Παραδημή: Το μοναδικό Αρβανιτοχώρι της Ροδόπης

Παραδημή, το προσφυγικό χωριό που οι κάτοικοί του έχουν έλθει από την Ανατολική Θράκη την περίοδο του 1922. Στην πλειοψηφία τους σχεδόν (90%) είναι Αρβανίτες από το χωριό Χρυσόλιθος (Αλτίν - Τας) καθώς και κάποιες οικογένειες από τις περιοχές Αρκαδιούπολης και Κρύας Βρύσης (Σαράντα Εκκλησιών). Το χωριό Χρυσόλιθος ανήκει στην περιφέρεια της Καλλίπολης.

Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης προέρχονται όλοι από την περιοχή της Βορείου Ηπείρου και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κορυτσάς και της Κολωνίας κύρια κοιτίδα τους είναι το Βιθκούκι και δευτερευόντως η Κιουτέζα. Η μητρική τους γλώσσα ήταν μια διάλεκτος της νοτίου τοσκικής γλώσσας. Οι πληθυσμοί αυτοί συμμετείχαν στην σύγκρουση του Γιωργίου Καστρώτη (Σκεντίρ μπεη) ο οποίος ηγήθηκε της αντίστασης εναντίον των Οθωμανών για 24 χρόνια (1444 - 1468).

Στα τέλη του 16ου αιώνα πιθανότατα το 1566 στο πλαίσιο της εποικιστικής πολιτικής που εφαρμόστηκε από τον Σουλτάνο Σελίμ Β' χιλιάδες υπήκοοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας μετακινήθηκαν βίαια στην Ανατολική Θράκη η οποία ήταν έρημη λόγω των συνεχών πολέμων. Τότε ήταν που οι πρώτοι Αρβανίτες εποίκισαν την βόρεια ανατολική Θράκη, ορισμένοι μάλιστα εργάστηκαν στην ανέγερση του περίφημου τζαμιού Σελιμιέ της Αδριανούπολης. Κατέλυσαν στην περιοχή του Μεγάλου Ζαλουφίου και στην Μανδρίτσα.
Κατά μια άλλη εκδοχή, όλα τα αρβανίτικα χωριά της Αν. Θράκης που έλκουν την καταγωγή τους από Βιθκούκι που μαζί με την Μοσχόπολη και άλλες βλαχόφωνες πόλεις αποτελούσαν ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του αρβανίτικου και βλάχικου πολιτισμού εκείνης της εποχής.

Τελικά το 1769 λεηλατήθηκαν από τους Τουρκαλβανούς και οι υπόλοιπες ελληνικού ή ελληνοχριστιανικού φρονήματος πόλεις, οπότε οι χριστιανοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την περιοχή και διέφυγαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Το μεγαλύτερο δε τμήμα της μετακινήθηκε προς Αν. Θράκη ιδρύοντας οικισμούς που θύμιζαν τις γενέτειρες τους στην Βόρειο Ήπειρο όπως το Βιθκούκι (Σουλτάν κιοϊ), Κιουτέζα (Ιμπρίκ τεπέ). Κοντά σε άλλα αλβανόφωνα χωριά Παζάρ Δερέ, Γιλανλή και Αλτίν Τας (Χρυσόλιθο) πρόγονοι των Παραδημιωτών. Τα χωριά αυτά προέρχονται πιθανόν από την μετανάστευση αυτήν του 1769, χωρίς όμως να αποκλείουμε και άλλα ενδεχόμενα.

Κατά την νεοτουρκική εξουσία, γενικά όλα τα αρβανιτοχώρια της Ανατολικής Θράκης βίωσαν ως τμήμα του Ελληνισμού την πολιτική εθνοκάθαρσης που εφάρμοσαν οι νεότουρκοι.

Τον Ιούλιο του 1920 ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Ανατολική Θράκη. Στην απογραφή που γίνεται τον Δεκέμβριο του 1920, ο πληθυσμός των Αρβανιτοχωριών, είναι εμφανώς μειωμένος. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 1/3 αυτών δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους ή πέθαναν από τις κακουχίες στα τάγματα εργασίας κατά τα έτη 1908-1920.

Τον Οκτώβριο του 1922 ο ελληνισμός της περιοχής εκκενώνει την Αν. Θράκη και μεταναστεύει στην Ελλάδα. Οι βόρειοι Αρβανίτες εποικίζουν χωριά του βόρειου Έβρου, στις Σέρρες και στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης. Οι νότιοι Αρβανίτες της Αν. Θράκης που είναι μεταξύ των οποίων και οι πρόγονοι των Παραδημιωτών κινήθηκαν αρχικά προς το Σουφλί όπου και διέμεναν για λίγο μέχρι να αποφασιστεί ο νέος τόπος διαμονής τους. Λίγους μήνες μετά εντός του 1923, κινήθηκαν νοτιοανατολικά παράλληλα και κοντά στον ποταμό Έβρο πιστεύοντας ότι κάποια στιγμή θα γυρίσουν στα χωριά τους, μάλιστα είχαν πάρει μαζί τους και τα κλειδιά του σπιτιού τους.

Έτσι και οι κάτοικοι του Χρυσόλιθου (Αλτίν - Τας) εγκαταστάθηκαν ορισμένοι στις Φέρες και στο Αρδάνιο Έβρου, ενώ οι υπόλοιποι στην Παραδημή. Οι κάτοικοι του Χρυσόλιθου μιλούσαν την αρβανίτικη διάλεκτο, είχαν και έχουν υψηλό το αίσθημα της ελληνορθοδόξου πίστεως και του πατριωτισμού. Φεύγοντας από την περιοχή τους, μαζί με τα λίγα προσωπικά τους υπάρχοντα, έφεραν τις εικόνες, τα ιερά σκεύη καθώς και την καμπάνα της εκκλησίας για να ακούνε (όπως έλεγαν οι παλαιότεροι) τον ίδιο χτύπο της καμπάνας του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο νέο τους τόπο όπου και εδώ ονόμασαν την εκκλησία με το ίδιο όνομα. Το καύχημα του χωριού είναι ότι έχει προσφέρει αρκετούς ιερείς στην διακονία της εκκλησίας. Χαρακτηριστικό των κατοίκων του χωριού είναι ότι είναι άνθρωποι έξυπνοι, ντόμπροι, μπεσαλήδες. Η επιβίωση των κατοίκων στηριζόταν στην ενασχόλησή τους με την γεωργία και την κτηνοτροφία, μέχρι και σήμερα εκτός από κάποιους που έχουν εγκατασταθεί στην Κομοτηνή και έχουν ασχοληθεί με άλλης μορφής επαγγέλματα.

Το αγωνιστικό πνεύμα και το αίσθημα της φιλοπατρίας είναι έντονα, παράδειγμα κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, σαράντα κάτοικοι της Παραδημής πολέμησαν και γύρισαν όλοι πίσω. Στην Παραδημή ο σύλλογος αναβιώνει τα έθιμα που έφεραν οι πρόγονοί τους από την Ανατολική Θράκη. Έτσι κάθε Σάββατο του Λαζάρου κοριτσάκια στολίζουν την κούκλα του Λαζάρου με λουλούδια και κρατώντας το καθένα από ένα καλαθάκι πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα κάλαντα. Τα κορίτσια αυτά λέγονται Λαζαρίνες. Σε κάθε σπίτι οι νοικοκυρές έβαζαν αυγά στα καλαθάκια τους τα οποία τα παιδιά τα μετέφεραν στα σπίτια τους προκειμένου να τα βάψουν την Μεγάλη Πέμπτη. Επίσης τους έδιναν και ξηρούς καρπούς, σύκα, φρούτα, γλυκά και χρήματα. Οι νοικοκυρές πιστεύοντας ότι οι Λαζαρίνες τους έφερναν τύχη και υγεία έπαιρναν την κούκλα τον Λάζαρο και την περνούσαν πρώτα από το εικονοστάσι και ύστερα από όλα τα δωμάτια του σπιτιού.

Ένα άλλο έθιμο που αναβιώνει ο σύλλογος της Παραδημής, είναι ότι τα ξημερώματα της πρώτης μέρας του Μάρτη αφού ανάψουν φωτιές με τα αχυρένια στρώματα πηδούν τρείς φορές πάνω από τις φωτιές πάνω από τις φωτιές φωνάζοντας "έξω οι ψύλλοι μέσα ο Μάρτης".

Δίπλα και ανατολικά του οικισμού της Παραδημής υπάρχει αρχαίος προϊστορικός οικισμός είναι από τους πλέον γνωστούς οικισμούς στη Ν.Α. Χερσόνησο του Αίμου. Άλλες θέσεις εντοπίστηκαν στα χωριά Σώστης, Υφαντές, Αμαξάδες, Κρωβύλη, ενώ ευρήματα έχουμε και από τα σπήλια της Μαρώνειας και Στρύμης. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν 17 προϊστορικά οικιστικά στρώματα. Τα στρώματα ταξινομούνται σε πέντε φάσεις από τις οποίες οι τέσσερις πρώτες ανήκουν στην Νεολιθική Εποχή (περίπου 5.000 - 4.500 π.Χ.) και η τελευταία στην εποχή του Χαλκού.

Με τις ανασκαφές εντοπίσθηκαν τετράγωνες οικίες, τοποθετημένες πολύ κοντά η μια στην άλλη. Οι τοίχοι τους είναι κατασκευασμένοι από πασσάλους στη σειρά πλέξιμο ενδιάμεσα με κλαδιά και επάλειψη με πηλό. Κοντά στις οικίες βρέθηκαν εστίες, φούρνοι, απορριμματικοί λάκκοι και αποθηκευτικοί χώροι. Η κεραμική τους ήταν μονόχρωμη βαμμένη με σκοτεινά χρώματα, εγχαράξεις και γραμμική διακόσμηση.

Από την τρίτη φάση εκτός από την κεραμική έχουν βρεθεί και εξαιρετικά δημιουργήματα ειδωλοπλαστικής. Στην περιοχή αυτή επίσης βρέθηκαν και αντικείμενα με εγχάρακτες παραστάσεις, τα οποία χρονολογούνται στην νεολιθική εποχή ενώ σημαντικό εύρημα αποτελεί ένα πήλινο αγγείο της ίδιας εποχής (4.000 π.Χ.) με αμφικωνικό σώμα, ψηλό λαιμό και μια λαβή. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής μια και οι προϊστορικοί οικισμοί δεν προσφέρονται για ξεναγήσεις.

Οι ανασκαφές εδώ και χρόνια σταμάτησαν θα μπορούσε ίσως με χορηγίες της Περιφέρειας Αν. Μακεδονίας Θράκης, του Δήμου Κομοτηνής και εθελοντές, η Αρχαιολογική Υπηρεσία να συνέχιζε τις ανασκαφές όπου, οπωσδήποτε μας περιμένουν εκπλήξεις από τα ευρήματα, όπως και θα αποδεικνυόταν η σύνδεση και οι επαφές με άλλους προϊστορικούς οικισμούς της υπόλοιπης Ελλάδος και όχι μόνο.

Πηγές
Wikipedia
Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας Θράκης
rodοpicci.gr