Την 1η Σεπτεμβρίου, περίπου σε 70 ημέρες, αλλάζουν ταυτόχρονα οι διοικήσεις στο δήμο Θεσσαλονίκης και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.
Δύο από τους σημαντικότερους θεσμούς μιας «δεύτερης πόλης», η πορεία της οποίας βασίζεται εν πολλοίς στα πεπραγμένα και τις πρωτοβουλίες τοπικών δυνάμεων, ελλείψει σημαντικών εκπροσώπων της κεντρικής εξουσίας. Στην προκειμένη περίπτωση, επειδή τόσο ο κεντρικός δήμος, όσο και το ΑΠΘ αποτελούν κομβικές μονάδες για τη Θεσσαλονίκη, η συμπεριφορά των νέων διοικήσεων μπορεί να επηρεάσει το σύνολο του ρυθμού της πόλης, την οικονομική και κοινωνική της ζωή.
Ας το έχουν υπόψιν τους αυτό ο νέος δήμαρχος Κωνσταντίνος Ζέρβας και ο νέος πρύτανης Νίκος Παπαϊωάννου, οι οποίοι αν και εκλέχθηκαν με διαφορετικές συνθήκες –ο μεν Ζέρβας ως ανεξάρτητος αυτοδιοικητικός, ο δε Παπαϊωάννου ως δεξιός της ακαδημαϊκής κοινότητας έναντι του κεντροαριστερού, που κάποιοι το μετέφρασαν Συριζαίου, Λαόπουλου- οφείλουν να λάβουν υπόψιν τους τη μεγάλη εικόνα, την οποία είτε με τη δραστηριότητα, είτε με την αδράνεια τους επηρεάζουν.
Προφανώς οι δύο φορείς έχουν ξεκάθαρες βασικές αποστολές. Ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει ως προτεραιότητα τη φροντίδα και την ευταξία της πόλης (απορρίμματα, πάρκα, πλατείες, πεζοδρόμια, κοιμητήρια κ.λπ.) και το Πανεπιστήμιο τη μόρφωση των φοιτητών και τη διασφάλιση της ομαλούς λειτουργίας της ακαδημαϊκής ζωής, κάτι που μόνο αυτονόητο δεν είναι στην Ελλάδα. Πέραν αυτών, όμως, επειδή η δραστηριότητα των δύο φορέων αφορά ευρύτερα συστήματα, καλό είναι να υπάρχει στρατηγική στόχευση και να μην ισχύει μόνο ο κανόνας της τυχαιότητας μέσω του αυτόματου πιλότου, του συνηθέστερου στην Ελλάδα τρόπου εξέλιξης των πραγμάτων. Βασική παράμετρος και στις δύο περιπτώσεις είναι η εξωστρέφεια, που αφορά όχι μόνο τους εκτός Θεσσαλονίκης, αλλά και τους εντός των τειχών της πόλης.
Σε ότι αφορά το δήμο Θεσσαλονίκης απαραίτητο στοιχείο είναι η βελτίωση της επικοινωνίας με τους πολίτες, οι οποίοι στο κάτω κάτω και επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των δημοτικών πρωτοβουλιών, αλλά και επηρεάζονται από αυτές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αποκομιδής απορριμμάτων, που στο κέντρο μπορεί να γίνονεται και πέντε φορές ημερησίως, επειδή ο κάθε κάτοικος ή έμπορος βγάζει τα σκουπίδια του ότι ώρα τον βολεύει ή του καπνίσει. Ποτέ στη Θεσσαλονίκη δεν διεξήχθη στοιχειώδης συζήτηση επί ενός θέματος, το οποίο οι πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης το έχουν λύσει εδώ και δεκαετίες. Επίσης, το θέμα της στάθμευσης, οι κανόνες της οποίας παραμένουν στη διακριτική ευχέρεια του δήμου.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των διαγραμμίσεων στο 5ο Δημοτικό διαμέρισμα, όπου έχει καταγραφεί εκ των υστέρων πλήθος παραλογισμών , που οφείλονται στην προχειρότητα. Αλλά και στα ζητήματα του τουρισμού, ο δήμος Θεσσαλονίκης κινείται χωρίς κάποια τεχνοκρατική υποστήριξη, αλλά και χωρίς γνώση της αγοράς. Ο Γιάννης Μπουτάρης με αυτονόητες πρωτοβουλίες τα κατάφερε πολύ καλά με τους Τούρκους και τους Εβραίους, ενώ, οι Βαλκάνιοι έρχονται μόνοι τους. Αλλά όλοι οι άλλοι τους οποίους προσέγγισε ο δήμος με αποστολές και εκθέσεις παραμένουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία αδιάφοροι. Δεν μπορεί, κάτι δεν γίνεται όπως πρέπει…
Όσο για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καλό θα ήταν να διασυνδεθεί και πάλι με την κοινωνία της πόλης, πέρα από την οικονομική αιμοδοσία των φοιτητών με την αγορά. Είναι κρίμα η βασική επαφή του μεγαλύτερου ακαδημαϊκού ιδρύματος με την πόλη να είναι τα φραπεδάκια και οι γκαρσονιέρες των φοιτητών. Διότι μπορεί να βρισκόμαστε σε εποχή κατά την οποία η γνώση διαχέεται εύκολα και γρήγορα λόγω Διαδικτύου και δι’ αυτής της οδού να αμφισβητούνται οι αυθεντίες, αλλά το γεγονός ότι η τοπική κοινωνία δεν προσβλέπει στην ακαδημαϊκή κοινότητα της πόλης για τα μεγάλα ή τα μικρότερα, μάλλον συνιστά πρόβλημα του πομπού που εκπέμπει ασθενώς και όχι του δέκτη, που λαμβάνει πάντοτε τα ισχυρότερα σήματα. Διότι μόνο στους σεισμούς τα φώτα της δημοσιότητας στρέφονται στο Σεισμολογικό Εργαστήριο του ΑΠΘ, κι αυτό λόγω της δυσάρεστης εμπειρίας του 1978. Κατά τα άλλα όταν ένας πολίτης δεν μπορεί να αξιοποιήσει το campus του ΑΠΘ στην καρδιά του κέντρου της πόλης ούτε για μια απλή διέλευση ή βόλτα, τότε δεν μπορεί να νιώθει δικό του το πανεπιστήμιο.
Το αντίθετο, εμπεδώνει την πεποίθηση ενός περίκλειστου κόσμου. Κάποιος, λοιπόν, πρέπει να φροντίσει για την με κάθε τρόπο και μέσο επανασύνδεση ανάμεσα στο μεγάλο πανεπιστήμιο και την κοινωνία της πόλης, κάτι που ασφαλώς περνάει μέσα από τη λειτουργία του ΑΠΘ και τη συστηματική αλλαγή στάσης των ανθρώπων του. Επίσης, δεν είναι λογικό ένα πανεπιστήμιο τέτοιου μεγέθους και εμβέλειας να παραμένει ανενεργό τους καλοκαιρινούς μήνες και, μάλιστα, να είναι θεόκλειστο κάθε Αύγουστο. Δε συμβαίνουν αυτά πουθενά στον ανεπτυγμένο κόσμο και τα στελέχη του ΑΠΘ το γνωρίζουν πολύ καλά. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα «τρέχουν» για να εντάξουν στους κόλπους του ΑΠΘ το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, ώστε να μην το «καταπιεί» η μετριότητα των ΤΕΙ, ενώ κανονικά θα έπρεπε εδώ και δεκαετίες το ίδιο το ΑΠΘ να πρωτοστατήσει στη δημιουργία ενός δικού του ΔΙΠΑΕ, κάτι που δεν συνέβη.
Η αλήθεια είναι ότι σπάνια στην Ελλάδα τα ορόσημα σημαίνουν κάτι εκ των προτέρων. Εν προκειμένω η σύμπτωση της αλλαγής διοικήσεων στο δήμο Θεσσαλονίκης και το ΑΠΘ την ίδια ημέρα πιθανότατα δεν θα σημάνει και πολλά. Από την άλλη, ποτέ κανείς δεν ξέρει. Η γραφειοκρατία και η πεπατημένη αποτελούν σφραγίδες στα χρόνια των μνημονίων και των… μεταμνημονίων, περίοδος κατά την οποία οι καινούριες ιδέες ή δεν υπάρχουν ή όταν διατυπώνονται άσχημα καίγονται. Μόνη ελπίδα παραμένει το γεγονός ότι οι καταστάσεις είναι οριακές και ως εκ τούτου αφενός επιδέχονται νέων ερμηνειών και αφετέρου η διαχείριση τους δεν μπορεί παρά να γίνει αλλιώς. Για να δούμε…