Οι Απόκριες είναι περίοδος χαράς και διασκέδασης, μια ανοιξιάτικη παρένθεση μέσα στην καρδιά του χειμώνα, είναι το ξύπνημα της φύσης. Κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, τον πρώτο λόγο έχει η αποκριάτικη παράδοση. Άλλωστε, υπάρχουν δεκάδες τοπικά έθιμα, που αναβιώνουν αυτή την περίοδο με ιδιαίτερο μεράκι, ενθουσιασμό και ευρηματικότητα.
Η Αποκριά (από + κρέως) δηλώνει τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας και γιορτάζεται σε τέσσερις Κυριακές. Τα δρώμενα, που πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα, κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή της Τυρινής, που λέγεται και Τρανή Αποκριά. Οι Απόκριες, επί της ουσίας, είναι η προετοιμασία για την περίοδο της νηστείας πριν από το Πάσχα. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας τον πρώτο λόγο έχει η αποκριάτικη παράδοση. Άλλωστε, υπάρχουν δεκάδες τοπικά έθιμα, που αναβιώνουν αυτή την περίοδο με ιδιαίτερο μεράκι, ενθουσιασμό και ευρηματικότητα. Έθιμα, που διακωμωδούν τις παραδόσεις και μας συνδέουν με τις ιστορικές μνήμες των τοπικών κοινωνιών και τοπικά δρώμενα, που ανακαλούν στη μνήμη στιγμές από το παρελθόν με έναν και μοναδικό στόχο: τη συμμετοχή σε μια γιορτή, που συνδέει τους ανθρώπους και που προσφέρει, όπως κάθε γιορτή άλλωστε, την ευκαιρία για ψυχαγωγία και μια διέξοδο από τη σκληρή, πολλές φορές, πραγματικότητα. Καθώς διανύουμε, ήδη, τη δεύτερη εβδομάδα των Αποκριών, είναι μια καλή στιγμή για σχέδια ξεφαντώματος.
Σεϊμένηδες και Πιτεράδες στη Ροδόπη
Ο Σύλλογος Εβριτών Ν. Ροδόπης και ο Σύλλογος TREL@ACADEMY ενώνουν ξανά τις δυνάμεις τους, προκειμένου να δημιουργήσουν και φέτος μια παραδοσιακή αποκριάτικη ατμόσφαιρα στην πόλη της Κομοτηνής. Συγκεκριμένα, στις 17 και στις 18 Φεβρουαρίου, θα στηθεί στην πλατεία της Κομοτηνής, γύρω από μια μεγάλη φωτιά, ένα παραδοσιακό γλέντι, με τραγούδια, χορούς, άφθονο κρασί και τσίπουρο. Στην παραδοσιακή αυτή γιορτή συμμετέχουν, επίσης, ο Μορφωτικός Όμιλος Ν. Σιδηροχωρίου με τους «Σεϊμένηδες και Πιτεράδες».
Να αναφέρουμε ότι, την προτελευταία Κυριακή των Αποκριών, στις 19 Φεβρουαρίου στις 12:00 το μεσημέρι, οι Ανατολικοθρακιώτες από το Σαμακόβι αναβιώνουν τους «Σεϊμένηδες και Πιτεράδες» στο Νέο Σιδηροχώρι Κομοτηνής. Σύμφωνα με το έθιμο των προγόνων τους, οι Σεϊμένηδες (στα τουρκικά σημαίνει εύζωνας) γυρνούν χορεύοντας από σπίτι σε σπίτι, ενώ οι Πιτεράδες (άνθρωποι ντυμένοι με κουρέλια και πρόσωπα βαμμένα με πίτουρα) ακολουθούν με αστεία και τολμηρά στιχάκια.
Μπαμπούιροι και Κετσέκια στις Σέρρες
Οι «Μπαμπούιροι» είναι πανάρχαιο λατρευτικό δρώμενο, που αναβιώνει το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, στο Φλάμπουρο Σερρών. Οι κάτοικοι ντύνονται τραγόμορφα, ζώνονται κουδούνια, καλύπτουν τα πρόσωπά τους με μπαμπουσάρκα (καπέλο σε σχήμα κώνου) και επισκέπτονται τα σπίτια χορεύοντας. Οι οικοδέσποινες τους δίνουν πορτοκάλια (σύμβολο μετάνοιας και συγχώρεσης). Το δρώμενο κορυφώνεται στην πλατεία με νταούλια και ζουρνάδες.
Τα «Κετσέκια» κρατούν από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και αναβιώνουν την περίοδο του καρναβαλιού και την Καθαρά Δευτέρα στις Σέρρες, στο χωριό Ποντισμένο. Περίπου δέκα άντρες, με παραδοσιακές φουστανέλες, χορεύουν τέσσερις ιδιόρρυθμους χορούς σε διάταξη κυκλική και κατόπιν ευθύγραμμη με κίνηση μετωπική.
Οι «Μπαμπούγεροι» αναβιώνουν στο χωριό Βαμβακόφυτο Σερρών, την Κυριακή της Τυροφάγου. Οι πρωταγωνιστές στο έθιμο δεν θα μπορούσαν να είναι άλλοι από τον γαμπρό, τη νύφη, τον παππού, την τσιγγάνα, τον χτενά, τον καλαϊτζή, τον ταχυδρόμο, τον εύζωνα, τον ακονιστή κ.ά. Ο ταπουτζής είναι ο πρώτος κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Το κουδούνι είναι λατρεία
Το χωριό Σοχός απέχει από τη συμπρωτεύουσα περίπου 56 χλμ. Πέρα από τα τοπικά προϊόντα (μεταξύ των οποίων είναι και το διάσημο κασέρι), ο Σοχός είναι γνωστός για το δρώμενο των κουδουνοφόρων «Μέριου», όπως τους λένε οι Σοχινοί στην τοπική διάλεκτο. Πρόκειται για ακόμα ένα ζωντανό, παραδοσιακό δρώμενο με κουδουνοφόρους, που μπλέκει την παλιά θρησκεία με τη νέα, σε ένα ξεφάντωμα που όμοιό του δεν υπάρχει πουθενά. Οι εκδηλώσεις, που έχουν ήδη ξεκινήσει, κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρή Δευτέρα με διονυσιακά δρώμενα και μακεδονίτικες παραδόσεις. Οι «κουδουνοφόροι» ξεχύνονται στους δρόμους και το χωριό σείεται από τα νταούλια και τους ζουρνάδες. Χορωδίες, χορευτικά συγκροτήματα, ορχήστρες, δρώμενα, καθώς και η παρωδία του σοχινού γάμου με το γαμήλιο γλέντι λαμβάνουν χώρα το τελευταίο Σάββατο και την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Την Καθαρά Δευτέρα πραγματοποιείται η μεγάλη παρέλαση των κουδουνοφόρων, ενώ στους επισκέπτες μοιράζονται πίτες με σκληρό χαλβά, παραδοσιακή φασολάδα, γίδα βραστή, κρασί και πολλές άλλες τοπικές λιχουδιές.
Γενίτσαροι και Μπούλες στη Νάουσα
Την Κυριακή της Αποκριάς, η Νάουσα γιορτάζει το παμπάλαιο έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες». Ντόπιοι, με εντυπωσιακές φορεσιές και μάσκες, ζαλίζουν ολόκληρη την πόλη με χορούς, ζουρνάδες και δρώμενα. Η υπόθεση είναι καθαρά αντρική και η προετοιμασία της έχει τη μορφή αυστηρής ιεροτελεστίας, που τηρείται κατά γράμμα εδώ και χρόνια. Το έθιμο αρχίζει την Κυριακή της Αποκριάς και συνεχίζεται μέχρι την Καθαρή Δευτέρα.
Σύμφωνα με την παράδοση, οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες (νύφη) ακολουθούν την ίδια διαδρομή στους δρόμους της Νάουσας και καταλήγουν στο Δημαρχείο, όπως έκαναν οι πρόγονοί τους στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας για να πάρουν την άδεια από τον διοικητή του χωριού και να ξεκινήσουν οι χοροί με τους ζουρνάδες και τα νταούλια. Το έθιμο λέγεται ότι ξεκίνησε ως τελετή μύησης των νέων αντρών στα αρχαία χρόνια και εξελίχθηκε ενσωματώνοντας νεότερες παραδόσεις, τοπικές συνήθειες και τις αφηγήσεις από τους αγώνες της Νάουσας για την απελευθέρωση της περιοχής κατά την περίοδο της οθωμανικής επικράτησης στην Ελλάδα.
Αρκούδες και κουδούνια στην Έδεσσα
Το Εδεσσαϊκό Καρναβάλι γλεντά και φέτος με χάλκινα, λύρες και παραδοσιακά έθιμα, μέχρι και την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Το φετινό ραντεβού δόθηκε στους Καταρράκτες, όπου εκεί οι Αρκούδες – Μέτσκες θα ξυπνήσουν τη φύση με τις κλαπουτάρκες. Επίσης, θα πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη παρέλαση αρμάτων, που συγκεντρώνει κάθε χρόνο έναν μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά την πλούσια λαογραφική παράδοση της Έδεσσας, καθώς και να γευτούν το καλό κρασί και την τοπική γαστρονομία του τόπου. Η αυλαία πέφτει με τη γιορτή χαρταετού την Καθαρή Δευτέρα, στον Λόφο 606 και στο Ανεμοδρόμιο Παναγίτσας. Καρναβάλια θα δείτε, επίσης, στην Κρύα Βρύση και στη Σκύδρα.
Γρεβενά & Ανακατωσιά
Τα Ανακατωσάρια αναβιώνουν κάθε χρόνο στα Γρεβενά το τελευταίο σαββατοκύριακο των Αποκριών. Τα σημερινά «Γρεβενά & Ανακατωσιά» περιλαμβάνουν μουσικές μπάντες στους δρόμους, προσφορά μανιταροπροϊόντων, φανούς και άφθονο γλέντι. Επίσης, την τελευταία Παρασκευή της Αποκριάς, η κεντρική πλατεία των Γρεβενών μυρίζει μανιτάρια και αντηχεί από χάλκινα.
Μπουμπούνες στην Καστοριά
Με μπουμπούνες (δηλαδή, φωτιές) γιορτάζει η Καστοριά την Αποκριά και πρόκειται μάλλον για ένα προχριστιανικό έθιμο που κατάφερε να επιζήσει έως τις μέρες μας. Γύρω από τις μπουμπούνες αρχίζει το φαγοπότι, μια και η Καθαρή Δευτέρα ορίζει την αρχή της νηστείας. Στην Καστοριά, όμως, υπάρχει και ένα συμβολικό-οικογενειακό έθιμο: Μετά το βραδινό φαγητό, όλα τα μέλη της οικογένειας προσπαθούν να πιάσουν με το στόμα ανοιχτό το βρασμένο αβγό, που είναι δεμένο σε μια κλωστή. Το έθιμο αυτό συμβολίζει πως με το αβγό κλείνουμε το στόμα για τη Σαρακοστή και με το αβγό το ανοίγουμε τη νύχτα της Ανάστασης.
Τα Αλευρο-μουτζουρώματα στο Γαλαξίδι
Στο Γαλαξίδι, συναντά κανείς τα καθιερωμένα αποκριάτικα έθιμα, όπως άναμμα φωτιάς στις πλατείες και μεταμφιεσμένους καρνάβαλους στους δρόμους. Το έθιμο, όμως, που χαρακτηρίζει την όμορφη αυτή πόλη είναι ο «Αλευροπόλεμος». Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Να αναφέρουμε ότι τα παλιά τα χρόνια έβαφαν το πρόσωπό τους με κάρβουνο, αλλά, στη συνέχεια, προστέθηκε και το αλεύρι για να γίνει το έθιμο ακόμα πιο φαντασμαγορικό!
Το καρναβάλι των γυναικών στην Πρέβεζα
Την τελευταία Πέμπτη των Αποκριών, στην Πρέβεζα, διοργανώνουν το «Καρναβάλι των γυναικών». Είναι μια παράδοση, που κρατά από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν μια παρέα κυριών της Πρέβεζας αποφάσισε να μεταμφιεστεί και να βγει στους δρόμους της πόλης. Σήμερα, στο «Καρναβάλι γυναικών Πρέβεζας», συμμετέχουν πάνω από 20 πληρώματα και 1.000 καρναβαλιστές. Η παρέλαση ξεκινά πάντα από τη λεωφόρο Ειρήνης, διασχίζει την οδό Καρυωτάκη και την παραλία και καταλήγει στην πλατεία Ανδρούτσου.
Μπλουγούρι και άφθονο κρασί στην Καρδίτσα
Στην Καρδίτσα οι «κουδουνάδες», ντυμένοι με προβιές και ζωσμένοι με μεγάλα κουδούνια, οργώνουν το Αγναντερό την Κυριακή των Αποκριών, χωρίς να αφήνουν κανέναν στην ησυχία του. Επίσης, την ίδια μέρα, αναβιώνει ο παραδοσιακός καραγκούνικος γάμος, ενώ την Καθαρά Δευτέρα τη σκυτάλη παίρνει η «αρκούδα» και η αναπαράσταση της κλοπής της. Επίσης, στους Σοφάδες και στον Παλαμά διοργανώνονται τα πιο διάσημα καρναβάλια της Καρδίτσας, με το καθιερωμένο «Μπλουγούρι», πρόβειο κρέας, άφθονο κρασί, άρματα και πλήθος καρναβαλιστών.
Βλάχικος γάμος στη Βοιωτία
Φουστανέλες και τσαρούχια. Σεγκούνια και ζιπούνια. Φλοριά και μπόλιες και στα χέρια φλάμπουρα και γκλίτσες. Νταούλια και ζουρνάδες παίζουν νυχθημερόν. Κι όμως, η Θήβα την Καθαρά Δευτέρα δεν μασκαρεύεται. Αναβιώνει ένα γνήσιο δρώμενο. Μέσα στο καζάνι της διασκέδασης αναμειγνύεται η διονυσιακή λατρεία με τις βλάχικες συνήθειες που έφεραν οι Βλάχοι της Πίνδου το 1850. Πασπαλίζεται με αρβανίτικα στοιχεία και κατάλοιπα της Τουρκοκρατίας και, τελικά, οι παρέες σερβίρουν ένα ιδιαίτερο θέαμα. Μέσα σε πέντε μέρες ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει όλο το εθιμοτυπικό ενός γάμου, διανθισμένο με σκωπτικούς διαλόγους στη βλάχικη διάλεκτο, αισχρολογίες, πυρρίχιο χορό και οινοποσία.
Επίσης, λίγο έξω από τη Λιβαδειά, διοργανώνεται το περίφημο «Καρναβάλι του Ορχομενού». Ένα καρναβάλι που γεννήθηκε το 1940 και έως σήμερα τα άρματα την Κυριακή της Αποκριάς αντλούν έμπνευση από την τοπική μυθολογία, χωρίς να παραμελούν την κοινωνική και πολιτική σάτιρα. Οι Ορχομένιοι επιφυλάσσουν εντυπωσιακό κάψιμο του βασιλιά καρνάβαλου κάθε χρόνο.
Γέροι, Κορέλες και Φράγκοι στη Σκύρο
Οι Απόκριες στη Σκύρο ξεκινούν όταν οι «Γέροι», οι «Κορέλες» και οι «Φράγκοι» περιδιαβαίνουν στα σοκάκια της Χώρας και, μάλιστα, όταν συναγωνίζονται στο «σείσιμο» των κουδουνιών. Το έθιμο ξεκινά με την έναρξη του Τριωδίου και επαναλαμβάνεται κάθε σαββατοκύριακο, επί περίπου έναν μήνα, με αποκορύφωμα το τελευταίο τετραήμερο της Αποκριάς, όταν τα σοκάκια της πόλης της Σκύρου αντηχούν από τους ήχους των κουδουνιών. Άντρες, ζωσμένοι με κουδούνια, δημιουργούν παντού μια εκστατική ατμόσφαιρα, που ξεσηκώνει όχι μόνον τους Σκυριανούς, αλλά και τους επισκέπτες και τους φίλους του νησιού, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα μεγάλο ξεφάντωμα.
