Ανεργία των νέων: Μένει η ΕΕ αδρανής;

Η χρηματο-οικονομική κρίση του 2008 έφερε στο προσκήνιο πολλά δομικά προβλήματα της σύγχρονης οικονομίας, κοινωνίας και των θεσμών τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ περισσότερο είναι αυτή της οποίας η εικόνα έχει πληγεί ιδιαίτερα σε χώρες-μέλη που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα. Παρά τα κενά των Συνθηκών και τις αργές αντιδράσεις των οργάνων της Ένωσης, η αρνητική εικόνα που έχει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού (και στην χώρα μας) για την ΕΕ, οφείλεται στην ανακριβή περιγραφή ή πλήρη άγνοια γεγονότων, πρωτοβουλιών και δράσεων της Ένωσης.

Μία από τις πιο συνηθισμένες κατηγορίες κατά της ΕΕ είναι πως τάχα δεν νοιάζεται εξίσου για τις χώρες με τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα και ιδίως για την ανεργία (κατά βάση των νέων) που μαστίζει τον πληθυσμό τους. Εν τούτοις, τα εργασιακά ζητήματα αποτελούν μέρος της κοινωνικής πολιτικής, η οποία δεν ανήκει στον τομέα των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι κατ’ αρχήν τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να δράσουν.
Παρόλο το θεσμικό κενό, το 2012 θεσπίστηκε ένα εργασιακό πακέτο μέτρων το οποίο περιείχε, μεταξύ άλλων, προτάσεις για την δημιουργία ενός προγράμματος Εγγυήσεων για τους νέους και υιοθετήθηκε ως πρόταση του Συμβουλίου στις 22 Απριλίου του 2013. Στόχος του προγράμματος είναι να εξασφαλίσει πως κάθε νέος στην Ευρώπη είτε θα βρει μια δουλειά που θα του ταιριάζει είτε θα συνεχίσει την εκπαίδευση - κατάρτιση του.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η ύπαρξη ενός τέτοιου προγράμματος θεωρείται ιδιαίτερα επωφελής καθώς εκτιμάται ότι τα πλεονεκτήματα από την κατάρτιση ενός εθνικού προγράμματος Εγγυήσεων για τη Νεολαία είναι πολύ περισσότερο από το αντίστοιχο κόστος. Το συνολικό εκτιμώμενο κόστος της κατάρτισης προγραμμάτων Εγγυήσεων για τη Νεολαία στην Ευρωζώνη είναι 50 δισ. ευρώ ετησίως1. Αντίθετα, οι νέοι που ούτε εργάζονται ούτε παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης, εκτιμάται ότι κοστίζουν στην ΕΕ 153 δισ. ευρώ ετησίως – εξαιτίας των επιδομάτων που τους χορηγούνται και της απώλειας φόρων.

Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού δημιουργήθηκε η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων, σύμφωνα με την δομή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Αυτή παρέχει στις χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις αναφορικά με την μετάβαση των νέων από την εκπαίδευση στην εργασία, τα οικονομικά μέσα για να υλοποιήσουν το πρόγραμμα «Εγγυήσεις για την Νεολαία». 

Οι περιοχές που είχαν δικαίωμα να συμμετέχουν στο πρόγραμμα το 2012 ήταν είτε οι περιοχές με ποσοστό ανεργίας πάνω από 25% είτε πάνω από 20% με ταυτόχρονη ετήσια αύξηση της ανεργίας πάνω από 30%. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα δεν λαμβάνει υπόψη τόσο τα ποσοστά ανεργίας, όσο τα ποσοστά των νέων που δεν βρίσκονται στην εκπαίδευση, σε κάποια εργασία ή σε πρακτική άσκηση. Ο έλεγχος για την τήρηση του προγράμματος περιλαμβάνει την ετήσια κοινοποίηση σχετικών δεδομένων, καθώς και εξέταση της ποιότητας των προσφερόμενων θέσεων εργασίας. 

Επειδή η κοινωνική πολιτική δεν ανήκει στις αποκλειστικές αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό σημαίνει πως τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στο πρόγραμμα έχουν σχετική ευχέρεια ως προς την επιλογή των προτεραιοτήτων τους σε σχέση με τα μέτρα που θέλουν να χρηματοδοτήσουν. Η επιλογή της χώρας μας μέχρι στιγμής ήταν η χορήγηση ειδικών κουπονιών εισόδου στην αγορά εργασίας τα οποία συνδυάζουν την θεωρητική κατάρτιση με την πρακτική άσκηση. Στην Ελλάδα έχουν επωφεληθεί ήδη 39.000 νέα άτομα.

Σε σχέση με την ηλικία των συμμετεχόντων, τα μέτρα της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων εστίασαν σε νέους ηλικίας 15-24 ετών, με σημαντική εξαίρεση την Ελλάδα όπου το 71% των συμμετεχόντων ήταν ηλικίας 25-29 ετών.
Η αναφορά της Επιτροπής το 2016 υπογράμμισε την δυναμική της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων στον σχεδιασμό πολιτικών για την νεολαία σε πολλές χώρες με παραδείγματα από την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Λιθουανία και κυρίως την Ιταλία. Ταυτόχρονα τονίστηκε η θετική συμβολή της πρωτοβουλίας, από κοινού πάντα με το πρόγραμμα Εγγυήσεων για την Νεολαία, στην δημιουργία νέων μορφών συνεργασίας μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα καθώς και στην ανάπτυξη μιας πιο προσωποποιημένης υποστήριξης ειδικά των νέων και των σχέσεων τους με την αγορά εργασίας. 

Το γεγονός πως τα ποσοστά νεανικής ανεργίας σε ορισμένα κράτη μέλη ξεπέρασαν το 40% κατά την διάρκεια της κρίσης, οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην υιοθέτηση περαιτέρω πολιτικών για την στήριξη του προγράμματος Εγγυήσεων για την Νεολαία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Συμμαχία για την Μαθητεία, η οποία ενδυναμώνει την ποιότητα, προσφορά και γενικότερα την εικόνα των συμβάσεων μαθητείας στην ΕΕ ενώ παράλληλα μειώνει την ανισορροπία μεταξύ των ικανοτήτων και της ζήτησης στην αγορά εργασίας. Οι πρωτοβουλίες αυτές έδωσαν το έναυσμα για να δημιουργηθούν δομές που θα μετέφραζαν την θεωρία σε πράξη δημιουργώντας, επί παραδείγματι, τουλάχιστον 100.000 νέες συμβάσεις μαθητείας και πρακτικής εξάσκησης. Παράλληλα τέθηκαν επί τάπητος νέα μέτρα όπως το Erasmus Pro για διεθνείς θέσεις εργασίας μαζί με το αντίστοιχο νομοθετικό πλαίσιο.

Οι δράσεις αυτές έχουν ήδη αποδώσει καρπούς, με την ανεργία στους νέους να πέφτει στο 16.5% στην ΕΕ το 2017. Στην πρώτη θέση της λίστας με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων παραμένει η Ελλάδα με 40,2% (Αύγουστος 2017), η Ισπανία με 38,2% και η Ιταλία με 34,7%. Τα χαμηλότερα ποσοστά σημειώθηκαν στη Γερμανία (6,6%) και στην Τσεχία (7,2%). Συνεπεία τούτων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων αξίζει να συνεχιστεί μέχρι το 2020 καθώς μοιάζει να είναι απαραίτητη για την δημιουργία πολιτικών για την νεανική απασχόληση στα κράτη μέλη. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διασφάλισε 116,7 εκατομμύρια ευρώ για τη χρηματοδότηση της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων για το 2018. 

Είναι εμφανές, λοιπόν, ότι μια ενωμένη Ευρώπη είναι ικανή να καταπολεμήσει τα εμπόδια που τίθενται και να προχωρήσει σε μια (ακόμη) στενότερη συνεργασία σε όλους τους τομείς, ακόμα και σε αυτούς που τα κράτη-μέλη δεν έχουν παραχωρήσει την κρατική τους εξουσία. Άλλωστε, πολλές φορές, η μεγαλύτερη τροχοπέδη για την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση είναι τα ίδια τα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν την ΕΕ ως αποδιοπομπαίο τράγο για να καλύψουν τις δικές τους ανεπάρκειες.

#ContactUs, Europe Direct Κομοτηνής, Ν. Τσανακλή 15, 69132 Κομοτηνή, Τηλ: (+30) 25310 82051, 82055, 70855, Email: [email protected]

Ακόμη, μέσω των κοινωνικών δικτύων (facebook, twitter, instagram) @EDICKomotini και την ηλεκτρονική ιστοσελίδα του γραφείου www.europedirectkomotini.eu .1 (Πηγή: EUROFOUND - Social Inclusion of Young People)