Ένα κράμα ελληνογενών προσφύγων συνθέτουν τον πληθυσμό των Σαπών | xronos.gr
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ

Ένα κράμα ελληνογενών προσφύγων συνθέτουν τον πληθυσμό των Σαπών

23/11/19 - 10:00

Με καταγωγή από Αν. Θράκη, Ανατολική Ρωμυλία, Πόντο, Μικρά Ασία, Ήπειρο, Σαρακατσάνοι και γηγενείς

Μια μικρή περίληψη της αξιόλογης εργασίας στο διαδίκτυο με αναλυτικές περιγραφές για ό,τι αφορά τις Σάπες, του καταγόμενου από εκεί διδάσκαλου Κωνσταντίνου Κεραμιδά είναι και η ακόλουθη. Αν σε κάθε οικισμό της Ροδόπης υπήρχε και ένας τέτοιος διδάσκαλος που αγαπάει τον τόπο τότε θα είχαμε και την ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορίας της Ροδόπης, κάτι που σήμερα δυστυχώς δεν υπάρχει εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.

Οι Σάπες είναι πρωτεύουσα του Δήμου Μαρώνειας - Σαπών, καθώς και ολόκληρης της επαρχίας Σαπών. Επί οθωμανικής αυτοκρατορίας ονομαζόταν Σιαπτσί ή Σαπ-Χανέ. Σιαπτσί ονομαζόταν γιατί στην περιφέρεια της υπήρχαν μεταλλεία πετρωμάτων, που περιείχαν στύψη (σιαπ = τουρκικά), την οποία είχαν ανάγκη τα τότε βυρσοδεψεία. Μετά το 1950 απαγορεύτηκε η χρήση της. Βορειοανατολικά των Σαπών υπήρχαν σε τρία σημεία διάφορες στοές. Επίσης υπήρχαν και διάφορες πηγές που έβγαζαν στυφό νερό (ξυνόνερο), στην αριστερή όχθη του χειμάρρου Σιαπ-Ντερί. Παλιά υπήρχε κοντά στο σημείο των στοών εργαστήριο, στο οποίο επεξεργαζόταν τα πετρώματα της στύψης για τον καθαρισμό της.

Η πιο παλιά μαρτυρία που υπάρχει για τις Σάπες περίπου το 1667 προέρχεται από τον Οθωμανό περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή που μας ενημερώνει: Κτισμένη στους πρόποδες ενός βουνού έχει ένα τζαμί, ένα χάνι και 200 κεραμοσκεπείς οικίες. Όλοι οι κάτοικοι της πόλης μωαμεθανοί και μη, δεν πληρώνουν φόρους και στρατιωτικές εισφορές. Όμως είναι υποχρεωμένοι να μετέχουν όταν τους καλούν για πόλεμο. Οι μη μουσουλμάνοι κάτοικοι, όλοι, ασχολούνται με την εκσκαφή στυπτηρίας του Δημοσίου την οποία παραδίδουν στον Οθωμανό Εμίρη. Το ποσό είναι μεγάλο και ανέρχεται σε 800.000 γρόσια ή 8.000 χρυσές λίρες οθωμανικές.

Νεότερη μαρτυρία Γάλλου περιηγητή του 19ου αιώνα του A. Viguesguel μας αναφέρει ότι το "Σιαπτσιλάρ", απέχει από την Κομοτηνή 7-8 λεύγες.

Πανδοχεία υπήρχαν εδώ από παλιά, αλλά και κατά το 1922 - 1935 εδώ διανυκτέρευαν ταξιδιώτες μια και δεν υπήρχαν δρόμοι και συγκοινωνίες. Υπήρχαν βέβαια εκεί και στάβλοι για την ξεκούραση των ζώων και χορήγηση τροφής στα ζώα των ταξιδιωτών που ήταν καμήλες, άλογα, βουβάλια, βόδια και γαϊδουράκια. Σε αυτά τα χάνια διαμένανε και κάτοικοι των γύρω οικισμών, όταν ερχόταν στις Σάπες για κάποια εργασίας τους.

Σε 15 διαφορετικούς αυτοκρατορικούς χάρτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1742 μέχρι το 1929, οι ονομασίες που συναντάμε είναι το 1742 Chapsilar, το 1840 Chapdjilar, το 1875 Chapdjilar, το 1875 Shapttana, το 1881 Sabdzi Hane, το 1890 Saphche-sapdzi, το 1893 Chap-Hana, το 1911 Sabdji-Khane, το 1922 Chabhana και το 1929 Sapsi.

Οι χριστιανοί κάτοικοι των Σαπών έχουν καταγωγή από την Ήπειρο, την Αν. Ρωμυλία, την Αδριανούπολη, την Βίγα, την Κεσσάνη, την Κωνσταντινούπολη, την Πέτρα, τον Πόντο, την Μικρά Ασία, Σαρακατσάνοι από Βουλγαρία και Αν. Θράκη, καθώς επίσης και γηγενείς.

Στις αρχές του 1900 ήταν ένα μικρό χωριό που το κατοικούσαν Έλληνες χριστιανοί, Βούλγαροι, Αρμένιοι και μουσουλμάνοι. Αυτή την εποχή η Θράκη όπως και οι Σάπες βρίσκονταν κάτω από την επικυριαρχία της Βουλγαρίας. Με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου Αύγουστο του 1913, η Δυτ. Θράκη επιδικάζεται στην Βουλγαρία. Μετά την τρίμηνη προσωρινή κυβέρνηση της Αυτονομίας. Η Ελλάς παραδίνει την Θράκη στους Βουλγάρους τον Οκτώβριο του 1913. Μέχρι τον Μάιο του 1920 η Βουλγαρία έχει καταστρέψει τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της τοπικής κοινωνίας. Χιλιάδες πολίτες οδηγήθηκαν στην προσφυγιά.

Μετά την απελευθέρωση της Θράκης εγκαθίστανται Ηπειρώτες έμποροι. Σε λίγο μετά την Μικρασιατική καταστροφή έρχονται πρόσφυγες από την Ανατολική κυρίως Θράκη και από την Βουλγαρία. Στην πλειοψηφία τους Θρακιώτες Πόντιοι και Σαρακατσάνοι. Από το 1941 αρχίζει πάλι η βουλγαρική κατοχή. Οι κατακτητές διώχνουν από τα σπίτια και τα καταστήματά τους τους ιδιοκτήτες. Εξαφάνισαν τα αρχεία της κοινότητας, έκαψαν τα αρχεία του Δημοτικού σχολείου. Τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν και λειτουργούσαν με Βούλγαρους δασκάλους και βουλγαρική γλώσσα. Οι οικογένειες των Βουλγάρων εκμεταλλεύονταν και την γεωργική παραγωγή των Ελλήνων. Μεγάλη ήταν η πείνα και οι στερήσεις των Ελλήνων.

Τους υποχρέωναν να βγάλουν βουλγάρικες ταυτότητες και να δηλώσουν βουλγαρική εθνικότητα, στέλναν Έλληνες στα τάγματα εργασίας στην Βουλγαρία (ντουρνουβάκια).

Το γνωστό βουλγάρικο ξύλο ήταν καθημερινό φαινόμενο. Από την "φάλαγγα" που τους έκαναν δεν μπορούσαν για μήνες να περπατήσουν. Τα χτυπημένα δε μέρη του σώματος τους τα τύλιγαν με προβιές φρεσκοσφαγμένων ζώων για να τραβήξει τον πόνο και το πρήξιμο.

Ένα πρωί βρήκαν τον 40χρονο Δημήτρη Σαγίρη μαχαιρωμένο και πεταμένο μέσα στο πηγάδι ενός λαχανόκηπου έξω από τις Σάπες δίπλα στο Αρσάκειο. Το όνομά του είναι γραμμένο στο ηρώο που ανήγειρε ο Δήμος Σαπών πριν χρόνια προς τιμήν των θυμάτων Ελλήνων από τις βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής. Οι άλλοι ήρωες είναι ο Αθανάσιος Γκαγκατσάς, Θεοδόσης Γουδοσίδης, Μιχαήλ Κεσόπουλος, Γιώργος Πρατίδης, Μιχαήλ Σαρίδης, Παναγιώτης Σταυρακίδης, Γιώργος Τσακλιώτης, Νικόλαος Τσομπανίδης από τον Έβρενο, Χρήστος Θεοδοσάκης από το Αρσάκειο και Ορέστης Καπλάνης από την Αλεξανδρούπολη. 

Πέρασαν τέσσερα χρόνια σκληρά! Την χαρά της απελευθέρωσης το 1944 από τους Βουλγάρους ήλθε να σκεπάσει ο Εμφύλιος από το 1946 μέχρι το 1949. Οι Σάπες δοκιμάστηκαν από αυτόν τον πόλεμο αυτόν τον αδελφοκτόνο που θρήνησε θύματα και από τις δύο πλευρές. Τότε ήταν που γύρω στο 1947 οι τοπικές αρχές μετά από εντολή της κυβέρνησης μετέφεραν τους κατοίκους των γύρω χωριών στις Σάπες. Έτσι τους εγκατέστησαν είτε σε δωμάτια, είτε σε παραπήγματα. Τότε ήταν που ήλθαν όλοι οι κάτοικοι των Κασσιτερών στις Σάπες για μόνιμη εγκατάσταση. Οι κάτοικοι του οικισμού των Κασσιτερών ήταν Πόντιοι πρόσφυγες του 1922 από την Λίτσασα του Πόντου.

Στα Κασσιτερά ή Kaligidere ή Kazagidere πριν ζούσαν βουλγαρόρφωνοι οι οποίοι χτίσανε και την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου το 1856, ολοκληρώθηκε το 1858, ανακαινίσθηκε από την Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής σε ένα επιβλητικό εκκλησιαστικό αρχιτεκτόνημα. Κοντά στο χωριό υπάρχουν μεταλλεύματα χαλκού, χρυσού, άργυρου, τελλούριου, βισμούθιου, μολυβδαίνιου και κόκκοι φυσικού χρυσού.

Κατά την διάρκεια των βαλκανικών πολέμων το 1912, 15 κάτοικοι του χωριού κάηκαν ζωντανοί από τα οθωμανικά στρατεύματα. Εδώ γεννήθηκε και ο αιμοσταγής κομιτατζής Petko Radef αδελφικός φίλος του καπετάν Πέτκο Βοϊβόδα.

Στο γειτονικό χωριό Έβρενος που ζούσαν 25 βουλγαρόφωνες οικογένειες. Το 1913 όλοι οι άνδρες και τα αγόρια από 12 ετών και πάνω σφαγιάσθηκαν από τους Οθωμανούς. Οι γυναίκες και τα κορίτσια βιάσθηκαν. Σώθηκαν μόνο 3 υπερήλικοι κάτοικοι.

Στις Σάπες ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης είναι ο καθεδρικός ναός των Σαπών. Άρχισε να χτίζεται το 1931 και ολοκληρώθηκε το χτίσιμο το 1933. Χτίστηκε στη θέση που υπήρχε ένα κτίσμα που οι Βούλγαροι το χρησιμοποιούσαν για εκκλησία. Δεύτερος ναός σε μέγεθος είναι ο ναός της Αγίας Μαρίνας. Η ανέγερση του άρχισε το 1950.

Για τον ναό αυτό υπάρχει και ένα περιστατικό με ένα θαύμα που έγινε όταν μετά τον εμφύλιο έμεινε παράλυτη η Παγώνα Παπαϊωάννου τότε ο σύζυγός της την μετέφερε στην Αγία Μαρίνα της Μαΐστρου και παρακάλεσε την Αγία μπροστά στην εικόνα της. "Αγία Μαρίνα, κάνε το θαύμα σου". Και το θαύμα έγινε! Το παράλυτο πόδι της άρχισε να κινείται. Όταν γύρισε σπίτι η γιαγιά μπόρεσε και ανέβηκε τις σκάλες. Για κάποιο διάστημα επειδή ο σύζυγός της αργούσε να πραγματοποιήσει την υπόσχεση για το τάμα. Η Αγία Μαρίνα εμφανιζόταν στον ύπνο του και ζητούσε το τάμα. Οπότε συγκλονισμένος από το όραμα έχτισε ένα μικρό εκκλησάκι. Στα επόμενα χρόνια χτίστηκε ο μεγαλύτερος ναός που υπάρχει και σήμερα. 

Λόγω της βουλγαρικής κατοχής οι περισσότεροι Ηπειρώτες έφυγαν και δεν επέστρεψαν πίσω. Ένα δημιουργικό κομμάτι των Σαπών χάθηκε. Τότε άρχισαν να έρχονται και πολλοί Σαρακατσάνοι.

Στις αρχές του 1990 η Πολιτεία έχτισε περί τις 300 κατοικίες όπου εγκαταστάθηκαν γύρω τους 2.000 ομογενείς από την τέως Σοβιετική Ένωση. Η ανεργία όμως ανάγκασε ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού να εγκαταλείψει τα σπίτια του, είτε προσωρινά, είτε μόνιμα. 

Οι Ηπειρώτες των Σαπών προέρχονται από τα Ζαγοροχώρια. Μια από αυτές τις οικογένειες ήταν και η οικογένεια "Ποάλα". Ο καπετάν Μιχάλης Ποάλας, ο Ζορμπάς, έζησε την εποχή του Αλή Πασά στα Γιάννενα. Αυτός παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε 16 παιδιά. Ο μικρότερος γιος ο Κωνσταντής Ποάλας, ο "εφέντης" μετά από πολλές περιπέτειες ρίζωσε στις Σάπες όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Μετά από τριάντα χρόνια δραστηριότητας στις Σάπες μετεγκαταστάθηκε στην Κομοτηνή. Στην Κομοτηνή άρχισε τις δουλειές με την Αλεξανδρούπολη, την Ξάνθη, την Καβάλα, την Ρουμανία και αλλού.

Ο Κωνσταντής είχε δύο παιδιά τον Μιχάλη και τον Χριστόφορο. Ο Μιχάλης ασχολήθηκε με τις δουλειές του πατέρα του. Στην Κομοτηνή έχτισε ένα ξενοδοχείο, εστιατόριο, χάνι και πάνω σπίτι. Λίγο πριν το 1912 οι Βούλγαροι επίταξαν όλη την περιουσία της οικογένειας και τους υποχρέωσαν να εγκαταλείψουν τα πάντα και εγκαταστάθηκαν στη Λάϊστα. Το 1920 με την απελευθέρωση της Κομοτηνής ο Καπετάν Μιχάλης μαζί με τον γιο του Κωνσταντίνο επέστρεψε πάλι στην Κομοτηνή με την οικογένειά του.

Η οικογένεια Ποάλα αγόρασε τον ατμόμυλο με συνέταιρο τον Χαλιγιάννη και άρχισε να λειτουργεί ως κυλινδρόμυλος. Τελευταίος απόγονος της οικογένειας Ποάλα ήταν ο Παναγιώτης που απεβίωσε πριν χρόνια στην Κομοτηνή. Ορισμένοι από τους Ποάλα είναι θαμμένοι στις Σάπες.

Ορισμένες οικογένειες προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στις Σάπες είναι οι Ζαμπογιάννης Θεοδ., Καραμουσαλίης Χρ., Πασχαλίδης Κων. Πίνιος, Ποάλας Κ., Τσιάκος, Βενετία, Γουναροπούλου, Τζανίδης Στ., Αγγελίδης Σταυρ. Λιπορδέζης Γ., Πρασίδης Αθ., Βαλασιάδης Θ., Βογδανίδης Ι., Βραδέλης Κ., Γιουφτσιάδης Κ., Καφετής Α., Καραβασίλης Βασ., Μπακιρτζής Δημ., Εξηντάρης Θεολόγος, Μαλλίδης Δημ., Αδαμίδης Μ., Γιαννόπουλος Η., Σκοπιανός Δημ., Ευσταθόπουλος Νικ., Ευσταθόπουλος Καλ., Καραλέξης Σ., Μπεκιαρίδης Γ., Πέτρογλου Ι., Τραματίδης Πασχ., Χαρισιάδης Παν., Κουσίδης Νικ., Μαυρίδης Χαρ., Ουρεϊλίδης Ι., Ρεφειάδης Παν., Σκαμνός Χρ., Ρούφος Αντ., Σταυρίδης Αλεξ., Κιρκινέζης Ιωαν., Παγώνης Κ., Δήμαρχος Τσιτσώνης Χρήστος.

Αξιόλογα άτομα που κατάγονται από τις Σάπες είναι ο Σάκης Λιπορδέζης εξαίρετος μαθηματικός της Κομοτηνής, τέως πρόεδρος της Μαθηματικής Εταιρείας Ροδόπης, πρόεδρος του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή και συγγραφέας πολλών βιβλίων.

Ο Χαντανής Στυλιανός άξιος καρδιολόγος στο Τζάνειο Νοσοκομείο και μέλος του Δ.Σ. της Καρδιολογικής Εταιρείας Ελλάδος.

Ο Όμηρος Μαυρίδης συγγραφέας πολλών βιβλίων κάτοικος Αλεξανδρούπολης, με καταγωγή από τα Κασσιτερά.

Ο Θεόδωρος Ζαμπογιάννης ιατρός και συγγραφέας πεζών και ποιημάτων κάτοικος Αττικής. 

Ο Γεώργιος Γεωργαντάς με καταγωγή από το Αρσάκειο άξιος καθηγητής Γαλλικών, συγγραφέας και εκδότης 130 εκπαιδευτικών γαλλικών βιβλίων που κυκλοφορούν σε όλον τον ελληνισμό ανά τον κόσμο. Για την πρόσφορά του τιμήθηκε από την Γαλλική Δημοκρατία, η οποία του επέδωσε το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος των Ακαδημαϊκών Φοινίκων. Η επίδοση αυτή είναι μια από τις υψηλότερες διακρίσεις στην Γαλλία για επιδόσεις και επιτεύγματα στην Εκπαίδευση και τον Πολιτισμό.

Άξια μνημόνευσης είναι και η Βενετία Γουναροπούλου από την Βάρνα. Ήταν η πρώτη γυναίκα δασκάλα που δίδαξε για πρώτη φορά στο ιδρυθέν ελληνικό σχολείο των Σαπών το 1921. Από τις Σάπες καταγόταν και ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Δημήτρης Βραδέλης, όπως και ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Πασχάλης Κωνσταντινίδης.

Αυτό ήταν το μικρό "οδοιπορικό" που κάναμε στην ιστορία των Σαπών για περισσότερα στο "oisapes.mysch" Κεραμιδάς Γεώργιος.

Πηγές
Wikipedia
oisapes.mysch - Κεραμιδάς Γεώργιος

Ακολουθήστε το xronos.gr στο Google News

Ροή Ειδήσεων

xronos
xronos.gr