Έρευνα-Παρουσίαση: ΔΑΝΙΗΛ Γ. ΠΑΠΑΔΑΝΙΗΛ
Τα πνευματικά έργα "Η κατά το Πάγγαιον χώρα" Λειψία 1894 & "Τα τραγούδια της πατρίδος μου", Αθήνα 1901, του Αστέριου Δ. Γούσιου, επανακυκλοφόρησαν τον Δεκέμβριο του 1998, από τις Εκδόσεις "Καπάνι", στη Θεσσαλονίκη, σελίδες 272, σε επιμέλεια του εγγονού του συγγραφέα, Αστέριου Χρ. Γούσιου και τυπώθηκαν στο τυπογραφείο της οικογένειας στο Ωραιόκαστρο.
Η επανέκδοση των βιβλίων, προσφέρει τη δυνατότητα στον σύγχρονο αναγνώστη να γνωρίσει δύο παλιά και δυσεύρετα βιβλία με εξαιρετικά ενδιαφέρον περιεχόμενο. Τα μοναδικά, ίσως, σωζόμενα αντίτυπα βρίσκονται σήμερα στη βιβλιοθήκη του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του Α.Π.Θ., ενώ αρχικά ανήκαν στη βιβλιοθήκη του μεγάλου λαογράφου Νικολάου Πολίτη.
Επειδή λοιπόν πρόκειται για δύο βιβλία σε έναν τόμο, άκρως ενδιαφέροντα -που ήδη έχει κάνει τη δεύτερή του έκδοση και μπορεί να το βρει κανείς εύκολα στα μεγάλα βιβλιοπωλεία- επιλέξαμε να τα παρουσιάσουμε χωριστά, αφιερώνοντας στο καθένα το χώρο και τη σημασία που του αναλογεί. Έτσι λοιπόν σήμερα θα αναφερθούμε στο βιβλίο "Η κατά Πάγγαιον χώρα", Λειψία 1894 και την ερχόμενη εβδομάδα στο βιβλίο "Τα τραγούδια της πατρίδος μου", Αθήνα 1901.
Η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Χρυσούλα Χατζητάκη - Καψωμένου
Όπως λέει και στην εισαγωγή της στο βιβλίο η επίκουρη καθηγήτρια της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, κυρία Χρυσούλα Χατζητάκη-Καψωμένου, τον Μάρτιο του 1998, "[...] Τα βιβλία του Γούσιου δεν αποτελούν μια συνηθισμένη συλλογή λαογραφικού υλικού ούτε μία απλή πατριδογραφία. Πολύ περισσότερο, δεν ανήκουν σε ένα ξεπερασμένο είδος γραφής.
Η χρονική περίοδος κατά την οποία εκδίδει τα έργα του σε συνδυασμό με τη θεματική τους, το περιεχόμενο και τον τρόπο παρουσίασής τους τα εντάσσουν αφενός σε μια εξαιρετικά αξιόλογη πολιτιστική προσπάθεια που κατέβαλαν τον 19ο αιώνα λόγιοι των αλύτρωτων ακόμη περιοχών για εθνική και πνευματική αναγέννηση στον τόπο τους, και, αφετέρου, σε ένα είδος "λαογραφικής γραφής" ανάλογο με αυτό που έχει καθιερώσει η σύγχρονη ανθρωπολογική έρευνα. [...]
Τα βιβλία του Γούσιου αποτελούν «μαρτυρία για το παρελθόν μιας γωνιάς της μακεδονικής γης», όπως σημειώνει η καθηγήτρια στο ΑΠΘ, και μπορούν να επανεκτιμηθούν σήμερα ως υλικό για τη λεγόμενη «μικροϊστορία» ή «ιστορία εκ των κάτω». Η μέθοδος εργασίας του Γούσιου άλλωστε για τη συλλογή και έκθεση του υλικού του υπήρξε υποδειγματική: «Προς εκπόνησιν όμως τοιούτων έργων απαιτούνται δύο τινά, η εξ αυτοψίας περιγραφή των τόπων, όπερ και απαραίτητον, και η μελέτη προϋπαρχόντων συγγραμμάτων...
Και όμως, παρορώντες χρόνον μακρόν και δαπάνην, προσεπαθήσαμεν, όπως το μεν εκ του σύνεγγυς επισκεφθώμεν και ποικιλοτρόπως εξετάσωμεν άπαντα τα προς περιγραφήν μέρη, το δε εξ αυτοψίας βλέποντες και ακούοντες και επανειλημμένως ερωτώντες...». Ιδού λοιπόν αυτούσια η εθνογραφική ταυτότητα της Μακεδονίας, και δη του Παγγαίου, έναν αιώνα και πλέον, πριν.
Δημοσίευμα της Μαίρης Παπαγιαννίδου στο "ΒΗΜΑ"
Εξάλλου, όπως σημείωνε στην εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ", στις 14-02-1999, η Μαίρη Παπαγιαννίδου, "στα τέλη του περασμένου αιώνα η επιστήμη της λαογραφίας δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί.
Η συλλογή λαογραφικού υλικού ήταν έργο ανθρώπων ανήσυχων, λογίων πατριωτών, που έβλεπαν ¬ιδιαίτερα στις αλύτρωτες περιοχές του Ελληνισμού¬ την ελληνική πολιτιστική παράδοση και παιδεία να απειλείται. Χωρογραφίες και τοπογραφίες του 19ου αιώνα αποτελούν σήμερα ανεκτίμητο πλούτο για τους ερευνητές.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα δύο δυσεύρετα βιβλία του Αστέριου Γούσιου, το πρώτο με τίτλο "Η κατά το Πάγγαιον χώρα", δημοσιευμένο στη Λειψία το 1894, και το δεύτερο με τίτλο "Τα τραγούδια της πατρίδος μου", δημοσιευμένο στην Αθήνα το 1901, που επανεκδόθηκαν τώρα σε έναν τόμο. Η έκδοση, που αποτελεί πιστή ανατύπωση της παλαιάς έκδοσης των δύο βιβλίων, έγινε από τον συνονόματο εγγονό του Αστέριου Γούσιου στο οικογενειακό τυπογραφείο που εκείνος είχε ιδρύσει το 1909 στις Σέρρες.
Τα περιεχόμενα του βιβλίου
Είναι σκόπιμο να παρατεθούν εδώ συγκεντρωμένα τα περιεχόμενα του πρώτου αυτού βιβλίου προκειμένου να καταδειχθεί τόσο ο εύστοχος προβληματισμός του συγγραφέα όσο και η σπουδαιότητα του υλικού που συνέλεξε και κατέγραψε:
Μέρος Α΄: Το Πάγγαιον και τα κατ' αυτού χωρία: Α. Γεωγραφική θέσις του Παγγαίου, Β. Σχήμα και όνομα αυτού, Γ. Θέσις του εδάφους αυτού, Δ. Μεταλλεία αυτού, Ε. Τα κατά Πάγγαιον χωρία, Στ. Εθνικότης και θρήσκευμα, Ζ. Πληθυσμός, διοίκησις, εκπαίδευσις, Η. Ασχολίαι, προϊόντα, εμπόριον, Θ. Αποστάσεις.
Μέρος Β΄: Τα Λακκοβήκια. 1. Όνομα, 2. Θέσις, τοποθεσίαι, άποψις, 3. Φύσις, 4. Κλίμα, 5. Πληθυσμός, εθνισμός, θρήσκευμα, 6. Εκπαίδευσις, 7. Χαρακτήρ των κατοίκων, 8. Ασχολίαι, 9. Προϊόντα, 10. Αγορά, 11. Ήθη και έθιμα.., 12. Γλώσσα: Α΄. Λεξιλόγιον, Β. Παροιμίαι, και παροιμιώδεις φράσεις, Γ΄. Αινίγματα.
"Αδιάψευστη μαρτυρία για τη σημασία που είχαν εκείνη την εποχή οι πραγματείες αυτού του είδους και για την ενσυνείδητη προσπάθεια πολλών Ελλήνων -ακόμη και μαθητών- των αλύτρωτων περιοχών να βοηθήσουν στη μελέτη και καταγραφή των πολιτισμικών δεδομένων του τόπου τους", τονίζει η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Χρυσούλα Χατζητάκη-Καψωμένου, "αποτελεί στο τέλος του βιβλίου ο μακρύς κατάλογος χορηγών -"φιλομούσων συνδρομητών" τους ονομάζει ο Γούσιος- από διάφορες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, αλλά και από την Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος, που ενίσχυσαν οικονομικά το έργο του. Και δεν πρέπει να διαφεύγει την προσοχή ότι η ίδια η έκδοση του βιβλίου στη Λειψία το 1894 μαρτυρεί τη συνειδητή επιθυμία του συγγραφέα αλλά και των χορηγών του να γίνει το βιβλίο γνωστό, ακόμη και στην Ευρώπη...".
Ο Αστέριος Δ. Γούσιος - Η ιστορία...
Ο Αστέριος Δ. Γούσιος (1862-1920), γεννήθηκε στα Λακκοβήκια του Παγγαίου. Αριστούχος του φερώνυμου διδασκαλείου τού Μαρούλη στις Σέρρες διορίζεται τo 1894, χρονιά που εκδίδεται στη Λειψία το πρώτο βιβλίο του "Η κατά το Πάγγαιον χώρα", διευθυντής της Αστικής Σχολής Λακκοβηκίων και αργότερα δάσκαλος σε διάφορα χωριά της περιοχής και στη Δράμα. Στη Δράμα γνωρίζεται με το μητροπολίτη Χρυσόστομο Καλαφάτη -τους συνέδεσε προσωπική φιλία- μετέπειτα εθνομάρτυρα μητροπολίτη Σμύρνης, που «καθοδηγεί» τη δραστηριότητα και συμμετοχή του στο Μακεδονικό Αγώνα, κυρίως στην περιοχή της Αλιστράτης. Το διάστημα 1902-1908 εργάζεται ως δάσκαλος στην κοινότητα Πραβίου (σημερινή Ελευθερούπολη).
Με την κήρυξη του Νεοτουρκικού Συντάγματος το 1908 εγκαθίσταται στις Σέρρες και ανοίγει το πρώτο βιβλιοπωλείο της πόλης και τον επόμενο χρόνο ένα από τα πρώτα τυπογραφεία της Ανατολικής Μακεδονίας στο οποίο τυπώθηκαν βιβλία, περιοδικά και σχολικά βοηθήματα, ανάμεσα σε άλλα ποικίλα έντυπα της εποχής.
Ο ίδιος συλλαμβάνεται και φυλακίζεται το 1913, το τυπογραφείο λεηλατείται και καταστρέφεται το 1916. Στη συνέχεια συλλαμβάνεται ξανά μαζί με το γιο του Χρήστο και επιστρέφουν στην πατρίδα τους το 1918, όπου και επαναλειτουργούν το τυπογραφείο. Πεθαίνει το 1920, σε ηλικία 58 ετών. Ο γιος του Χρήστος Γούσιος επαναλειτούργησε το τυπογραφείο αρχικά στα Σέρρας κι αργότερα στη Θεσσαλονίκη. να τονισθεί εδώ ότι εκτενή βιογραφικά στοιχεία του Αστέριου Δ. Γούσιου, παραθέτει στον πρόλογο του βιβλίου ο εν ζωή σήμερα εγγονός του, Αστέριος .Χ. Γούσιος.
Ο γιος του Χρήστος Γούσιος
Ο γιος του Χρήστος Γούσιος ταυτόχρονα με το τυπογραφείο των Σερρών, ανοίγει ένα τυπογραφείο στη Θεσσαλονίκη το 1923, μέσα στο Καπάνι. Το Τυπογραφείο ανήκει στο χώρο των καλλιτεχνικών τυπογραφείων και αναλαμβάνει επίσης την εκτύπωση βιβλίων και περιοδικών εκδόσεων, εταιρικών και διαφημιστικών εντύπων, κατάστιχων και λοιπών εντύπων.
Η επιχείρηση στέριωσε τελικά στη Θεσσαλονίκη και αργότερα πέρασε στον γιο του Αστέριο Χ. Γούσιο. Το 1980 μαζί με τη στροφή στη λιθογραφία, το τυπογραφείο μεταφέρθηκε στο Ωραιόκαστρο της Θεσσαλονίκης, όπου και στεγάζεται ως σήμερα σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις. Στις δεκαετίες που πέρασαν το τυπογραφείο δραστηριοποιήθηκε σε πάσης φύσεως εκτυπώσεις σε χαρτί, συνδυάζοντας κατά καιρούς τις παραδοσιακές μεθόδους της πίεσης με τις εκτυπώσεις offset.
Το σημερινό τυπογραφείο Α.Χ. Γούσιος & Σία Ο.Ε.
Σήμερα η Α.Χ. Γούσιος & Σία Ο.Ε. αποτελεί τη συνέχεια της οικογενειακής αυτής παράδοσης. Πάνω από 110 χρόνια τυπογραφικής ιστορίας στεγάζονται στο κτίριο του Ωραιοκάστρου. Στο τυπογραφείο της οικογένειας Γούσιου, μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει την ιστορία της τυπογραφίας, από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνταν στις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τη λιθογραφία και τις offset και ψηφιακές εκτυπώσεις.
Συνεχίζοντας την παράδοση του παππού του, ο 83χρονος σήμερα Αστέριος Χ. Γούσιος, συνεπικουρούμενος από τον γιό του Χρήστο Γούσιο, ο οποίος και συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση, έφτιαξαν ένα άτυπο μουσείο με αντικείμενα που συλλέγουν τις τελευταίες δεκαετίες, μεταξύ των οποίων σπάνια κοπτικά και τυπογραφικά μηχανήματα, πρέσες και εργαλεία βιβλιοδεσίας. "Η αγάπη μας για την τυπογραφική τέχνη μας οδήγησε πριν λίγο καιρό στη συλλογή παλιών τυπογραφικών μηχανημάτων και τυπογραφικών στοιχείων, τα οποία έχουμε συγκεντρώσει στο χώρο που ονομάσαμε «Συλλογή Τυπογραφικής Τέχνης» και στεγάζεται στις εγκαταστάσεις μας στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης", τονίζουν περήφανοι για την περίφημη αυτή συλλογή τους.
Στο Β΄ μέρος, την ερχόμενη εβδομάδα, μαζί με την παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου "Τα τραγούδια της πατρίδος μου", Αθήνα 1901, θα παρουσιάσουμε περισσότερα στοιχεία για τον 83χρονο Αστέριο Χ. Γούσιο, για το άτυπο μουσείο τυπογραφίας αλλά και για τις σύγχρονες εγκαταστάσεις που διαθέτουν με το γιο του στο Ωραιόκαστρο.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΣΤΗΝ GALLERY
1. Το εξώφυλλο του βιβλίου που επανακυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1998, από τις Εκδόσεις "Καπάνι", σελίδες 272 και ο συγγραφέας Αστέριος Δ. Γούσιος (1862-1920), διευθυντής της Αστικής Σχολής Λακκοβηκίων και αργότερα δάσκαλος σε διάφορα χωριά της περιοχής και στη Δράμα.
2. Το εξώφυλλο του βιβλίου που εκδόθηκε Εν Λειψία, Εκ του τυπογραφείου "Η Ένωσις", 1894. Σελίδες 112.
3. Η οδός Κονλούκι όπου βρισκόταν το Βιβλιοχαρτοπωλείο και Εικονοπωλείο του Αστερίου Δ. Γούσιου (από την Εικονογραφημένη Ιστορία των Σερρών του Βασίλη Ι. Τζανακάρη).
4. Ο Αστέριος Χ. Γούσιος, στον χώρο των εγκαταστάσεων του τυπογραφείου του στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης.
5. Εικόνα από το σημερινό σύγχρονο τυπογραφείο στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης.
6. Τα Λακκοβήκια (Παλιά Μεσολακκιά), Κυρ. 15 Αυγ. 2010.
7. Καφενείο "Το παλιό χωριό", στα Λακκοβήκια (Παλιά Μεσολακκιά), Κυρ. 15 Αυγ. 2010.
