Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής και η αποκατάστασή τους στην Ροδόπη | xronos.gr
Η ΤΟΠΙΚΗ ΜΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

Πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής και η αποκατάστασή τους στην Ροδόπη

05/10/19 - 10:00

Αιγυπτιακά, αμερικανικά, βουλγαρικά, χριστιανικά και μουσουλμανικά τσιφλίκια. Η κατάσχεση τους από τον Ν. Πλαστήρα και το μοίρασμά τους από την επιτροπή αποκατάστασης στους πρόσφυγες

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την επακολουθήσασα εκκένωση και παράδοση της Αν. Θράκης στην Τουρκία, λόγω των καταρρακτωδών βροχών καθηλώθηκαν πληθώρα από πρόσφυγες που μετέφεραν τις κινητές τους περιουσίες και τα κοπάδια των ζώων τους. Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί ήταν γεμάτοι και στην ύπαιθρο υπήρχαν στοίβες περιουσιών. Οι νομοί Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης παρουσίαζαν μια εικόνα απέραντης αποθήκης. Πόλεις και χωριά γεμίσανε με μια πρωτοφανή «θάλασσα» ανθρώπων σωστή Βαβυλωνία. 

Θράκες, Πόντιοι, Μικρασιάτες, Καραμανλήδες, Τσερκέζοι, Αρμένιοι, Βούλγαροι, Εβραίοι, Σαρακατσάνοι, Αθίγγανοι με διαφορετικές γλώσσες και φορεσιές. Όλοι αυτοί ήταν πρόσφυγες που γλύτωσαν από τα χέρια των Τούρκων μέσα από πραγματική κόλαση. Είχαν υποστεί σφαγές, ατιμασίες γυναικών, λεηλασίες περιουσιών και μαρτύρια ξυλοδαρμών.

Μαζί με αυτούς ήλθαν και στην Ελλάδα όπως και στη Ροδόπη δεκάδες Τούρκοι μουσουλμάνοι κυρίως χοτζάδες, δάσκαλοι και διανοούμενοι που εκδιώκονταν στην Τουρκία γιατί ήταν πολύ πιστοί του Κορανίου και της ισλαμικής θρησκείας και είχαν αντιδράσει στις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ. Εδώ βρήκαν περίθαλψη και εργασία ως δάσκαλοι και ιερωμένοι σε σχολεία και τεμένη των μουσουλμάνων της Θράκης, επειδή ήταν μορφωμένοι και γνώστες της αραβικής γραφής.

Μετά τον θάνατο του Κεμάλ οι μουσουλμάνοι που είχαν έλθει στην Ελλάδα το 1922 γύρισαν στην Τουρκία εκτός ορισμένων που έμειναν στην Θράκη.

Ερχόμενοι οι πρόσφυγες στην Ελλάδα τους αναλάμβανε η επιτροπή αποκατάστασης προσφύγων να τους τακτοποιήσει. Στην Ροδόπη τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς (1922-1924), η επαρχία Κομοτηνής περιελάμβανε 121 χωριά με 47.800 κατοίκους και η επαρχία Σαπών 59 χωριά με 27.820 κατοίκους. Στα χωριά του «Γιακά» που βρίσκονται στους πρόποδες της Ροδόπης δεν έγινε καμιά εγκατάσταση προσφύγων.

Όλες οι άλλες πεδινές περιοχές της Νότιας Ροδόπης καθώς πλημμύριζαν τα ποτάμια μετατρέπονταν σε ελώδεις εκτάσεις και εστίες κουνουπιών. Το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης αυτής ήταν ακαλλιέργητες ζούγκλες με πελώρια δέντρα και θαμνώδη σάζια (καλάμια). Στις εκτάσεις αυτές υπήρχαν άγρια θηράματα όπως αγριογούρουνα, λύκοι, τσακάλια, φασιανοί και πολλά πουλιά.

Αυτές τις βαλτώδεις εκτάσεις είχαν αφήσει οι Οθωμανοί στους Έλληνες και Βουλγάρους. Έτσι λοιπόν αυτά τα βαλτώδη βοσκοτόπια εκμεταλλεύονταν οι Έλληνες και Βούλγαροι κτηνοτρόφοι.

Στην Μαρώνεια υπήρχαν μεγάλες κτηνοτροφικές οικογένειες (οι Μαρκέοι) με 2 έως 3.000 αιγοπρόβατα όπως και κάθε οικογένεια είχε από 20 έως 50 αγελάδες.

Στο Κόσμιο υπήρχαν 30.000 πρόβατα και πολλές αγελάδες και βουβάλια τα οποία τα βοσκούσαν μέχρι την Μολυβωτή μια και είχαν με την περιοχή δεσμούς από αρχαιοτάτων χρόνων. 

Στον Ίασμο και στην Σάλπη υπήρχαν επίσης χριστιανικές οικογένειες κτηνοτρόφων, όπως του Βασίλη Κουρή που ο πατέρας του είχε 1.000 πρόβατα, καθώς επίσης σχεδόν όλες οι άλλες οικογένειες είχαν από 300 έως 500 πρόβατα και από 30 έως 50 αγελάδες.
Μεγάλη κτηνοτροφία υπήρχε και στα βουλγαρόφωνα χωριά όπως η Ξυλαγανή, η Στρύμη και η Κρωβύλη.

Οι αγροτικές εκτάσεις των μεγάλων τσιφλικιών αρχίζανε από την Κομοτηνή και επεκτείνονταν προς νότο. Όλες αυτές οι περιοχές ήταν τσιφλίκια Οθωμανών, Ελλήνων και Αμερικανών (η εταιρία Γκαίρινγκ της καπνοβιομηχανίας Ξάνθης).

Στους Υφαντές σε Έλληνες ανήκαν τσιφλίκια περίπου 10.000 στρεμμάτων και σε Οθωμανούς περίπου 4.000 στρεμμάτων.

Ο πληθυσμός που κατοικούσε όλη την πεδινή έκταση των τσιφλικιών της Νότιας Ροδόπης ήταν στην Μεσσούνη βουλγαρικός, στη Μελέτη πλειοψηφούσαν οι Αθίγγανοι, στην Αμβροσία και στο Παλλάδιο επίσης Αθίγγανοι και Οθωμανοί, στην Σάλπη Έλληνες, στην Διαλαμπή Οθωμανοί, Αθίγγανοι και λίγοι Έλληνες, στη Μέση, την Πόρπη και τα Παγούρια υπήρχαν βουλγαρόφωνοι και Αθίγγανοι. Όλοι αυτοί ήταν εργάτες γης των τσιφλικιών.

Από τότε που κατελήφθηκε η Ροδόπη από τον αλλαξοπιστήσαντα Γαζή Εβρενός οι Οθωμανοί άρπαξαν όλα τα κτήματα των Ελλήνων. Με φιρμάνια δε του Σουλτάνου χορηγούνταν χιλιάδες στρέμματα σε στρατιωτικούς και πολιτικούς που είχαν τον τίτλο του Πασά ή του μπέη. Αντίθετα στους απλούς μουσουλμάνους αγρότες πολεμιστές δεν δίδετο τίποτα. Πολλά από τα τσιφλίκια αυτά αργότερα οι μουσουλμάνοι τσιφλικάδες τα πούλησαν σε χριστιανούς και έφυγαν στην Τουρκία, όπου αγόρασαν άλλες εκτάσεις.

Έτσι στην Αμβροσία πουλήθηκε μουσουλμανικό τσιφλίκι 3.000 στρεμμάτων σε Σαρακατσάνο, στην περιοχή Μολυβωτής η Σαρακατσάνικη οικογένεια του Κουτσογιάννη αγόρασε από Οθωμανό μπέη 2.500 στρέμματα. Ο Αλή Αγάς πούλησε το τσιφλίκι του και αγόρασε αγρόκτημα σε προάστιο της Κωνσταντινούπολης. Οι κληρονόμοι του Σαντίκ Χουσεΐν, πούλησαν το τσιφλίκι του Μισιρόγλου (που ήταν Αιγύπτιος) σε κατοίκους του Μεσοχωρίου και αγόρασαν αγρόκτημα στην Κωνσταντινούπολη, δίπλα σε αυτό που αγόρασε ο Αλή Αγά. Ομοίως οι αδελφοί Σεφκέτ και ο Τρικατλή Χουσεΐν πούλησαν το Κατσικτσή Τσιφλίκ και αγόρασαν στην Κωνσταντινούπολη. 

Αυτήν την εικόνα βρήκανε στο νομό Ροδόπης από άποψη γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής οι Έλληνες πρόσφυγες όταν ήλθαν εδώ μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η επεκτατική κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα το 1923 απαλλοτρίωσε τα περισσότερα τσιφλίκια για την αποκατάσταση των προσφύγων. Ο ίδιος πάλι το 1950 ως πρωθυπουργός εξαφάνισε ολοσχερώς όλα τα υπολείμματα των τσιφλικιών της Ροδόπης συνολικά 59.905 στρέμματα. Τα τσιφλίκια που απαλλοτριώθηκαν ήταν εννέα: 1) Κατσικτσή τσιφλίκι ιδιοκτησίας Αφών Τριαρίδη 2.000 στρέμματα. 2) Μεγάλο Καβάλ, ιδιοκτησίας Γκαίρινγκ Κόμπανι και αφών Ιωαννίδη 8.300 στρέμματα. 3) Μικρό Καβάλ, αφών ΑΚ Μπουλάκ 4.000 στρέμματα. 4) Διαλαμπής, οικογένειας Παλαιολόγων 3.000 στρέμματα. 5) Υφαντών, χήρα Κοντοδημοπούλου και αφών Μπάσμπα 4.000 στρέμματα. 6) Αιγείρου, αφοί Τελωνίδου 1.800 στρέμματα. 7) Χατζησταύρου ιδιοκτησίας Χατζησταύρου Πάτροκλος 700 στρέμματα. 8) Καράτεπε, ιδιοκτησίας Πέτρου (γεωπόνος) 850 στρέμματα. 9) Καρά-μότσα, ιδιοκτήτης Αλή Αγά 55 στρέμματα. Από τα στοιχεία αυτά διαπιστώνουμε ότι από τα 59.905 στρέμματα τα 4.055 ήταν μουσουλμανικά και τα 8.500 στρέμματα ανήκαν σε Έλληνες και Αμερικανούς.

Οι ελληνικές υπηρεσίες αποικισμού είχαν στην διάθεσή τους και τα βουλγαρικά αγροκτήματα που περιήλθαν στον εποικισμό με την συνθήκη του Νεϊγύ (1919) και την μετέπειτα συμφωνία Καφαντάρη - Μολώφ (1924). Με τις συμφωνίες αυτές  έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδος και ήλθαν οι Έλληνες Βόρειοι Θράκες στην Δυτική Θράκη, ενώ έφυγαν οι βουλγαρόφωνοι, από τα χωριά των Προσκυνητών, Ξυλαγανής, Στρύμης, Διώνης, Κρωβύλης, Χαμηλού, Σαπών, Ποντίκια, Ιάσιο, Έβρενος, Καρυδιά, Πάνδροσος, Μεσσούνη, Παγούρια καθώς επίσης και από την Κομοτηνή.

Στις εκτάσεις αυτές των παλιών τσιφλικιών ιδρύθηκαν 45 νέοι προσφυγικοί οικισμοί με 4.000 οικογένειες και 16.000 άτομα. Δόθηκαν συνολικά 161.500 στρέμματα, ο δε γεωργικός κλήρος κάθε οικογένειας ήταν 40 με 50 στρέμματα. Πολλοί πρόσφυγες αγρότες πέθαναν τότε από την ελονοσία λόγω κάποιων ελωδών εκτάσεων. Οι απαλλοτριώσεις που έκανε το 1950 ο Ν. Πλαστήρας έγιναν με σκοπό να καταργηθούν τα τσιφλίκια και να δοθεί η γη στους ακτήμονες αγρότες χριστιανούς και μουσουλμάνους χωρίς καμιά διάκριση. Ενώ στην Τουρκία βλέπουμε ότι εξανάγκαζαν τους αγροκτηματίες της Ίμβρου και της Τενέδου να εγκαταλείπουν τα κτήματά τους με εκφοβισμούς με φόνους και με βιασμούς, ή να τα πουλάνε σε εξευτελιστικές τιμές.

Τέλος το 1922 στη Δυτική Θράκη οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις ήταν 722.000 στρέμματα που ανήκαν σε χριστιανούς, μουσουλμάνους, Βουλγάρους, Αρμένιους και Εβραίους. Το ιστορικό των αγοραπωλησιών από τους Οθωμανούς προς τους λοιπούς ανάγεται στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων. Όταν η Βουλγαρία κατέλαβε την Δυτική Θράκη οι μουσουλμάνοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τους παραστρατιωτικούς Κομιτατζήδες με αποτέλεσμα πολλοί να φύγουν στην Τουρκία πουλώντας την περιουσία τους.

Το 1948 στην Θράκη οι καλλιεργημένες εκτάσεις λόγω των εκχερσώσεων που έγιναν από 722.000 στρέμματα που ήταν έφθασαν τα 2.800.000 στρέμματα. Δηλαδή από το 1922 ως το 1948 έχουμε μια τρομερή αύξηση σε ποσοστό 400%. Αυτήν την γη οι κρατικές υπηρεσίες την μοίρασαν σε χριστιανούς και μουσουλμάνους όλων των χωριών της Θράκης.

Έτσι βλέπουμε ότι μέχρι το 1972 να έχουν μοιράσει σε ακτήμονες χριστιανούς και μουσουλμάνους της Ροδόπης χωρίς καμία διάκριση συνολικά 22.883 στρέμματα. Αναλυτικά: Στο Αρσάκειο 1.981 στρέμματα, στους Αμαξάδες 555 στρέμματα, στον Άρατο 641 στρέμματα, στους Αγίους Θεοδώρους 513 στρέμματα, στην Αρωγή 80 στρέμματα, στους Ασκητές 223 στρέμματα, στην Αμβροσία 299 στρέμματα, στο Βέλκιο 31 στρέμματα, στην Γλυφάδα 288 στρέμματα, στην Διαλαμπή 710 στρέμματα, στον Έβρενο 991 στρέμματα, στην Εργάνη 925 στρέμματα, στο Ιάσιο 161 στρέμματα, στην Καλλιθέα 726 στρέμματα, στην Κρωβύλη 1.156 στρέμματα, στον Κάλχα 349 στρέμματα, στο Σ.Α.Α.Κ. Εργάνης 1.876 στρέμματα, στο Σ.Α.Α.Κ. Αρωγής 50 στρέμματα, στο Σ.Α.Α.Κ. Μελέτης 875 στρέμματα, στο Λύκειο 2.315 στρέμματα, στο Λαμπρό 331 στρέμματα, στο Μικρό Κόβαλ 46 στρέμματα, στη Μέση 580 στρέμματα, στο Μαυρομάτι 921 στρέμματα, στο Μωσαϊκό 230 στρέμματα, στη Καλλίστη 151 στρέμματα, στο Πρωτάτο 175 στρέμματα, στην Πελαγία 44 στρέμματα, στο Σκάλωμα 157 στρέμματα, στους Σιδεράδες 175 στρέμματα, στη Σκιάδα 208 στρέμματα, στο Πάμφορο 234 στρέμματα, στο Οχυρό 336 στρέμματα, στο Στυλάρι 351 στρέμματα, στη Σεβαστή 190 στρέμματα, στο Παγούρια 1.867 στρέμματα, στην Πόρπη 475 στρέμματα, στις Σάπες 1.333 στρέμματα, στο Χαμηλό 111 στρέμματα.

Εκτός από τις απαλλοτριώσεις που έγιναν στα τσιφλίκια και μοιράστηκαν στους αγρότες για γεωργικούς σκοπούς, έχουμε και αυτές που έγιναν σε μεμονωμένους γεωργούς για αντιπλημμυρικά έργα. Για την δημιουργία βιομηχανικής περιοχής 4.000 στρέμματα από αυτά 2.200 ανήκαν σε χριστιανούς και 1.800 σε μουσουλμάνους. Για την πανεπιστημιούπολη 2.844 στρέμματα, τα 2.500 ανήκαν σε μουσουλμάνους και τα 344 σε χριστιανούς. Απαλλοτριώσεις αγροκτημάτων έγιναν και για την επέκταση της Κομοτηνής στη Νέα Μοσυνούπολη. Όλα αυτά τα κτήματα ανήκαν και σε χριστιανούς και σε μουσουλμάνους. Για όλες αυτές τις απαλλοτριώσεις από το ελληνικό κράτος καταβλήθηκε αποζημίωση, η τιμή μονάδας καθορίστηκε από το δικαστήριο και ήταν ίδια για χριστιανούς και μουσουλμάνους, χωρίς καμία διάκριση και σε πολύ καλή τιμή.

Αυτή ήταν η ιστορία των τσιφλικιών της Ροδόπης και το μοίρασμα στους πρόσφυγες και στους ακτήμονες.

Πηγές
Wikipedia
Γουδελής Σταύρος

Ακολουθήστε το xronos.gr στο Google News

Ροή Ειδήσεων

xronos
xronos.gr