Πώς φθάσαμε στη δίκη για το Μάτι

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, που δίκασε τους υπαιτίους του εμπρησμού και των 102 ανθρωποκτονιών από αμέλεια της πυρκαγιάς στο Μάτι, έκδωσε μετά 18μηνο διαδικασία  απόφαση με την οποία αθώωσε τους πολιτικούς ΟΤΑ και καταδίκασε τον εμπρηστή σε τρία χρόνια φυλακή και τους πέντε στρατηγούς της Πυροσβεστικής  σε φυλάκιση πέντε χρόνια έκαστο, που την εξαγόρασαν με 10 ευρώ την ημέρα.

Η απόφαση  προκάλεσε πανελλήνια θύελλα διαμαρτυριών και επεισοδίων εκ μέρους όχι μόνο των συγγενών των θυμάτων, αλλά και της κοινής γνώμης, γιατί πρόσβαλε το κοινό περί δικαίου αίσθημα των πολιτών, που απαιτούσε καταδίκη και αυστηρότερη τιμωρία των υπαιτίων. Η απόφαση προκάλεσε κατακραυγή κατά της Δικαιοσύνης, γιατί ο μέσος μη ειδικός πολίτης δεν μπορούσε να αντιληφθεί πώς είναι δυνατόν ένας δράστης 102 ανθρωποκτονιών να τιμωρείται με πέντε χρόνια φυλάκιση, όσο τιμωρείται ο φόνος μιας γάτας ή ενός σκύλου. 

Μετά από κάθε ατυχή στιγμή ξεκινά η αναζήτηση ευθυνών, που στη συγκεκριμένη περίπτωση θα διερευνήσουμε μόνο τη δικαστική της διαδρομή. Μετά την πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 και το τραγικό θάνατο 102 ατόμων και τη διεξαγωγή προκαταρκτικής εξέτασης, ασκήθηκε από τον Εισαγγελέα κατά του δράστη του εμπρησμού, αξιωματικών της Πυροσβεστικής και πολιτικών προσώπων  των ΟΤΑ ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή με προβλεπόμενη μέγιστη κατά συγχώνευση ποινή τα οκτώ χρόνια φυλάκισης σύμφωνα  με το άρθρο 94 του παλιού Ποινικού Κώδικα. Με το νέο ΠΚ (ν. 4619/2019)  τροποποιήθηκε το άρθρο 94 και όρισε ότι κατά η συγχώνευση η ανώτερη εκτιτέα ποινή για πλημμελήματα που τελέστηκαν με μία πράξη  είναι 5 χρόνια, ηπιότερη διάταξη, που εφαρμόζεται στις υποθέσεις για το Μάτι και τη Μάνδρα. Ήδη  με το ν.5090/2024 η ανώτερη εκτιτέα ποινή  αυξήθηκε στα 10 χρόνια.

Η ανάκριση ανατέθηκε σε τακτικό ανακριτή, που τρεις φορές ζήτησε τη μετατροπή της κατηγορίας σε βαθμό κακουργήματος, αλλά τρεις φορές το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών απόρριψε το αίτημα και έτσι όλοι οι κατηγορούμενοι παραπέμθηκαν και δικάστηκαν για ανθρωποκτονία από αμέλεια. Με την παραπάνω απόφαση κηρύχθηκαν αθώα όλα τα πολιτικά πρόσωπα ΟΤΑ, ενώ κηρύχθηκαν ένοχοι ο εμπρηστής σε τρία χρόνια φυλάκιση και οι στρατηγοί της Πυροσβεστικής στο ανώτατη που μπορούσε να επιβληθεί πέντε χρόνια φυλακή, αλλά  επιτράπηκε η μετατροπή της σε χρηματική αντί 10 ευρώ τη μέρα.

Μπροστά στον σάλο που προκάλεσε η απόφαση αυτή ανακοινώθηκε ότι  εξετάζεται η άσκησης έφεσης από τον Εισαγγελέα, αλλά η έφεση κατά των αθωωθέντων πολιτικών προσώπων απαιτεί ειδική αιτιολογία, που προϋποθέτει να έχουν καθαρογραφτεί τα πρακτικά της δίκης. Εάν γίνει δεκτή η έφεση από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, μπορεί κάποιοι να οδηγηθούν στη φυλακή.

Ο  Υπουργός της Δικαιοσύνης επέρριψε την ευθύνη στον ΣΥΡΙΖΑ για  την ψήφιση του νέου ΠΚ που με  τις ευνοϊκές του διατάξεις δεν επέτρεψε στο δικαστήριο να επιβάλλει μεγαλύτερη εκτιτέα ποινή. Σαφώς για την παραπάνω κατάληξη της υπόθεσης υπάρχουν συγκλίνουσες ευθύνες, πολιτικές για τον ΣΥΡΙΖΑ για την εσπευσμένη κύρωση του ΠΚ, ηθικές για τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, που συνέταξε το νέο ΠΚ, γιατί  κάποιες διατάξεις του δε συντείνουν στην ποινική καταστολή και δε νομίζω όμως να υπάρχουν ευθύνες των δικαστών, γιατί κινήθηκαν μέσα στα όρια της δικαστικής κρίσης.

Σε μια δημοκρατική χώρα, όπου υπάρχει πραγματικά και όχι ψευδεπίγραφα κράτος δικαίου, κανένας θεσμός δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν δεν απολαμβάνει τουλάχιστον ένα σεβαστό ποσοστό εμπιστοσύνης από τους πολίτες, που είναι μέγεθος μετρήσιμο με δημοσκόπηση.

Κάθε θεσμός πρέπει να αξιολογείται κατά τακτικά χρονικά διαστήματα, ιδιαίτερα η Δικαιοσύνη, με μέτρηση της εμπιστοσύνης που απολαμβάνει από τους πολίτες. Το 2010 ο καθηγητής Πανάς σε πανελλήνια έρευνα αξιολόγησε την ελληνική Δικαιοσύνη σε εμπιστοσύνη των πολιτών σε ποσοστό 64%, που στη δημοσκόπηση της KR της 6-9-21 περιορίστηκε στο 15%, στην πρόσφατη της  Public Issue σε 27%, φοβάμαι όμως περαιτέρω μείωση λόγω της παραπάνω απόφασης.

Ελπίζω όμως  οι δικαστές με αξιόπιστες  αποφάσεις, με αλλαγή νοοτροπίας και στάσης να αντιστρέψουν την εναντίον της Δικαιοσύνης κατακραυγή και έτσι  να ξανακερδίσουν τη χαμένη εμπιστοσύνη των πολιτών.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.