λιώσει.

«Μακάρι να γίνουν τα έργα»

Ρωτάμε τη γνώμη της για τη μελέτη του ΤΕΕ για την περιοχή. Δεν πιστεύει ότι θα γίνουν πολλά. Την ίδια περίπου άποψη είχαν και οι περισσότεροι από τους κατοίκους με τους οποίους μιλήσαμε. Στο καφέ του ΝΑΟΜΑ (Ναυτικός Αθλητικός Ομιλος Μάτι Αττικής) μια παρέα συζητεί για τα νέα. «Μοιάζει σαν να κάνουν ασκήσεις επί χάρτου» λένε σχολιάζοντας τη μελέτη. «Μακάρι να γίνουν τα έργα, αλλά χωρίς να γκρεμιστούν τόσα σπίτια». Ο κ. Σπύρος Κατσόγιαννος πιστεύει ότι η λύση θα ήταν να στείλει το κράτος στην περιοχή μια ομάδα από μηχανικούς και τοπογράφους, να μένουν επί τόπου και να «σαρώνουν» κομμάτι-κομμάτι. Αυτοψία, απόφαση, αποζημίωση και έργο. Να λύνουν ένα-ένα τα προβλήματα και να προχωρούν. Πρώτα απ’ όλα, λένε, πρέπει να γίνουν έργα υποδομής. Αποχέτευση δεν υπάρχει, μεγάλο μέρος των σωληνώσεων της ύδρευσης ακόμα έχει αμίαντο.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που επισημαίνουν όλοι τους, αλλά και ο κ. Κώστας Μπούφης, δημοτικός σύμβουλος Δήμου Μαραθώνα και πρόεδρος της επιτροπής που έχει αναλάβει το Μάτι, είναι η κατάσταση της παραλίας. Σε πολλά σημεία είναι γκρεμός, οι παραλίες κάθε χρόνο με τους νοτιάδες μπαίνουν ένα μέτρο μέσα. «Θα πέσουν οι παραλίες, θα πέσουν οι πολυκατοικίες, θα πέσουν όλα» λέει ο κ. Μπούφης. «Υπάρχει μελέτη, το έργο έχει χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά δεν προχωράει. Τέλος πάντων, το θέμα είναι από εδώ και πέρα τι κάνουμε. Ευελπιστώ ότι θα γίνουν πράγματα, ότι θα φτιαχτεί καλύτερα το Μάτι. Πρέπει, όμως, να δούμε τα πράγματα ως έχουν. Πρότυπος οικισμός μπορεί να φτιαχτεί από την αρχή όταν δεν υπάρχουν τα σπίτια. Το Μάτι όμως υπάρχει. Θα σας πω κάτι που με ενοχλεί σαν κάτοικο της περιοχής. Εγινε η καταστροφή και έριξαν το φταίξιμο στο χτίσιμο, στους κατοίκους, στις προσβάσεις στην παραλία… Ο κόσμος δεν χάθηκε επειδή ήταν στενοί οι δρόμοι. Εγιναν τραγικά λάθη. Αυτό έβγαλε και η έρευνα».

«Να μπει τέλος στην αυθαιρεσία»

Μια διαδικτυακή εκδήλωση που οργάνωσε την περασμένη Δευτέρα το Παρατηρητήριο για το Μάτι με τη στήριξη της Πρωτοβουλίας για τη Δημοσιογραφία ήταν άκρως ενημερωτική – ειδικά ύστερα από ερωτήσεις δημοσιογράφων και κατοίκων περί αυθαίρετων ή νόμιμων κτιρίων, αιγιαλού, διευθετήσεων των ρεμάτων, συμμετοχή των ιδιοκτητών κ.λπ. Η ανασυγκρότηση και η ανάταξη του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με πρωταρχικό κριτήριο την πρόληψη για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και μια χωρική αναδιοργάνωση της περιοχής, ήταν οι βασικοί άξονες που δόθηκαν στο ΤΕΕ ως κατεύθυνση, όπως ανέφερε ο γενικός γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος Ευθύμιος Μπακογιάννης. Στη σημασία της συμμετοχής όσο το δυνατόν περισσότερων κατοίκων και φορέων της περιοχής στη δημόσια διαβούλευση για να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα επέμεινε ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός. Τόνισε ότι η φιλοσοφία του σχεδιασμού είναι να γκρεμιστούν όσο το δυνατόν λιγότερα κτίσματα («από τα 500 που έπρεπε να γκρεμιστούν, φτάσαμε να είναι περίπου 140»), να υπάρχει ένα μεγάλο παραλιακό μέτωπο, να δίνεται πρόσβαση στην παραλία ώστε να είναι ανθεκτική η πόλη. Αναφέρθηκε επίσης στους χώρους πρασίνου που αυξάνονται κατά 30%, τη βελτίωση του δικτύου οδών αλλά και τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό που γίνεται πρώτη φορά για την περιοχή. «Δεν θα πρέπει να ξανακατασκευαστούν σπίτια τα οποία είχαν προβλήματα αυθαιρεσιών» επισήμανε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Ραφήνας – Πικερμίου Βαγγέλης Μπουρνούς, ενώ ο δήμαρχος Μαραθώνα Στέργιος Τσίρκας, όπως είπε, θεωρεί ότι το σχέδιο βρίσκεται σε θετική κατεύθυνση, ωστόσο θα πρέπει να γίνουν βελτιώσεις.

«Θέλουμε να γυρίσουμε σελίδα»

«Ακόμα και σήμερα, όταν ακούμε βροντές, τρομάζουμε». Η κυρία Ασημίνα Στάθη ζει στον πρώτο όροφο ενός σπιτιού στην οδό Αγίας Αικατερίνης. Περιγράφει πως εκείνο το πρωί το νερό και η λάσπη έφτασαν, εντελώς ξαφνικά, μέχρι το μπαλκόνι τους. «Αυτό που μας κράτησε τότε ήταν πως η οικογένειά μας είναι καλά». Στο ισόγειο, το μαγαζί της Μαρίας, της κόρης της, καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Οι δύο γυναίκες μάς δείχνουν στον τοίχο της αυλής τα σημάδια από τη μεγάλη πλημμύρα του 2017 και εκείνη της επόμενης χρονιάς. Τα ίχνη της λάσπης είναι εμφανή εκεί αλλά και σε μερικά ακόμα άδεια καταστήματα της Αγίας Αικατερίνης. Τα περισσότερα έχουν φτιαχτεί. «Δεν είναι οικονομικό το θέμα» λέει η Μαρία. «Αυτό που ήθελα είναι να αισθανθώ ασφάλεια. Ξέρετε ότι ακόμα και σήμερα το σπίτι βγάζει νερό;».

 «Είμαστε καλά και ασφαλείς»

Συζητούμε για τη Μάνδρα των 12.000 κατοίκων, τα όμορφα πέτρινα σπίτια που υπήρχαν παλιά – έχουν διασωθεί αρκετά -, τους ευκαλύπτους που κάποτε χαρακτήριζαν τον δρόμο τους – σήμερα έχουν μείνει μόνο στο κομμάτι που είναι εκτός της πόλης. «Ανεξάρτητα από πολιτικές ευθύνες, οικονομικά, αυτό που έχει σημασία είναι πως είμαστε καλά και να νιώθουμε ασφάλεια» επισημαίνει η κυρία Ασημίνα.

Σαν να έχει ακούσει τη συζήτησή μας ο κ. Βαγγέλης, που κατηφορίζει προς την πλατεία, απαντά στην καλημέρα της κυρίας Ασημίνας: «Καλά είμαστε. Το παλεύουμε μέχρι να έρθει το επόμενο τσουνάμι». Στο δικό του σπίτι, πιο ψηλά στον ίδιο δρόμο, το νερό και η λάσπη είχαν φτάσει σε ύψος 3,80 μ. Διευκρινίζει πως η οδός Αγίας Αικατερίνης ποτέ δεν ήταν ρέμα, το ομώνυμο ρέμα είναι πιο ψηλά, ρέμα ήταν η οδός Κοροπούλη (ο δεύτερος μεγάλος δρόμος της κωμόπολης που έγινε ποτάμι εκείνη τη μέρα).

«Δεν ήμασταν προετοιμασμένοι. Εκείνη τη μέρα δεν έβρεχε καν στη Μάνδρα» θα μας πει αργότερα ο κ. Παναγιώτης Παπαϊωάννου, πρόεδρος του Συμβουλίου Κοινότητας Μάνδρας. «Ξαφνικά ακούστηκε μια βοή και εμφανίστηκαν το νερό και η λάσπη. Ευτυχώς ήταν 7 το πρωί και ακόμα δεν είχαν ξεκινήσει τα παιδιά για το σχολείο. Στην οδό Κοροπούλη είναι το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Θα είχαμε πολύ περισσότερα θύματα».

 «Τα έργα λειτουργούν»

Το θέμα του αισθήματος ασφάλειας που ανακτάται σιγά-σιγά συζήτησαμε λίγο αργότερα με τον δήμαρχο Μάνδρας – Ειδυλλίας Χρήστο Στάθη. Σε μια σημειολογική κίνηση που στόχευε και προς αυτή την κατεύθυνση, τα Χριστούγεννα που μας πέρασαν ο δήμος έστησε ένα παραμυθοχωριό σε έναν συμβολικό χώρο: το σημείο από όπου εισέβαλε ο χείμαρρος στην πόλη. Σε τρεις μήνες πλακοστρώθηκε και φιλοξένησε το παραμυθοχωριό, το οποίο απόλαυσαν οι κάτοικοι της Μάνδρας και ειδικά τα παιδιά. «Είμαστε ασφαλείς» λέει ο κ. Στάθης. «Τα έργα που έχουν γίνει ήδη λειτουργούν. Δοκιμάστηκαν στην πράξη με τις εφετινές βροχές. Και όταν γίνουν και τα έργα ορεινής υδρονομίας, θα έχουμε ίσως το πιο ασφαλές δημοτικό διαμέρισμα στην Ευρώπη». Του ζητούμε ένα σχόλιο για τη δίκη που έχει ήδη ξεκινήσει: «Λόγω της ιδιότητάς μου ως δικηγόρου, έχω εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη. Θεωρώ ότι εάν υπάρχουν ευθύνες και όπου υπάρχουν ευθύνες, ο εφαρμοστής του δικαίου θα τις αποδώσει».

Αφήνοντας τις πλημμύρες, τις καταστροφές και τα έργα, ο κ. Στάθης μιλά για το σήμερα, για τον Δήμο Μάνδρας – Ειδυλλίας, έναν δήμο 19.000 κατοίκων που περιλαμβάνει, εκτός από τη Μάνδρα, την Οινόη, τα Βίλια, τις Ερυθρές, το Πόρτο Γερμενό, την Ψάθα, το Αλεποχώρι. Αναφέρεται στις ομορφιές της περιοχής, στο όνειρό του να αξιοποιηθεί με ήπιο τρόπο το παραλιακό μέτωπο, στο θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» και στον θερινό κινηματογράφο «Αστρον», αλλά και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω υποστελέχωσης των υπηρεσιών και, φυσικά, εξαιτίας του κορωνοϊού. «Θέλουμε να γυρίσουμε σελίδα. Δεν θέλουμε να μιλάμε συνεχώς για την πλημμύρα. Ναι μεν την τιμούμε και δεν την ξεχνάμε, αλλά δεν θέλουμε να μιλάμε μόνο γι’ αυτό» καταλήγει.

Η νέα εικόνα της Μάνδρας

Δύο βασικά έργα είναι ήδη σε λειτουργία από το τέλος του 2019 στη Μάνδρα. Σήμερα γίνονται μόνο κάποιες διορθωτικές κινήσεις και αισθητικές παρεμβάσεις (που θα έχουν τελειώσει μέχρι το τέλος του χρόνου), χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργικότητά τους.

1) Η διευθέτηση του χειμάρρου Σούρες με ανοιχτή διατομή σε μήκος περίπου 1,8 χλμ. Λέγοντας διευθέτηση εννοούμε εκσκαφές για να μεγαλώσει η διατομή και να είναι σύμφωνη με τη μελέτη της παροχής. Κατασκευάστηκαν, επίσης, 4 γέφυρες στην Εθνική Οδό Ελευσίνας – Θήβας.

2) Η εκτροπή του χειμάρρου Αγίας Αικατερίνης προς τον χείμαρρο Σούρες με την κατασκευή ενός διπλού αγωγού 2,5 επί 2,5 μ. σε μήκος περίπου 1,5 χλμ. Μέσω του αγωγού αυτού το ρέμα Αγίας Αικατερίνης εξετράπη βορειότερα και διοχετεύτηκε στο ρέμα Σούρες. Από εκεί το σύνολο των υδάτων χύνεται στον αγωγό της Αττικής Οδού (ο οποίος προϋπήρχε), από εκεί στον Σαρανταπόταμο και στη συνέχεια στη θάλασσα.

Τα έργα ορεινής υδρονομίας που εκκρεμούν συνίστανται στην κατασκευή μικρών φραγμάτων στις κοίτες των ρεμάτων που υπάρχουν στο όρος Πατέρα, ώστε να λειτουργήσουν ως υδατοδεξαμενές. Σκοπός είναι να δώσουν χρόνο, να ανακόψουν τη ροή των υδάτων προς τους αγωγούς που κατασκευάστηκαν. «Ενδιαφέρει πάρα πολύ ο χρόνος» λέει ο κ. Δημήτρης Ραφτόπουλος, γενικός γραμματέας του δήμου και μηχανικός ο ίδιος, «έτσι ώστε η παροχή, που είναι συνάρτηση του χρόνου, να είναι μικρότερη, να είναι κάτω από το μάξιμουμ των τεχνικών έργων που έχει υπολογιστεί».

Η μελέτη των έργων ορεινής υδρονομίας βρίσκεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Θα ακολουθήσει η διαδικασία επιλογής αναδόχου που θα κατασκευάσει όσα η μελέτη θα προβλέψει. Τα έργα ορεινής υδρονομίας ενισχύουν εκείνα που έχουν ήδη υλοποιηθεί και θωρακίζουν ακόμα περισσότερο την περιοχή. Σύμφωνα με την πληροφόρηση που έχει ο δήμος, θα είναι ο τελευταίος χειμώνας χωρίς αυτά.