Μεταλλωρύχοι. Τους έχουμε δει στις ταινίες. Πρωταγωνιστές σε ιστορίες του ανθρώπινου μόχθου. Ήρωες του κάτω κόσμου, που ακόμα και σήμερα ακροβατούν ανάμεσα στο μεροκάματο και τον θάνατο. Πόσες φορές μας έχει συγκινήσει ο άδικος χαμός τους. Και άλλες τόσες οι ίδιοι μας έχουν εμπνεύσει με τους σκληρούς και αιματηρούς αγώνες τους. Άνθρωποι φτωχοί, αγρότες όπως και οι δικοί μας, οι Βαργιαννίτες, οι Γραβιώτες, οι Κολοβατιανοί, οι Σιγδιτσιώτες και οι Τοπολιάτες, που άφηναν τα χωράφια και τα ζωντανά και πήγαιναν με τα πόδια στο ορυχείο, κυνηγώντας μια καλύτερη ζωή για τις οικογένειές τους. Τότε φοβούνταν να μπουν μέσα στο βουνό, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς… Έπρεπε να βγάλουν βωξίτη…
Θα θέλατε να περιπλανηθείτε στα χνάρια των μεταλλωρύχων; Να περπατήσετε σε πατώματα ηλικίας άνω των 150 εκατομμυρίων ετών και, μάλιστα, σε βάθος 200 μέτρων κάτω από τη γη; Να ταξιδέψετε μέσα στις στοές των μεταλλείων και να πάρετε μια ιδέα για τις συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων; Αν ναι, φορέστε το προστατευτικό κίτρινο κράνος, επιβιβαστείτε στο «Βαγονέτο», και φύγαμε για το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας.
Ανάμεσα στην Γκιώνα και τον Παρνασσό, μόλις λίγα χιλιόμετρα από τη Λαμία και δυόμιση περίπου ώρες από την Αθήνα, το «Βαγονέτο» (Vagonetto), το τρενάκι που χρησιμοποιούσαν οι μεταλλωρύχοι 30 χρόνια πριν, περιμένει να σας ταξιδέψει στο «Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας – Βαγονέτο». Πρόκειται για το μοναδικό θεματικό πάρκο στη χώρα, που παρουσιάζει τους χώρους ενός μεταλλείου, καθώς και τη διαδικασία εξαγωγής του βωξίτη. Η κατασκευή του πάρκου ξεκίνησε το 1998 και λειτουργεί ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2003. Εμπνευστές του εγχειρήματος είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι που δούλευαν στα μεταλλεία, προκειμένου να διατηρήσουν ζωντανές τις μνήμες του τόπου, αλλά και τις δικές τους.
Το πάρκο δημιουργήθηκε αφενός για να παρουσιάσει τους χώρους λειτουργίας ενός μεταλλείου και αφετέρου να ενημερώσει, να ψυχαγωγήσει και να εκπαιδεύσει τις καινούργιες γενιές πάνω στην ιστορία εκμετάλλευσης του βωξίτη και των ανθρώπων που εργάστηκαν επί δεκαετίες εκεί. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής στη μεταλλευτική ιστορία της Φωκίδας.
Στοά 850
Ποια είναι, όμως, η περίφημη στοά με τον αριθμό 850; Πρόκειται για το παλιό ορυχείο, το οποίο λειτούργησε από το 1967 έως και το 1972. Επί μία εικοσαετία, παρέμεινε κλειστό. Η μετατροπή του σε επισκέψιμο τόπο διήρκεσε δύο χρόνια και, τελικά, η στοά, που απείχε 850 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, άνοιξε τις πύλες της στο κοινό.
H επίσκεψη στη στοά γίνεται με το βαγονέτο που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες 30 χρόνια πριν. Από τις αίθουσες του χώρου αναμονής, όπου λειτουργεί και η καφετέρια, οι επισκέπτες οδηγούνται (έπειτα από σύντομη διαδρομή), στο ασανσέρ, που τους κατεβάζει στον χώρο επιβίβασης στο βαγονέτο. Εκεί φορούν τα προστατευτικά κίτρινα κράνη και τα αδιάβροχα και επιβιβάζονται στο βαγονέτο.
H περιήγηση και η ξενάγηση γίνονται από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και αρχίζουν από τον χώρο συγκέντρωσης των εκρηκτικών, 200 μέτρα κάτω από τη γη. H στοά είναι κατάλληλα φωτισμένη και αερίζεται συνεχώς, ώστε η επίσκεψη να είναι άνετη και ξεκούραστη. Με έναν μοναδικό τρόπο αναδεικνύεται σε όλο της το μεγαλείο η πραγματική ζωή των χιλιάδων μεταλλωρύχων που πέρασαν από τη στοά.
Αναπαράσταση εργασιών
Σε επιλεγμένες θέσεις και τοποθεσίες, έχουν αναδειχθεί όλες οι παλιές θέσεις εργασίας της υπόγειας εκμετάλλευσης και έχουν τοποθετηθεί τα ίδια παλιά μηχανήματα που λειτουργούσαν τότε, καθώς και εκπληκτικά ομοιώματα των μεταλλωρύχων. Εκείνο, όμως, που κάνει ακόμα πιο επιβλητική την παρουσίαση είναι η αναπαράσταση με οπτικοαουστικά συστήματα των εργασιών με ήχο και φως. Ακούγονται εκρήξεις, παραγγέλματα και εντολές, καθώς και ήχος από τα μηχανήματα που δούλευαν οι εργάτες. Λες και ήταν μόλις χθες, όταν ακούγονταν τα γέλια και τα πειράματα μαζί με την αγωνία, τον κόπο και τον μόχθο για το μεροκάματο και την ποιότητα του μεταλλεύματος.
Να επισημάνουμε ότι, το 2008, εγκαινιάστηκε το ψηφιακό σύστημα ξενάγησης σε έξι γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά). Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και την Ελλάδα.
Εκθεσιακός χώρος
Σειρά έχει η περιήγηση στον «Εκθεσιακό Χώρο Μεταλλευτικής Ιστορίας». Η έκθεση στεγάζεται στα παλαιά γραφεία των μεταλλείων, τα οποία έχουν κατάλληλα μετασκευαστεί για να φιλοξενήσουν εκθέματα με ιστορικό, γεωλογικό, αλλά και τοπογεωγραφικό περιεχόμενο. Ο επισκέπτης θα γνωρίσει τι είναι ο βωξίτης, πώς σχηματίστηκε, πώς ερευνάται και πώς εξορύσσεται. Ακόμη, θα ενημερωθεί για τις χρήσεις και τις εφαρμογές του, για τις προσπάθειες προστασίας του περιβάλλοντος και ασφάλειας των εργαζομένων.
Το «Βαγονέτο» λειτουργεί όλο τον χρόνο και οι χιλιάδες επισκέπτες, που προσέρχονται ετησίως, απολαμβάνουν έναν συνδυασμό εκπαιδευτικού και εναλλακτικού τουρισμού σε έναν ιδιαίτερο και μοναδικό στο είδος του χώρο. Η όλη ξενάγηση-εμπειρία μέσα και γύρω από το ορυχείο παρουσιάζεται στον επισκέπτη με πολύ έξυπνο και ολοκληρωμένο τρόπο σε τέσσερις διαδρομές. Ξεκινά από το παλιό ορυχείο, τη Στοά 850, συνεχίζει με την περιήγηση στον εκθεσιακό χώρο μεταλλευτικής ιστορίας και την επίσκεψη στην Πτέρυγα Ψηφιακής Τεχνολογίας και ολοκληρώνεται με μια βόλτα στην υπαίθρια έκθεση μηχανημάτων.
Τρεις αίθουσες, τρία χρώματα, τρεις διαφορετικές ιστορίες, ένα ταξίδι στον χρόνο
Από ένα σύγχρονο πάρκο, όπως το Βαγονέτο, δεν θα μπορούσε να λείπει η «Πτέρυγα Ψηφιακής Τεχνολογίας», που δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να ζήσει μια βιωματική εμπειρία. Τρεις αίθουσες, τρία χρώματα, τρεις διαφορετικές ιστορίες συνθέτουν ένα ταξίδι στον χρόνο και στη γνώση που περιλαμβάνει από συνεντεύξεις με παλιούς μεταλλωρύχους της περιοχής, μέχρι εικονική «τσουλήθρα» στα μόρια του μεταλλεύματος, αλλά και ταξίδι στη μύτη ενός τρυπανιού, που αναζητεί βωξίτη.
Ξεκινώντας από την μπλε αίθουσα, ο επισκέπτης θα ακούσει τη δεκάχρονη Μαρία, την εγγονή ενός μεταλλωρύχου, να αφηγείται την ιστορία των παππούδων της και των πρώτων εργατών που ήρθαν από τα γύρω χωριά της Γκιώνας. Στην κόκκινη αίθουσα, σε μια κρεμαστή οθόνη σε σχήμα σταλακτίτη, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει σε animation επιστημονικής φαντασίας το μακρύ ταξίδι του βωξίτη μέχρι τη «μεταμόρφωσή» του σε αλουμίνιο.
Την προβολή την ξεκινά ο ίδιος ο επισκέπτης, προξενώντας εκρήξεις στο σύμπαν, για να καταλήξει η διαδικασία της φύσης και της παρέμβασης του ανθρώπου στους 800.000 τόνους αλουμίνας, που παράγονται στο συγκεκριμένο εργοστάσιο ετησίως. Κατόπιν, θα μπορέσει να «ψηλαφήσει» την εικονική ηλεκτρόλυση, διαδικασία από την οποία εξάγονται 160.000 τόνοι καθαρό αλουμίνιο. Τέλος, στην τρίτη και πράσινη αίθουσα, ο επισκέπτης διασχίζει ένα δάσος από σταλακτίτες για να καταλήξει να κάνει τη δική του εικονική γεώτρηση.
Τα υπαίθρια μηχανήματα
Το τελευταίο κομμάτι της ξενάγησης είναι η περιήγηση στα υπαίθρια μηχανήματα, που βρίσκονται στον εξωτερικό χώρο του πάρκου. Παροπλισμένα και μεγαλοπρεπή, τα τεράστια μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν τον τελευταίο μισό αιώνα για τις εξορυκτικές διαδικασίες είναι παραταγμένα στον προαύλιο χώρο του «Βαγονέτο», δίπλα από το εκκλησάκι της Αγ. Βαρβάρας, προστάτιδας των μεταλλωρύχων, και έτοιμα προς εξερεύνηση! Απαραίτητη προϋπόθεση να είναι σύμμαχος ο καιρός…
Το Χάνι της Γραβιάς
Στο «Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας» υπάρχουν δύο ηλιόλουστοι χώροι για καφέ και ξεκούραση, καθώς και ένα πωλητήριο με πρωτότυπα αναμνηστικά, ενώ η στοά και ο γύρω χώρος διατίθενται για κινηματογραφήσεις και φωτογραφήσεις. Επίσης, σε απόσταση μόλις 11 χλμ. βρίσκεται το περίφημο Χάνι της Γραβιάς, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει την αναπαράσταση της ιστορικής μάχης, που δόθηκε στις 8 Μαΐου 1821.
Το ανακαινισμένο κτήριο, που είναι πιστό αντίγραφο του παλαιού σε φυσικό μέγεθος, βρίσκεται απέναντι από την αρχική του θέση και από το μνημείο του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Στην άλλη πλευρά, σε απόσταση 35 χλμ. από το πάρκο, κυριαρχούν οι Δελφοί με το ιερό μαντείο της αρχαιότητας και τον ναό του Απόλλωνα. Οι επιλογές περιήγησης περιλαμβάνουν την Αράχοβα, το χιονοδρομικό κέντρο, αλλά και το Γαλαξίδι με τα παραδοσιακά αρχοντικά.
Πληροφορίες
51ο χλμ. Λαμίας – Άμφισσας / Τηλ: 22650-78819 / Ιστοσελίδα: www.vagonetto.gr/ Λειτουργεί καθημερινά: 9 π.μ.-5 μ.μ. (Η έναρξη της τελευταίας ξενάγησης γίνεται στις 15:30) / Τιμή εισιτηρίων: Ενήλικες: 12,00 €, Παιδιά έως 6 ετών: 5,00 €, Μαθητές-Φοιτητές-Άνεργοι: 10,00 €)
