Ο Αγιος Γεώργιος ο δρακοκτόνος στο δημοτικό τραγούδι και το χαρακτικό του Άθω

Ο Αγιος Γεώργιος, τη μνήμη του οποίου γιορτάζουμε κάθε 23 Απριλίου ή τη δεύτερη μέρα του Πάσχα όταν αυτό πέφτει μετά την 23η Απριλίου – είναι από τους πλέον δημοφιλείς αν όχι ο δημοφιλέστερος Αγιος και μάλιστα όχι μόνο της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και πολλών άλλων χριστιανικών εκκλησιών.

Διακρίνεται για την πίστη του και τα πολλαπλά μαρτύρια του από τα οποία θαυματουργικά διασωζόταν έως και τον αποκεφαλισμό του στις 23 Απριλίου 303 μχ.

Ο Άγιος Γεώργιος με σκηνές του βίου του και του μαρτυρίου του (Χατζηλαμπρινός Σμυρναίος, 1824)

Ως τροπαιοφόρος και ελευθερωτής ο Αγιος Γεώργιος συγκεντρώνει πολλές θαυμαστές διηγήσεις και παραδόσεις από τις οποίες ξεχωριστή θέση κατέχει αυτή που αναφέρεται στην εξόντωση του δράκοντα και της σωτηρία της βασιλοπούλας. Πρόκειται για ένα τερατόμορφο δράκο που φυλούσε το νερό μιας πηγής κοντά στην περιοχή Σιλήνα, στη Λιβύη και το άφηνε ελεύθερο να ρέει μόνον αν νωρίτερα του έδιναν κάποιον άνθρωπο για να φάει. Οι κάτοικοι της περιοχής προκειμένου να έχουν νερό, κάθε φορά παρέδιδαν στο θηρίο κάποιον το οποίο όριζαν με κλήρο. Σύμφωνα με την παράδοση, ολόκληροι στρατοί είχαν αντιπαρατεθεί με αυτό το τέρας, χωρίς όμως να καταφέρουν κάτι. Ο κλήρος ως θύμα όρισε και μια βασιλοπούλα την οποία διέσωσε ο Αγιος Γεώργιος.

Ο Άγιος Γεώργιος (Χατζηλαμπρινός Σμυρναίος, 1824)

Το λεγόμενο αυτό θαύμα του Αγίου Γεωργίου συναντάται σε πλήθος διηγήσεων αλλά και εικονογραφείται με τη μορφή του Αγίου από τον 12 αιώνα μ.χ. και μετά.

Ενδεικτκά αναφέρουμε ένα δημοτικό τραγούδι και παρουσιάζουμε ένα σπουδαίο χαρακτικό του 1832 που δημιουργήθηκε στο Αγιο Ορος και η πλάκα του διασώζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.

Το τραγούδι του Αγίου Γεωργίου

Πρόκειται για ένα τραγούδι που τραγουδιέται και χορεύεται στην εορτή του Αγίου Γεωργίου, στις Παπαδάτες Πρεβέζης και εντάσσεται στη συλλογή των Πασχαλινών τραγουδιών που τραγουδιούνται και χορεύονται αμέσως μετά το Πάσχα, καθημερινά και έως και τη γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής, Παρασκευή της Διακαινησίμου. Οι στίχοι περιγράφουν το θαύμα της διάσωσης της Βασιλοπούλας από το δράκο.

Ο περικαλλής Ναός του Αγίου Γεωργίου στη συνοικία Γαλήνη των Παπαδατών Πρεβέζης

«Άηγιώργη Αγιώργη αφέντη μου, σε γρίβο* καβαλάρης το θαύμα όπου έκανες εγώ θα μολογήσω για τούτο τ’ άγριο θεριό το δράκο το μεγάλο σταλιά νερό δεν άφηνε να πιουν στο πανηγύρι θέλει να φάει άνθρωπο και το νερό να αφήσει. Και ρίξαν την πολυψηφιά το τίνος θε να πέσει κι ο κλήρος πάεισε και έπεσε σε μια Βασιλοπούλα. Την πήγαν και την άφησαν κοντά από το δράκο και ένας νιος εφάνηκε καβάλα στ άλογό του.

-Κόρη γιατί θλίβεσαι και βαρυαναστενάζεις;

-Φεύγα παιδί μου από δω να μη σε φάει ο δράκος.

Και το στοιχιό ξεκίνησε την κόρη για να φάει. Κι ο Άγιος τον κυνήγησε και σκότωσε το δράκο και το νερό ξεκίνησε και τα γλυκά ποτάμια,

– Ελα παιδί μ’ στο βασιλιά δώρα να σου χαρίσει

– Να πας κόρη μ’ στο σπίτι σου, να πας στον βασιλιά σου, να πεις κόρη μ’ της μάνας σου, να πεις του βασιλιά σου, εγώ το δράκο σκότωσα και είμαι ο Αη Γιώργης. Να φτιάξεις κόρη μ’ μια εκκλησιά, να φτιάξεις τον Αη Γιώργη, να φτιάξεις την εικόνα μου καβάλα στο άλογό μου, με το σπαθί στο χέρι μου, το δράκο να σκοτώνω και συ κόρη μ’ να κάθεσαι κοντά ‘πο τ’ άλογό μου, και να δοξάζετε τον Χριστό και να τον προσκυνάτε».

*γρίβος: το ψαρό, γκρίζο άλογο.

Ο Αγιος Γεώργιος έφιππος, δρακοκτόνος

Το θαύμα του Αγίου Γεωργίου με τη διάσωση της Βασιλοπούλας από το δράκο εικονογραφείται μεταξύ άλλων εικόνων και στο σπουδαίο χαρακτικό του χαράκτη Δανιήλ, το 1832, στο Αγιον Ορος.

Στην κύρια όψη της πλάκας εικονογραφείται τυπική αγιορείτικη απόδοση της σκηνής της δρακοκτονίας σε πολύ επιμελημένη χάραξη. Ο Αγιος Γεώργιος παριστάνεται έφιππος με στρατιωτική στολή, έχοντας το μικρό χριστιανό σκλάβο από τη Μυτιλήνη με το κανάτι στα καπούλια του αλόγου – τον απελευθέρωσε από τον τούρκο αφέντη του τη στιγμή που του έβαζε κρασί – το οποίο με πλούσια υποσκευή και την ουρά δεμένη φιόγκο, καλπάζει προς τα δεξιά.

Εκεί, μπροστά από τοξωτή πόρτα, στέκει η βασιλοπούλα και στον εξώστη του παλατιού ο βασιλιάς δίπλα στη βασίλισσα προσφέρει στον Αγιο, που λογχίζει ένα μεγάλο φτερωτό δράκοντα ξαπλωμένο μπροστά, σε πρώτο επίπεδο, τα κλειδιά της πόλης.

Αριστερά, στο βάθος του εξοχικού τοπίου, χαράσσεται η μεγάλη εκκλησία που αφιερώθηκε στον Αγιο μετά το θαύμα.

Επάνω, από αριστερά, σχεδιάζονται α) δίσκος με φυτικό πλαίσιο και την αγιονυμική επιγραφή: Ο ΑΓΙΟC ΓΕΩΡΓΙΟC, β) ημικυκλική δόξα με το Χέρι του Θεού που ευλογεί και γ)μικρός άγγελος που στεφανώνει τον Αγιο.

Στο κάτω τμήμα του απλού γραμμωτού εξωτερικού πλαισίου, ακριβώς κάτω από την παράσταση της δρακοκτονίας, χαράσσεται η υπογραφή του καλλιτέχνη με τη χρονολογία χάραξης του έργου: ΧΕΙΡ ΔΑΝΙΗΛ 1832.

Ο χαράκτης ιερομόναχος Δανιήλ

Ο χαράκτης της πλάκας, ιερομόναχος Δανιήλ, είναι γνωστή προσωπικότητα και εμφανίζεται να έχει φιλοτεχνήσει στην εποχή του μεγάλο αριθμό χαρακτικών.

Πηγές: α) ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΑΣ (τραγούδια του Λαζάρου, του Πάσχα, του Γάμου και μοιρολόγια κοινότητας Παπαδατών Πρεβέζης) Εκδοση μορφωτικού, εκπολιτισικού συλλόγου Παπαδατών Πρεβέζης «0 Αγιος Κοσμάς» και β) Αγιορείτικα Χαρακτικά Εκδοση της Διεύθυνσης Δημοσιευμάτων του Ταμείου Αρχαιλογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων